Alþýðublaðið - 16.02.1944, Blaðsíða 6

Svertinginn virðist kunna að meta þær, engu
hér norður á hjara veraldar, þó að hann sé þeim vanur
hinu heita heimalandi sínu. Myndin er frá Suður-Afríku.
Austurleiðir.
Frh. af 4. síðu
ingunni meðfram Kleifarvatni,
er harla léttvæg og léleg og
bendir ekki með neinum rökum
til þess sem haldið hefir verið
fram, að þarna sé óheppilegt
vegarstæði, bæði um legu og
kostnað.
Hins vegar þýðir lítið að sak-
ast um hið liðna. Það, sem nú
ríður á, er að hefja sem fyrst
framkvæmdir að nýju á heppi-
legasta hátt, og við því er ekk-
ert að gera, þótt ekki verði
komizt hjá nokkrum auka-
kostnaði sökum þess óhapps,
að ekki var haldið áfram að
vinna við Kleifarvatn undan-
farin ár. Nú verður að reyna að
koma að sem mestum mannafla
og vélakosti við að gera veginn
færan á þessu ári, suður fyrir
Syðri-Stapa. Úr því eru allir
vegir færir með að haga vinn-
unni eins og vill, koma að mörg
um vinnuflokkum, bæði austan
og vestan, án þess að afföll
þurfi að verða af vinnuaíköst-
um vegna óhægrar aðstöðu.
Ef undið er að því nú þeg-
ar, að koma upp vinnuskýli
við 'Kleifarvatn er hægt að
hefja vinnu í veginum innan
mánaðar, með þeim hætti að
vel geti verið séð fyrir hvoru-
tveggju, afköstum og Líðan
verkamanna, því grjótvirman
þarna er vel til vetrarstaría
fallin, og langtum betur en
margt annað, sem að er unnið.
ír]É ðr I fangabnð-
nm nazlsta.
(Frh. af 5. síðu.)
menn, sem áttu leið framhjá,
staðar og tíndu upp bitana, sem
börnunum voru ætlaðir. Þegar
við fórum heim eigi alls fyrir
löngu, vorum við flutt yfir
Þýzkaland. Fólkið í Þýzkalandi
tók öllu því með þökkum, sem
við gátum látið af hendi rakna
við það, og færði okkur heitt
vatn og annað, sem það hafði
handa milli í skiptum fyrir
vindlinga, súkkulaði og annað
slíkt.
Franskir borgarar kölluðu til
okkar ýfir girðinguna sérhverja
frétt um hrakfarir þýzku herj-
anna. Þeir sungu iðulega brezka
þjóðsönginn, er þeir gengu
framhjá.
Frakkar hlæja aðeins góðlát
lega að fréttaflutningi blaða
þeirra, sem túlka skoðanir Þjóð
verja. Fangarnir kváðu þannig
að orði, að þegar blöð þessi
birtu tölu þeirra flugvéla banda
manna, sem Þjóðverjar ættu að
hafa skotið niður, bæri að
minnsta kosti að deila í hana
með fimm.
Ég skildi allmikið eftir af föt
um, þegar ég fór heim, til þess
að geta fcomið fyrir matanbirgð
um, sem ég hafði sparað sam-
an með ýmsum hætti. Mat þenn
an ætlaði ég föður mínum og
móður. En þegar heim kom,
sannfærðist ég brátt um það,
hversu þetta tiltæki mitt var
hlægilegt.
Sumum fanganna var gefið
það tækifæri að fá breytt hþi-
um brezku vegabréfum sínum
og verða því næst látnir lausir.
En þeir kusu heldur að halda
hinum brezku vegabréfum sín-
um, enda þótt það kynni að
kosta þá langa vist í fangabúð-
inni.
Ég lagði lítt trúnað á það, að
mér yrði veitt heimfararleyfi
fyrr en í stríðslok. Það var í
febrúarmánuði, sem ég fór þess
á leit, að mér yrði veitt heim-
fararleyfi, en ég var eigi að
síður vantrúaður á það, að þau
tilmæli mín myndu nokkurn á-
rangur bera.
Loksins hinn tíunda október
var kvatt dyra minna og mér
boðið að búast til heimfarar í
skyndingu. Eftir það hefi ég
lifað í eins konar draumi.
Ferðin heim tók tíu daga.
