Alþýðublaðið - 20.01.1944, Blaðsíða 2

2
Þegar Einar vildi afhenda
fogarana Rússum og sprengja
olíugeymana í loft upp!
Slórathyglisverðar afhjúpanir við um-
ræður á alþingi í fyrradag
VIÐ FRAMHALDSUMRÆÐURNAR um skilnaðinn í
sameinuðu þingi á þriðjudaginn upplýsti Stefán Jóhann,
til dæmis um þjóðhollustu kommúnista í sambandi við þetta
mál, að Einar Olgeirsson hefði fyrir nokkrum árum lagt til
í innsta hring flokks síns, að hann beitti sér fyrir því, ef til
ófriðar kæmi mil'li Bretlands og Rússlands, að togurum okk-
ar yrði siglt til Rússlands og þeir afhentir Rússum, en olíu-
geymarnir við Skerjafjörð yrðu sprengdir í loft upp.
ALi^YÐUBLAÐIÐ
Fimmtúdagur 20. janúar 1044.
Þlngsályktunartillaga um
Rannsðkn ð mðguieikam sa
ishæfra vélskipasmiða innanlands.
Flutt í sameinuðu þingl af 811-'
um fulltrúum Alþýðuflokksins.
Ný tréskip, sem kosta 10 þúsund kr.
rúmlestin hér, kosta nú 4 þúsund kr.
í Svíþjóð og 6 þúsund kr. í U. S. A.
A LLIR ÞINGMENN Alþýðuflokksins bera fram í sam-
einuðu þingi tillögu til þingsályktunar um rannsókn á
nauðsynlegri. fyrirgreiðslu. vegna. vélskipasmíða. innan
lands. Tillagan er svo hljóðandi:
„Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að láta nú þegar,
í samráði við milliþinganefnd í sjávarútvegsmálum, fara
fram grandgsefilega athugun á iþví, hvaða lorsakir eru til þess,
hve vélskipasmíðar innan lands eru dýrar í samamburði við,
hvað þær kosta í öðrum löndum, og hverjar ráðstafanir þarf
að gera, svo sem um lækkun á flutningsgjöldum, niðurfell-
ingu á tollum og þess háttar, til þess að skipasmíðar innan
lands geti haldið áfram.
Kostmaður við atbugun þessa greiðist úr ríkissjóði.“
Stefán Jóhann gat þess, að
þessi furðulega tillaga hefði að
vísu ekki fundið náð hjá flokks
hræðrum Einars, en hún sýndi
engu að síður, hvaða hugsanir
þróuðust innan kommúnista-
flokksins og alveg sérstaklega í
heila Einars Olgeirssonar, sem
nú hefði verið gerður að utan-
ríkismálasérfræðingi flokks síns.
Það eru fínir bandamenn,
sagði Stefán Jóhann og sneri
sér til forustumanna hinna hrað
Framhald fyrri umræðu sam-
einaðs þings um þingsályktun-
artillöguna um niðurfall sam-
bandslagasáttmálans fór fram
við kertaljós síðari hluta þriðju-
dagsins og hélt áfram í gær.
Ræða Haralds Guð-
mnndssaraar.
Haraldur Guðmundsson tal-
aði fyrstur á þriðjudaginn.
Hann byrjaði á því að segja, að
sér þætti rétt að gera þegar á
þessu stigi nokkra grein fyrir
afstöðu sinni til þingsályktunar-
innar og skilnaðarmálsins í
heild. Hann sagði, að allir flokk-
ar og sennilega allir íslendingar
yfirleitt væru samála um það,
að skilja við Dani og stofna
lýðveldi á íslandi. En ágreining-
ur væri um, hvenær það skyldi
gert. Um það hefði hann nokk-
uð aðra afstöðu en flokkur sinn,
og talaði því aðeins fyrir sjálf-
an sig, en Alþýðuflokkurinn
hefði ekki lagt nein bönd á
meðlimi sína, að halda í því efni
fram þeirri skoðun, sem þeir
sjálfir hefðu.
Haraldur skírskotaði því næst
til bókunar, sem hann hefði lát-
ið gera á fundi stjórnarskrár-
nefndar 30. nóv. s.l., en þar seg-
ir svo:
„Haraldur Guðmundsson tek-
ur fram, að hann sé því sam-
skilnaðarflokkanna, sem þið
hafið fengið í skilnaðarmálinu,
og ef til vill eigið þið eftir að
sjá það svolítið betur.
Einar Olgeirsson gerði ekki
svo mikið sem tilraun til að
kalla fram í fyrir Stefáni Jó-
hanni, þegar hann kom með
þessar upplýsingar, hvað þá
heldur, að hann treysti sér til
að andmæla þeim einu orði.
Enginn flokksmanna hans þorði
heldur að hreyfa andmælum.
