Alþýðublaðið - 16.02.1944, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLAMÐ
Miðvikudagur 16. febrúar 1944-
fUf>í|ftnblaðÍ&
Dtgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og 4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 ayra.
Alþýðuprentsmiðjan h.l
Þriðja gfrein Árna G. Eylands;
Rusturleiðir.
ðrlðg Finnlaods.
EFTIR mjög alvarlega að-
vörun frá stjórn Banda-
rákjanna í Norður-Ameríku
virðist nú svo, að Finnar séu
að leita fyrir sér um sérfrið við
Eússland. Fregnir herma, að
fjórir þekktir finnskir stjórn-
málamenn séu staddir í Stokk-
hólmi í þeim tilgangi.
'Það er varla efamál, að Finn-
ar hefðu fyrir löngu reynt að
semja frið, ef þeir hefðu verið
fullkomlega sjálfráðir gerða
sinna. Því að þjóðin er máttfar-
in eftir tvær styrjaldir með ör-
stuttu milliþili við hinn stóra
nágranna í austri. En fyrir
Finna hefir ekki verið hægt um
vik. Mikill þýzkur her er í
landinu, og sá vandi, hvernig
þeir eigi að losna við hann án
nýrra blóðfórna, er órjúfanlega
tengdur hinum, hvernig þeir
eigi að fá frið við Rússa.
V." • ' ■ 1 i
í hópi bandamanna hefir
Finnum verið legið mikið á
hálsi fyrir það, að þeir skuli
hafa barizt við hlið Þjóðverja á
móti Rússurn. En í innsta hug-
skoti neitar þó enginn ærlegur
bandamannasinni því, að
grimm og óviðráðanleg örlög
hafa knúið þessa litlu frelsis-
elskandi þjóð til vopnabræðra-
lags við hið þýzka kúgunarvald.
Má og í því sambandi minna á
það, að Bretar hafa, að því er
virðist, engan virkan þátt tek-
ið í hernaðarráðstöfunum gegn
Finnum, þó að þeir séu í orði
kveðnu í styrjöld við þá. Og
Bandaríkin hafa yfirleitt aldrei
slitið stjórnmálasambandi við
Finnland.
Það er engin ástæða til að ef-
ast um, að þessi tvö stóru lýð-
ræðisríki skilji harmsögu Finna
í þessari styrjöld og óski þeim
heiðarlegs friðar og fullkomins
sjálfstæðis að henni lokinni.
Því það er ógleymt, að þessi
litla friðsama og frelsiselskandi
þjóð varð að ósekju fyrir blóð-
ugri árás hins rússneska stór-
veldis haustið 1939, þó að eng-
inn þýzkur her væri þá kominn
til Finnlands, enda var þá hin
bezta vinátta með Þjóðverjum
og Rússum. Finnar urðu þá,
eftir hetjulega vörn og ægileg-
ar blóðfórnir að kaupa sér frið
við ofbeldið með því að láta
dýrmæt finnsk héruð af hendi.
Því hafa þeir eðlilega ekki get-
að gleymt frekar en aðrar þjóð-
ir, sem líkt hafa verið leiknar.
Það má með sanni segja, að
frá iþessari ruddalegu árás
Rússa haustið 1939 stafi öll ó-
gæfa Finnlands í þessari styrj-
öld. Hún varð orsök þess, að
Finnar, sem óttuðust áframhald
andi yfirgang Rússa, opnuðu
land sitt fyrir þýzkum her og
soguðust inn í hringiðu styrj-
aldarinnar á ný, þegar til stáls
svarf milli Hitlers og Stalins.
Það var öllum vinum Finnlands
mikill hamur; en ef það á nokk-
urs staðar við sem máltækið
segir, að það, að skilja, sé sama
og að fyrirgefa, þá á það við
um ógæfu Finnlands í styrjöld-
inni.
*
Eftir er hins vegar að vita,
hvort hið rússneska stórveldi
»ýnir slíkan skilning, þegar
IV.
MJÖG ER ALIÐ Á ÞVÍ, að
Krísuvíkurvegurinn allur
verði svo dýr, að ekkert hóf sé
á. Og þó sérstaklega að spotti
sá, er þarf að sprengja í mó-
bergshamrana við Kleifarvatn
sé botnlaus hít, sem ekkert vit
sé í að fleygja fé í. Er vitnað í
reynslu þá, er fengizt hefir við
það, sem búið er að vinna á
þessum kafla vegarins.
Ekki verður því ueitað, að
vegurinn meðfram Kleifarvatni
verður dýr, þer margt til þess.
