Alþýðublaðið - 16.02.1944, Blaðsíða 5

Miðvikudagnr 16. febniar 1S44.
*l_5=> YÐ UBL AÐIÐ
5
•:*rá::sik
»11111
Bardagi við kríur.
Fyir nokkru síðan byggðu band.amenn flugstöð á eynni Ascension, sem liggur langt suður í
Atlantshafi, á milli Afríku og Suður-Ameríku. Eyin er ensk eign, svo að ekki var neinum
herskörum öxulríkjanna aö' mæta. En aragrúi kría hefst þar við, eins og myndin sýnir, og
áttu aðkomumennirnir í fyrstu fullt í fangi með að verjast þeim.
Aj ■ v
azista.
ARLA MORGUNS liinn
fimmta dag desembermán
aðar árið 1940, kvaddi fransk-
ur lögregluþjónn dyra minna.
Hann sagði mér að pakka nið-
ur munum þeim, er ég þyrfti
með í sólarhrings fjarveru og
fylgjast þegar í stað með sér
á lögreglustöðina. Hann var
mjög alúðlegur og hjálpsamur
og hvatti mig til þess að láta
nokkrar aukaábreiður og yfir-
hafnir niður í ferðatöskuna
mína.
Á lögreglustöðinni hitti ég
nokkra samlanda mína fyrir.
Við vorum fluttir í strætisvagni
til Gare de l’Est og þaðan til
vinstri til staðar, sem ég hafði
aldrei komið á fyrri. Þetta var
síðasti dagur frelsis míns.
Fyrir styrjöldina stundaði ég
listnám í París, og ég hélt þeim
starfa áfram eftir að vopnavið
skipti voru hafin. Þá kom hrun
Frakklands. Foreldrar rnínir
sendu mér símskeyti, þar sem
þau báðu mig að hverfa þegar í
stað heim. En símskeyti þessi
bárust mér aldrei í hendur.
Ég sá þýzkar hersveitir
leggja leiðir sínar um stræti
Parisar. Hinir þýzku hermenn
voru miklir á lofti og töldu sig
auðsýnilega glæsilega sigurveg-
ara. Þeir voru dólgslegir og
drembilátir. Þess var enginn
kostur að freista flótta. Þetta
var í júnímánuði árið 1940. Um
hálfs árs skeið dvaldist ég í
París og fékk mánaðarlega líf-
eyri hjá brezku sendisveitinni.
Mestur tími fór í það að afla
sér matar.
Franska þjóðin var um þess-
ar mundir sem tröllriðin. Hún
vissi ekki hvorum hún átti held
ur að trúa, Þjóðverjum eða
Bretum. Konur höfðu ekki séð ‘
menn sína né börnin feður sína
um hálfs árs skeið. — Margir
höfðu misst ástvini sína. Þeim
var að vonum harmur og
beiskja í hug. Það var líka sízt
að undra, þótt sú væri raunin.
Desembermánuð þann, er um
getur, námurfl' við ekki staðar
eftir að lagt hafði verið upp
frá lögreglustöðinni fyrr en
komið var til herbúðarinnar að
Besancon, sem er ógnlegur stað
ur. Gólfið var hellulagt og
hafði ekki verið þrifið eftir að
blökkumenn og franskar her-
ÖR E I N þessi er eftir H.
Mary Mihvard og Iiér
þýdd úr tímaritinu English
Digest. Höfundur hennar er
brezkur, en lagði stund á
listnám í París, þegar hrún
Frakklands bar að höndum.
Hann var hnepptur í fanga-
búðir í desembermánuði ár-
Sð 1940 og þar dvaldist hann,
unz hann var fíuttur heim í
októbermánuði síðastliðnum.
sveitir höfðu verið þar til húsa.
Fæðið var mjög slæmt og við
urðum að notast við blikkdós-
ir í stað diska og bolla. Sumum
okkar voru fengnar blikkdósir,
sem voru mjög ryðbrunnar og
óhreinar, og urðum við að
hreinsa þær áður en við gætum
notazt við þær.
Yistin þarna var svo ill, að
margir fanganna dóu áður en
langt um leið.
Þegar við höfðum dvalizt í
víti þessu um nokkurra mán-
aða skeið, fengum við skyndi-
lega fyrirmæli um það að vera
við því búnir að fara þaðan
burtu án frekari fyrirvara.
Þrem dögum síðar var ég flutt-
ur til Vittel. Vistin þar var
mun skárri einkum þegar fram
liðu stundir.
Bezta dægrastytting okkar
voru líkamsæfingar og göngu-
ferðir, sem okkur voru leyfðar.
Hins vegar fengurti við aðeins
að ganga um lítið svæði og garð
inum var lokað srtemma á
hverju kvöldi.