þykkur, að stjórnarskrármálið
(þ. e. lýðveldisstjórnarskráin og
ályktun um formleg sambands-
slit) verði afgreitt á alþingi
nægilega snemma til þess að
þjóðaratkvæðagreiðslu sé lokið
fyrir 17. júní n.k. og gildistaka
ákveðin þann dag, en telji ekki
ástæðu til að flýta upptöku
málsins meira en svo, að þetta
náist, og að nota beri tímann
til að reyna að ná samkomulagi
um afgreiðslu þess.“
Haraldur sagði í sambandi
við þessa bókun sína, að hann
teldi enn ekki hafa verið reynt
til hlítar að fá þá lausn málsins,
sem ein sé sæmileg — nefnilega
fullkomna einingu um það. Það
væri ekkert annað en sjálfs-
blekking að halda því fram, að
þjóðin væri einhuga um málið,
en það myndi veikja mjög að-
stöðu hennar í því út á við, ef
hún skiptist í tvær fylkingar við
þjóðaratkvæðagreiðsluna um
það.
Einmitt þess vegna fagna ég
því samkomulpgstilboði, sagði
Haraldur, sem formaður Al-
þýðuflokksins hefir gert við
þessar umræður. Mér virðist
hafa dregið saman við það og
ég teldi það vanhyggju af hálfu
meirihlutans að gera fyrir stór-
1 lætissakir ekki allt, sem unnt
er til þess að ná samkomulagi
Frh. á 7. síðu.
í greinargerð fyrir tillög-
unni segir svo:
„Þrátt fyrir stöðugt vaxandi
örðugleika á að fá efni til vél-
skipasmíða og vélar í skipin,
ásamt gífurlegum og vaxandi
flutningskostnaði, hefir vél-
skipasmiðum hér á landi verið
haldið áfram fram á þennan
tíma, eftir því seni ástæður
hafa leyft. Hafa margir áhuga-
menn klifið þrítugan hamarinn
til þess að eignast skip og ríkis-
sjóður á s. 1. ári sýnt þessari
merku viðleitni viðurkenningu
með því að verja um 2 millj.
króna í styrk tií þessara skipa
smíða. Þrátt fyrir ríkisstyrkinn
hafa skip þessi orðið eigendun-
um mjög dýr eða um 10 þús.
kr. rúmlestin eða jafnvel enn
dýrari. Réðust menn þó í þenn
an mikla kostnað, enda var eigi
völ á að fá skip smíðuð í öðrum
löndum.
Nú hefir hins vegar, sbr. bréf
frá stjórnarfulltrúa Svía hér í
Rvík, dags. 30. nóv. f. á., sem
prentað er hér á eftir sem fskj.
I., orðið á því sú breyting, að
Svíar munu fáanlegir til þess
að smíða fyrir íslendinga
nokkra tugi vélskipa úr tré fyr
ir miklu lægra verð en hér er
fáanlegt eða um 4000 kr. rúm-
lestina. Er þá ótalinn kostnað-
ur við eftirlit með smíði skip-
anna og við að koma þeim heim,
enda er það eigi unnt fyrr en
breyting verður á ófriðnum.
Kostnaður við smíði' tréskipa í
Bandaríkjum Norður-Ameríku
er eftir því, sem næst verður
komizt, um 6000 kr. á rúmlest,
og lítur eigi út fyrií að mikl-
ir möguleikar séu á að fá skip
smíðuð þar.
Það eð skipastóll okkar hef-
ur hrörnað mjög síðan ófriður-
inn hófst, verður að neyta allra
ráða til þess að auka hann á
ný. Horfir því hugur manna,
sem vonlegt er, til þess að fá
skip smíðuð í Svíþjóð í þeirri
von að fá þau innan skamms.
Hins vegar virðast menn jafn-
framt hafa misst sjónar á hinni
innlendu skipasmíði og nauð-
syn þess, að henni verði haldið
áfram. Þetta er mjög varhuga-
vert. Margir menn stunda nú
tréskipasmíði víðsvegar um
land, og hin innlendu skip eru
vel og traustlega smíðuð. Jafn-
framt því, sem nota ber mögu-
leika þess að fá skip erlendis,
þarf þess vegna að fara fram
ýtarleg athugun á því, hvaða
ráðstafanir þarf að gera til þess
að nota okkar eigin smiði til
þess að smíða skip handa okk-
ur. Mörgum kann að virðast
þetta ókleift, vegna þess hve
mikill mismunur er á því að
smíða skip hér og í Svíþjóð, en
flm. telja, að svo sé eigi, ef
nægilegur vilji sé til þess á al-
þingi að greiða fyrir skipasmíð
um innap lands.