Léleg tækni og lítil æfing vega-
vinnumanna við að sprengja
vegi í klappir, veldur miklu um
það. En það, sem olli mestu um
að hleypa kostnaðinum fram,
við það litla sem þarna var unn
ið, áður en hætt var við veginn
fyrir rúmlega þremur árurn
síðan, var sleifarlag það sem
var á vinnunni að mörgu leyti,
og úrræðaleysi að sigra örðug-
leika þá sem þarna bóttu vera,
en sem í rauninni eru langtum
minni heldur en orð hefir verið
á gert. Þeir, sem þekkja veru-
lega til vegagerðar. t. d. í Nor-
egi, eiga þágt með að átta sig á
því, að það sé um verkfræði-
lega erfiðleika að ræða, við að
leggja veg meðfram Kleifar-
vatni, þar sem þannig hagar
til, að eðlilegast er að leggja
veginn alveg meðfram vatninu,
jöfnum höndum að sprengja úr
móbergshömrunum og fylla upp
í fjöruborðinu, eftir því sem tii
hagar.
Óheppilega var þarna unnið
og því ekki von á góðri útkomu.
Verkamenn voru fluttir til
vinnu að morgni alla leið frá
Reykjavík — 27 km. og heim á
kvöldin, í stað þess að byggja
verkamannaskáia suður við
vatnið og búast þar um skyn-
samlega. Hvort þetta var ,sam-
kvæmt kröfu verkamanna eða
verka iýðsf élagarma veit ég
ekki. en mikill er sá misskiln-
ingur, að halda að slík „með-
ferð‘' sé til góðs fyrir verka-
menm að brð se til abata heilsu
þeirra og pyngju að eyða klukku
tímum af vinnutímanum í akst-
ur, á vöruþílum, með misjcln-
um útbúningi til mannfiutn-
inga.
Svo var ,,að sjálfsögðu“ bæít
allri vinnu þegar haustaði að,
og gert ráð fyrir að byrja aftur
(á sama hátt?) næsta vor, uema
ef eitthvert ,,happ“ yrði til pess
að hefta verkið. Og það happ
kom, hin stóraukna hernáms-
vinna, og ékki var hreyft við
steini á Krísuvíkurleiðinni al-
veg eins og vegagerð þessi væri
þýðingarlaus með öllu, nema
sem atvinnubótavinna þegar
lítið væri um vinnu. Geta ekki
j allir séð, að það hefði verið
\ nokkuð mikið heppilegra að
haga þessari vegarlagningu með
fram Kleifarvatni, alveg á sama
hátt eins og tíðkast hjá öðrum
þjóðum (og sem betur fer einn-
ig við margt hér á landi), 'þar
sem aðalsjónarmiðið er, að
leysa verk þau, er framkvæma
skal, af hendi á heppilegasta
hátt, gegn fullu gjaldi til þeirra
er verkið vinna, en án þess að
láta tíma og fjármuni fara í
súginn að óþörfu.
Klappakaflann við Kleifn-
vatn var eðlilegast að vinaa
þannig: Byggja verkamanna-
skála suður við vatnið, hafa
þar ekki fleiri menn en sem
hentaði vinnu með einni loft-
pressu með tilheyrandi tækj-
um, og lofa þessum mönnum að
vinna þarna vetur, sumar vor
og haust, án annarra frátafa en
þá fáu daga, sem ekki er vinnu-
veður við slíkt starf, og það er
mjög sjaldan, því slík grjót-
vinna er gott starf og þrifalegt
fyrir vana menn í flestum veðr-
um, ólíkt betra en t. d. snjó-
mokstur og skurðagerð. Eitt,
sem mælti alveg sérstaklega
með þessum vinnuþrögðum er
sú staðreynd, að Vegagerð rík-
isins átti ekki þá, og á líklega
ekki enn, svo margar loftpress-
ur, að hún mætti vel við því að
hafa fleiri slíkar vélar á einum
stað yfir hásumarið, en nota svo
enga vél á sömu slóðum yfir
veturinn.
Þegar kom suður að Innri-
Stapa var hægt, ef vildi, og
þörf þótti, til þess að flýta verk-
inu, að koma að fleiri vélum og
vinnuflokkum, án tafsamra
„sjóflutninga“ á mönnum og
vélum.
Þegar allar aðstöður eru at-
hugaðar í hreinskilni og af
fullri velvild, sést bezt hvert ó-
happaverk það var — og sem
kostar mikið að bæta — að
hætta vinnu við Kleifarvatn,
haustið 1940. Þó ekki hefði
unnið nema einn vinnuflokkur
þarna, með einni vélasam-
stæðu, væri vegalagningin með
fram vatninu sennilega nú
komin svo langt, að hægt væri:
að koma bílum og öðrum vinnu
tækjum suður fyrir vatn til
aðgerða þar og vinnu eftir vild,
án allra selflutninga. Þá hefði
nú verið vel á vegi statt með
Krísuvíkurleiðina.