Ég hefi látið svo um mælt,
að vistin í fangabúð þessari
hafi ekki verið sem verst. En
þess er þó skylt að geta, að fæð
ið var þannig, að við hefðum
varla orðið langlíf, ef ekki
hefðu verið matarbögglar þeir,
sem Rauði krossinn sendi okk-
ur vikulega. Bögglar þessir
höfðu einkum að geyma þurrk-
aða mjólk, kex og önnur vista-
föng. Þeim áttum við það að
þakka, að við liðum ekki skort
og vorum meira að segja í dá-
góðum holdum. Einnig höfðu
bögglar þessir að geyma föt og
skófatnað okkur til handa.
Eiga brezkir fangar við við-
unanleg kjör að búa? Eftir
reynslu þá, sem ég hefi af að
segja, myndi ég svara spurn-
ingu þeirri játandi, þegar allt
kemur til alls, Hvernig varði ég
tímanum? Stundum var svo
mikið að gera, að dagurinn var
örfljótur að líða. Það var sízt
yfir aðgerðaleysi -að kvarta í
fangabúðinnni.
í fangabúð þessari starfaði
skóli, þar sem gafst manni þess
kostur að nema flest þau fræði,
sem hugsazt gat. Ég lagði um
skeið stund á að nema þýzku
og gerði allmikið að því að
teikna. Einnig tók ég þátt í
leikstarfsemi þeirri, sem þarna
var til efnt. Við áttum þess
kost að fást við tennisleik að
vild oklcar.
Ég varð að skilja flestar
teikningar mínar eftir í Vittel,
en ég el þá von í brjósti, að mér
auðnist að komast hpndum yfir
þær, þegar styrjöldin hefir ver
ið til lykta leidd.
Gönguferðirnar undir beru
lofti voru okkur mikið yndi og
unun. Ég fór aldrei út úr fanga
búðinpi, nema einu sinni, þeg-
ar ég ferðaðist borgina á enda
til þess að vera svaramaður
brúðar við hjónavígslu. Brúður
in var fertug að aldri, en brúð-
guminn sextugur. Þau voru
einnig fangar, en ólu aldur
sinn í annarri fangabúð en
þeirri, þar sem ég dvaldist. Þau
kynntust fyrsta sinni þarna í
fangabúðinni og ákváðu að
ganga í heilagt hjónabanda.
Hjón þessi eru enn fangar, en
una lífinu mjög að vonum og
eru hin hamingjusömustu, enda
þótt þau gætu senniléga tekið
því, að kringumstæður þeirra
væru aðrar en raun ber vitni.
Margir kvenfangarnir voru
giftir.
Við köstuðum oft mat og
vindlingum út fyrir girðing-
una, sem umlukti fangabúðina,
til frönsku barnanna. Börnun-
um skildist brátt, hvenær
,,böggladagarnir“ voru og létu
sig þá ekki vanta við girðing-
una til þess að veita því mót-
töku, sem við gátum látið af
hendi rakna við þau-.
Stundum námu þýzkir her-
(Frh. á 6. síðu.)
Moldarhnausar og grjóthnullungamaður gerir mig hissa
með því að segja fyrir óorðna hluti. — Bréf frá merkum
manni um hestana, guð og gaddinn.
EG RAK UPP stór augu í
fyrradag, er ég frétti um-
mæli rafmagnssíjóra á bæjarráðs-
fundi á laugardag, að ekki væri
von á viðbótarrafmagninu fyrr en
í fyrsta lagi íybyrjun aprílmánað-
ar. f»að var þó ékki fyrst og fremst
vegna þess, að rafmagnsstjóri
skyldi gefa þessár upplýsingar,
þvert ofanS fyrri fullyrðingar sín-
ar, heldur var það vegna þess sem
nú skal greina:
EINHVERN TÍMA í fyrrasumar
var ég á flækingi utan Reykja-
víkur. Þá bar svo við, að ég hitti
verkamann, sem sagði mér að
hann ynni að minnvirkjagerð aust-
ur við Sog, vegna viðbótarraf-
magnsins. Við fórum að tala um
þessar framkvæmdir, og barst það
í tal, að við Reykvíkingar hlökk-
uðum mjög til að fá rafmagnið um
áramótin, því að allt væri í ólestri
hjá okkur af rafmagnsleysi. „Um
áramót?“, sa'gði- maðurinn, „Þið
fáið ekkert viðbótarrafmagn um
áramótin.“
„ÉG BROSTI meðaukunarbrosi.
Hvað skyldi hann vita um þetta,
moldarhnausa og grjóthnullunga-
kallinn úr sveitinni? Sérfræðing-
arnir höfðu sagt okkur þetta — og
þeir vissu, hvað þeir sögðu. Ég
sagði: „O, jú. Það er ákveðið.“
„Mér er alveg sama hvað þeir á-
kveða og hvað þeir segja,“ sagði
verkamaðurinn. „Þið fáið það ekki
fyrr en í fyrsta lagi í aprílbyrjun."