Við lögðum leið okkar um
Hamm og Hamborgar, er hald-
ið var til Gothenburg. Lestin
var yfirfull af fólki og við
ferðuðumst um nætur án nokk
urra Ijós^. Það var mjög haft
hraðan á, þegar skipt var um
lestir. Okkur duldist ekki, hver
var ástæðan fyrir þessu. Það
var vérið að koma í veg fyrir
það, að við gætum flutt heim
fréttir um tjónið af völdum
loftárása bandamanna.
Það, sem ég sá af Þýzkalandi,
var þetta: — Aðeins ein lestin
hafði þýzka íarþega að geyma.
Hins vegar var mikið af þýzk-
um hermönnum í þeim. Mest
voru það sextán, seytján og
átján ára gamlir unglingar.
Eina lest sá ég, sem orðið hafði
fyrir miklum skemmdum senni
lega af völdum loftárásar. Ver-
ið var að vinna að endurbótum
á járnbrautarstöðinni í Hamm,
sem auðsýnilega hafði orðið fyr
ir miklum skemmdum. Þorp
nokkurt í Rínardalnum hafði
1 einnig orðið fyrir miklu tjóni
af völdum loftárása. Ég veit
ekki, hvaða þorp þetta hefir
verið, en ég var þess fullviss
meðal annars af hinu dýrlega
fagra mánaskini, að það var í
Rínardalnum.
Ég sá Orkneyjar fyrstar af
ættlandi mínu. Þær voru eins
og paradís í augum mínum,
þar sem þær risu tignarlegar
úr sævi. Þá var þess skammt
að bíða, að siglt væri inn á höfn
ina í Leith. Og heimkomunni
mun ég aldrei gleyma.
s
fnskrar
S hæsta verði.
s j
^Hiísgagiavinnnsto' {
$ Baldnrsgr ;
_ ALfrYPUBLAÐIÐ_________________
. \
Jón Agnars:
KjarabótaKrofnr Dagsbrúnar.
AÐ getur vel verið, að sá
dánumaður, sem skrifaði
leiðarana í Vísi þ. 8. og 9. þ.
m. haldi að „sósíalistar“ þurfi
mun meira að éta, en við verka
menn annara flokka eða utan-
i flokka, að minnsta kosti er svo
að heyra á skrifum hans.
Mig langar til með fáum orð
um að ræða um fáein atriði í
ritsmíðum þessum. þótt sumt af
því, sem ég segi, hljóti að verða
upptugga á því, sem áður hefir
verið sagt, og stendur ó-
hrakið þrátt fyrir slagorðaglym
þeirra, sem kosið hafa sér það
hlutskipti að verja illan mál-
stað.
í sambandi við uppsögn Dags
brúnarsamninganna, er rétt að
geta þess að mjög fjölmennur
Dagsbrúnarfundur var ein-
róma með henni, og að annar
fjölmennur fundur samþykkti
síðar tillögur stjórnar og trún-
aðarráðs um samningsuppkast,
einnig samhljóða, en í umræð-
unum um þær komu þó fram
raddir um að við færum
of skammt í kröfum okkar.
í sambandi við allsherjarat-
kvæðagreiðsluna má geta þess,
að um 500 félagsmenn voru
fjarverandi um þær mundir,
sumir við sjómennsku og í
ýmislegri vertíðarvinnu á veiði
stöðvunum, og það er ástæða
til þess að ætla, að skoðun þess
ara manna hafi verið hlutfalls-
lega sú sama á þessum málum
og þeirra, sem tækifæri höfðu
til þess að greiða atkvæði. Það
er óþarfi að benda á fleira í
sambandi við þessa atkvæða-
greiðslu en hitt er óhætt að
fullyrða, að enginn Dagsbrúnar
stjórn hefir áður haft jafn stór
ann hóp einhuga félagmanna
að baki sér, sem nú, í höndfar-
andi samningaumleitunum, og
jafnvel þeir fáu menn, sem
sögðu nei við atkvæðagreiðsl-
una munu engu að síður veita
stéttarbræðrum sínum lið í sam
eiginlegri hagsmunabaráttu,
sem eingöngu er fagleg og þess
vegna svo ópólitísk sem bar-
átta verkamanna fyrir bættum
kjörum getur verið.