Ég vil ekki skiljast við þetta
atriði, án þess að nefna það
sem miklar líkur, að tiltölulega
auðvelt sé að móta vinnuaðferð
við sprengingu móbergs á miklu
heppilegri hátt, en tíðkazt hef-
ir, og að sjálfsagt sé að gera til-
raunir þar að lútandi, í stað
þess að nota sömu aðferð við að
bora og sprengja móbergið eins
og tíðkazt hefir við aðrar berg-
tegundir, en eins og kunnugt
er, er mikið kvartað um það,
hve móberg vinnist illa er
sprengja skal.
Upphafiega var mælt þann-
, ig fyrir Krísuvíkurveginum með
fram Kleifarvatni, að hann
skyldi lagður niður við vatn,
alla leið suður að Syðri-Stapa,
meðal annars Iagður í boga fyr-
ir Innri- Stapann. Þessu hefir
verið breytt. Vegurinn er lagð-
ur upp á Innri-Stapann og kem-
ur aldrei niður að vatninu aft-
ur sunnan við hann. Liggur
þar í bugum og nokkuð mis-
hæðótt suður á Syðri-Stapa.
Það er á þessum kafla sem er
búið að undirbyggja um 1,5 km.
Vafalaust hefir þessi breyting
verið gerð í sparnaðarskyni, og
líklega sparast eitthvað við
það. Samt held ég að breytingin
ork-i mjög tvímælis, og eigi of
mikið rót sína að rekja til hinn-
ar alkunnu hræðslu ísl. vega-
gerðarmanna við að þurfa að
sprengja grjót svo nokkru
nemi, og hinnar lélegu verk-
tækni við það, sem oft vill
verða.
En fyrst veginum var á ann-
að borð kippt upp frá vatninu,
verður að dæma framkvæmd
þess, sem þar er búið að gera,
eftir því vegstæði, og þar 'hefir
verið miður heppilega að unn-
ið. T. d. hika ég ekki við að full-
yrða að vegurinn upp á Innri-
Stapa er óheppilega lagður,
hefði verið betur lagður öðru-
vísi, og sennilega með minni
kostnaði. Á veginum á milli
stapanna hefir víða verið sótt
efni í uppfyllingar með erfið-
leikum nokkuð langt að, en ó-
sprengt er enn allmikið úr mó-
bergShryggnum á milli fylling-
anna, svo efni úr þeim notast
ekki á eðlilegan hátt þegar það
verður sprengt síðarmeir.
Að sönnu er þetta síðast-
nefnda smámunir og skiptir
ekki miklu máli, en þegar and-
stæðingar þessarar vegarlagn-
ingar tína allt til, smátt og
stórt, óvíst og vafasamt og
meira en það, til þess að fæla
frá henni, er réttmætt að benda
á þau mistök, sem átt hafa sér
stað, og miða að því að gera
veginn dýrari og verri en vera
þurfti, og jafnvel eru notuð
sömu sönnunargögn fyrir því,
hvert óráð það hafi verið að
byrja nokkurntíma að leggja
veg með.fram Kleifarvatni. Svo
getur farið, að villan á Innri-
Stapa verði ekki neitt smáat-
riði. Þar er í ráði að sprengja
veginn niður í móbergshrygg á
nokkru svæði, sem ef til vill
veldur þvi, að þar verði sé
Snglýsingar,
sem birtast eiga í
Alþýðublaðirm,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
í Alpýðuhúsinu,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
ffrlr M. 7 að bvðlðt.
ur á allri leiðinni, sem hættast:
sé við aðfenni og skefli á veg-
inum. Er hrapallegt að efnt
skuli vera til slíks að óþörfu, en
er ef til vill í samræmi við „rök-
in“, sem lögð voru fram á al-
þingi 1936, þar sem meðal ann-
ars var sagt, að leiðin meðfram
Kleifarvatni „verður að dæm-
ast algerlega óhæf vegna örð-
ugs vegstæðis á löngum köfl-
um og snjóþyngsla“.
Það eru þannig fullar ástæð-
ur til þess að benda greinilega
og ákveðið á það, að reynsla sú,
sem fengizt hefir við það, sem
búið er að vinna að vegarlagn-
Framhald á 6. síðu.
j /«x-
Finnland snýr sér nú til þess
iim frið. Vissulega stendur þó
engum nær en því, að skilja
þátt Finnlands í styrjöldinni.
Og ólíkt meiri vegsauki myndi
það verða því, að unna Finnum
nú heiðarlegs friðar og bæta á
þann hátt fyrir gamlar og nýj-
ar misgerðir við þessa litlu ná-
grannaþjóð, en að nota sér að-
stöðu sigurvegarans til iþess að
láta kné fylgja kviði og reyra
hana í fjötra rússneskrar kúg-
unar á ný.