Beinar styrkveitingar úr rík-
issjóði til skipasmíða voru að
vísu nauðsynlegar á s. 1. ári og
geta orðið það framvegis, en
1 Frh. á 7. síðu.
Rafmagnið bilaði laust fyrir
klukkan 9 í fyrramorgun, með
þeim hætti, að stálvírar í efstu
röð Sogslínunnar, slitnuðu
skammt frá Villingavatni í
Grafningnum, eða 4—5 km.
leið frá Ljósaíossi.
Ráðstafanir voru strax gerðar
til þess að gera við skemmdirn-
ar, en veðurofsinn var svo mik-
ill, að starfsmönnum Ljósafoss-
stöðvarinnar reyndist ókleift
að athafna sig uppi á fjöllum
við viðgerðirnar. Um hádegis-
bilið í fyrradag voru menn
sendir héðan, en þeir tepptust í
Skíðaskálanum, þar til um nótt-
ina, én þá brutust þeir yfir
heiðina í snjóbíl og komust þeir
á staðinn, þar sem bilunin hafði
orðið, um kl. 6 í gærmorgun.
Eftir það gekk mjög vel að gera
við bilunina, óg var því lokið
um kl. 10 og um leíð kom raf-
magnið í borgina.
Þetta rafmagnsleysi olli stór-
kostlegum vandræðum og öng-
Eigandi happdrætlis-
hússins hefir enn ekki
gefið sig fram!
*
II VER FEKK happdrættis-
hús Laugarnesskirkju. F.ig
andi miðans nr.: 71264 hefir
enn ekki gefið sig fram, og er
þó alllangt liðið síðan dregið
var.
Sóknarnefnd Laugarness-
kirkju hefir beðið Alþýðublað-
ið að flytja alúðarfyllstu þakk-
ir safnaðarins til allra útsölu-
manna húshappdrættis kirkj-
unnar og annarra, sem á ýmsan
hátt hafa aðstoðað við happ-
drættið.
Max Pemberfoiislysið:
Samúð annarra þjóða
17 RLENDAR ríkisstjórnir
jhafa tjáð ríkisstjórn ís-
lands, hluttekningu sína út af
drukknun skipverjanna á „Max
Pemberton“.
í fyrradag gengu fulltrúar
Svíþjóðar, Bandaríkjanna, Bret
lands og frönsku þjóðfrelsis-
nefndarinnar á fund ríkisstjórn
árinnar og létu samúð sína í
ljós við hana út af slysinu.
þveiti hér í bænum í fyrradag
og í fyrrakvöld. Fólk reif
kerti út. úr búðunum til þess að
þurfa ekki að sitja í myrkri,
mat var ekki hægt að elda,
nema hjá þeim, sem áttu olíu-
maskínur og prímusa, og ekki
var hægt að hlusta á útvarp.
Urðu meniraS hringja til kunn-
ingja sinna í Hafnarfirði, til
þess að fregna eitthvað um
það, sem væri að gerast í um-
heiminum!
Alvarlegast varð þó það, að
allur iðnaður stöðvaðist, og
margs konar annar atvinnu-
rekstur — og mun tjón manna
af þessu hafa numið tugum þús
unda króna — en það er þó að-
eins viðbót við það gífurlega
tjón, sem menn hafa beðið af
völdum rafmagnsleysisins hér
um lengri tíma.
Virðist það vera ískyggilegt,
að geta sífellt átt von á slíku,
ef veðurofsa gerir hér á vet-
urna, en það er alltítt.
Vmræðnr um skllnaðarmálið á
alúiDgl 1 gær m fyrradag.
Haraldnr Guðmundssori hefir sérstöðu-
en hvetur ákveðið tii samkomulags.
FYRRI UMRÆÐA um s'kilnaðarmálið hélt áfram í sam-
einuðu þingi í fyrradag og í gær, en var þó enn ekki
lokið. ;
í efri deild fór fram kosning í stjórnarskrárnefnd á þriðju-
daginn og ‘gerðu hraðskilnaðarflokkarnir þá alvöru úr hótun
sinni, að útiloka Alþýðuflokkinn nema því aðeins, að hann léti
þá ráða því hver þingnianna hans tæki sæti í nefndinni. Alþýðu-
flokkurinn fékk engan fulltrúa í stjórnarskrárnefnd efri deildar.
Tjéí npp á tngi pás. krána
af vildum rafmagnsleysis.
Reykjavík var rafmagnslaus i 25 klst.
vegna bilunar á langlinunni.
ULLYRÐA MÁ að rafmagnsleysið í fyrradag hafi vald-
ið iðnrekendum, prent'smiðjueigendum og ýmis konar
öðrum atvinnurekstri, tjóni sem nema muni tugum þúsunda
króna.
Reykjavíkurbær var algerlega rafmagnslaus í 251/2
klukkustund, nema hvað rafmagn frá Elliðaárstöðinni dældi
heitavatninu og rak útvarpsstöðina, en rafmagn frá þeirri
stöð lýsti einnig upp Hafnarfjörð.