ÉG SKIPTI MÉR ekkert af
þessu rausi — og gleymdi því. En
svo þegar ég heyrði ummæli raf-
magnsstjóra, þvert ofan í öll önn-
ur, þá rifjaðist þetta samtal upp
fyrir mér — og ég varð vægast
sagt hissa. Verkamaðurinn var
enginn sérfræðingur, hvorki í raf-
magnsfræði, uppsetningu véla eða
byggingarlist. Hvað segið þið um
það, að við réðum hann fyrir raf-
magnsstjóra?
MERKUR MAÐUR skrifar mér
þetta athyglisverða bréf: „Einn af
merkustu mönnum vorum á sínum
tíma, skrifaði einu sinni ritgerð
með fyrirsögninni: „Hvernig er
farið með þarfasta þjóninn,“ sem
þá vakti feikna athygli og hafði
mikil áhrif. Hann átti við íslenzka
hestinn, sem enn meir þá en qú,
var bæði vinur og þjónn íslend-
ingsins. Nú er hann fremur að
verða verzlunarvara og matgjafi.
En þó heldur hann sínu gildi og
leyfilegt mun að minnast á hann
með fáum orðum.“
„BLÖÐIN HAFA UNDANFARIÐ
— skemtilega sammála og sam-
tímis---ritað um öryggismál sjó-
manna. Mál, sem löngu áður hatíi
verið á vörum fjölda manns og á-
hyggjuefni þeirra. En betra er
seint en aldrei og skal það látið
liggja á milli hluta hér. En það er
annað mannúðar- og reyndar
einnig fjárhagsmál, sem er þess
vert, að blöð vor taki það til it-
hugunar, og helzt að -reynt sé að
byrgja þar brunninn, áður en
barnið er dottið ofan í hann. Það
er að vísu ekki um ógætilega og
varhugaverða meðferð á mönn-
um, heldur á málleysingjum. Hest-
unum okkar. Þeir eiga einnig sinn
rétt og hann að lögum.“
„ÞEIIÍ, SEM undanfarið hafa
haft tækifæri til þess að tala við
menn úr sveit og spurt þá al-
mæltra tíðinda hafa ekki kómizt
hjá því, að heyra um hinar ískyggi-
legu horfur um afkomu íslenzku
hestanna (svo aðrar skepnur séu
ekki nefndar). Hagleysi hefur víða
ekki verið jafnmikið og nú, um
tvo tugi ára. Hey hefur þeim mjög
mörgum lítið sem ekkert verið
ætlað, og húsleysið er litlu betra
en verið hefur öldum saman.
Enda má geta nærri um það þeg-
ar margir eiga hross í tugatali og
jafnvel hundraða. Þeim er hleypt
á „Guð og gaddinn“.
„GÓÐU ÁRIN, undanfarið, hafa
einnig átt sinn þátt í því að svæfa
fyrirhyggju manna í þessum efn-
um og svo er það léttfenginn gróði,
að „ala upp“ hesta, og hvorbi heyja
handa þeim né eiga hús fyrir þá.
Nú er mér sagt að víða megi búast
við felli á hestum ef ekki breytist
til batnaðar innan þriggja til fjörga
vikna. En hvernig líður svo þess-
um skepnum áður en þær drepast
úr sulti? Á mönnum að líðast að
kvelja líftóruna úr hundruðum
eða þúsundum hrossa og eiga allt
undir veðurfari þessa lands, sem
er svo dutlungafull í þeim efn-
um?“
„MÉR VÍRÐIST ÞAÐ vera hlut-
verk blaðanna að rannsaka, hvað
hæft er í þessum orðrómi. Og hlut-
verk þeifra að knýja fram umbæt-
ur, ef satt reynist. Karl ísfeld,
blaðamaður, ritaði um daginn grein
í ,,Samtíðina“ um blaðamennsku.
Hann sagði þar meðal annars, að
blöðin ættu að ala rtpp fólkið.
Þetta er laukrétt. En er ekki nokk-
, ur misbrestur á því? „Spegillinn“
er eina blaðið, sem telur sig' vera
samvizka þjóðarinnar. Skyldi rit-
stjórinn þó ekki stundum hafa
samvizkubit af því að láta þetta
standa á blaðinu? Og ætli það væri
vanþörf á að fleiri blöð reyndu að
vera þessi ,,samviska“? Nú vona
ég að eitthvert þeirra fari á stúf-
ana og kanni þetta mál, sem hefir
verið gerð að umtalsefni. Kanske
„Bóndinn“ vilji byrja? Honum
mun víst standa það næst. Frétta-
ritara mun bæði það blað og :önn-
ur hafa víða um land, og ættu
þeir að geta borið um þetta eins
vel og um afmæli og þess konar.
Leitið álits þeirra.“
Hannes á liorninu.
fer.
á mánuði fáið þér vinsælasta, læsilegasta og
bráðum útbreiddasta dagblaðið hér á landi sent
heim til yðar hvar sem er í bænum en fyrir 4 kr.
hvar sem er úti á landi.
iHÞTÐUBLAÐID