TÍMINN ræðir nýskeð um
það, hver verða muni af-
staða Rússa í framtíðinni í skipt
um þjóðanna. Farast blaðinu
orð m. a. sem hér segir:
,,Hjá þeim, sem ræða um al-
þjóðamálin í framtíðinni, ber þá
spurning einna hæst, hver afstaða
Rússa muni verða. Um það er
bollalagt fram aftur, hvort Rússar
muni taka upp friðsamlega og vin-
gjarnlega sambúð við aðrar þjóðir
á grundvelli venjulegrar milliríkja
samvinnu eða hvort þeir muni
halda áfram fyrra hætti að leggja
fram fé og aðra aðstoð til komm-
únistiks áróðurs í öðrum löndum
og skapa þannig margvíslega örð-
ugleika fyrir viðunandi sambúð
þjóðanna eftir stríðið.
Þeir, sem um þessi mál ræða,
virðast enn ekki hafa áttað sig til
fulls á því, hvort sú ákvörðun
Rússa að leggja niður alþjóðasam-
band kommúnista sé á fullum heil-
indum byggð. Ýmsir telja, að það
hafi aðeins verið pólitískt her-
bragð til að þóknast Bandamönn-
um, þar sem Rússar hafa margt
undir þá að sækja um þessar
mundir.“
Um það, hver verða muni
utanríkismálastefna Rússa í
framtíðinni, segir á þessa leið:
„Þá kemur mönnum heldur ekki
saman um, hvort utanríkismála-
stefna Rússa í framtíðinni muni
meira miðast við rússneska stór-
v.eldishagsmuni eða útbreiðsla
kommúnismans. Ef Rússar hugsa
aðallega um eflingu sína sem stór-
veldi, mætti vel álykta, að þeir
reyndu að afla sér fylgis og vin-
sælda annarra þjóða eftir venju-
legum diplomatiskum leiðum, en
gerðu minna að kommúnistiskum
áróðri, er alltaf myndi skapa veru-
lega andúð gegn þeim. Ýmsir telja,
að Stalin beri meira fyrir brjósti
stórveldisaðstöðu Rússa en komm-
únismann, og þess vegna megi
vænta þess, að Rússar muni í ná-
inni framtíð, leggja meiri áherzlu
á vinsamlega stjórnmálasamvinnu
við aðrar þjóðir en aðstoð við
kommúnistafllokkana. Hins vegar
sé það engan veginn ólíklegt, að:
Rússar haldi áfram dulbúnumt:
stuðningi við kommúnistaflokkana
utan Rússlands í stað þess að hafa
við þá beint samband eins og áð-
ur. Þessu til sönnunar er það
nefnt, að það þjóni beinlínis stór-
veldishagsmunum Rússa að efla
slíka flokka, þótt Rússar hafi eng-
an raunverulegan áhuga fyrir út-
breiðslu kommúnismans. Þessir
flokkar verði alltaf dyggir fylgj-
endur Rússa og geti á ýmsan hátt
styrkt stórveldaaðstöðu þeirra og
það jafnvel fremur, ef ekki væru
bein sambönd milli þeirra og:
Rússa. Sterk rök eru og leidd að
því, að þannig hafi kommúnista-
flokkarnir verið notaðir að undan-
förnu. Rússar hafi notað þá til að>
vinna fyrir sig, og að þeir hafi
metið þá meira eftir því, hvað
þeim ávannst í þeim efnum, en því,.
hvort þeir unnu kommúnismanum
fylgi.“
Um afstöðu Rússa til land-
flótta ríkisstjórnanna segir á
þessa leið:
„Aðstaða Rússa til landflótta
ríkisstjórna hefir mjög stutt að
því, að menn þykjast enn ekki
greina fullkomlega, hvað Rússar
ætlast raunverulega fyrir. Þessar
stjórnir hafa yfirleitt reynt að
starfa á grundvelli þjóðlegrar ein-
ingar, — reynt að hafa innan vé-
banda sinna - fulltrúa allra flokka,
er ekki hafa aðhyllzt nazismann,
svo að baráttan gegn Þjóðverjum
hvíldi á sem víðtækustum grund-
velli. Þetta hefir yfirleitt tekizt
mjög vel, að því undanskildu, að
kommúnistar hafa ekki fengizt til
þátttöku í slíku samstarfi.
Fyrst í stað stafaði þetta af því,
að Rússar höfðu griðasáttmála við
Þjóðverja og kommúnistar forð-
uðust á meðan að taka þátt í hvers
konar andstöðu gegn nazistum. I
stað þess að hvetja undirokuðu
þjóðirnar til mótspyrnu við Þjóð-
verja, hvöttu kommúnistar þær til
að semja sátt við þá, t. d. í Noregi,
þar sem þeir heimtuðu, að Hákon
Frh. á 6. síðu.