Lámarkstaxti sá, sem farið
hefir verið fram á, er svo lágur
(í almennri vinnu), að hann
nær því ekki að verða hlutfalls
lega jafnhár taxta iðnaðar-
manna, miðað við grunnlaun
fyrir stríð, enda hefir stjóm
Dagsbrúnar áskilið sér rétt til
þess að breyta tillögum sínum,
er til samninga kemur, og
mætti þá ef til vill fara fram
á fullkomna samræmingu á
þessum taxta.
Vísir kallar baráttu Dags-
brúnar vonlausa og neikvæða.
Ég vil aðeins segja það, að þeir,
sem berjast fyrir réttlátum og
góðum málstað, berjast ekki
vonlaust, þeir heyja jákvæða
sigurvissa baráttu. Hitt væri
neikvætt, að halda áfram að
berjast fyrir lífinu, við þau skil
yrði, að verða því fátækari,
sem aðrir verða ríkari á manns
eigin vinnu.
Á undanförnum árum, þegar
hver starfandi hönd hefir haft
nóg að gera, hefir hér á landi
skapast meiri auður en dæmi
eru til í sögu þjóðarinnar, og
sýnir það bezt hvers virði vinnu
aflið er, þegar það er nýtt til
fullnustu.. En þessi auður er
ekki í höndum verkamanna,
þeir hafa borið skarðan hlut
frá borði.
Sá, sem skrifar áminnsta leið
ara Vísis, spáir því að atvinnu-
vegirnir muni stöðvast ef verka
menn fái kauphækkun nú, en
ég held nú, að með því afurða
verði, sem nú er, mundu eigend
ur atvinnutækjanna tapa hærri
upphæðum en verkamennirnir,
ef til stöðvunar kæmi. Ég er
hræddur um að Vísi bregðist
vonimar um almenningsáhtið,
ef hann heldur áfram röksenda
leiðslu slíkri sem þessari, en
rökfestan hefir nú sjaldan ver-
ið hin sterka hlið Vísis í illgirn
islegum árásum hans á verka-
menn um margra ára skeið.
Ein firran er sú, að „almenn-
ingur“ geti ekki greitt þau
laun, sem verkamenn hafi nú,
hvað þá hærri, og sé því lítið
um ónauðsynlega vinnu. Lík-
lega heldur Vísir að þær hundr
uð milljónir króiia, sem lands-
menn hafa eignast síðustu ár,
séu nær eingöngu í eign verka
manna, sem mestan þátt hafa
átt í að afla þeirra, það er helzt
að heyra að atvinnurekendurn-
ir hafi rúið sig inn að skinninu
til þess að greiða laun verka-
mannanna, og verkamennirnir
svo lagt milljónirnar á banka.
Og hvað viðvíkur ónauðsyn-
legu vinnunni, þá væri æski-
legast að hún yrði ávallt sem
minnst, en því meira af nauð-
synlegri vinnu og ég get tekið
undir með Vísi í því að ég lái
engum, þótt hann sé ekki á
þessum tímum að láta vinna
einhverja óþarfa vinnu, en það
geta nú verið skiptar skoðanir
um það líka, hvað sé nauðsyn-
legt.
Þá talar Vísir um að allt,
sem ekki sé brýn nauðsyn að
framkvæma nú, sé látið bíða
betri tíma. Þessi betri tími er
vafalaust eitthvað svipað og
fyrirstríðsatvinnuleysistíma-
bilið, og gægjast þar fram úlfs-
hárin. A þessu skuluð þið
verkamenn góðir, sem þessar
línur kunnið að lesa, sjá inn-
ræti þeirra manna, sem þið
heyið hagsmunabaráttu ykkar
við. Ekki mundu þessir gæða-
menn gráta það, að sjá aftur
konur ykkar og börn hálfsvöng
og klæðlítil.
Sem betur fer mun þessum
mönnum ekki verða að ósk
sinni; slíkir tímar munu aldrei
koma aftur. Það hefir sýnt sig,
hvílíkum auðæfum er hægt að
moka saman hér, ef vinnuaflið
er notað til hins ýtrasta; og
verkamenn, sjómenn og yfir-
leitt öll alþýða þessa lands hef-
ir vaxið svo að félagslegum
þroska, að það mun ekki liðið,
hvað sem það kostar, að fáeinir
dutlungafullir auðmenn ráði lífi
og heilsu tugþúsundanna í
framtíðinni. Þegar verkamenn
eru búnir að semja um kjara-
bætur sínar að þessu sinni, bún
ir að fá það lágmarkskaup, sem
skapi þeim skilyrði til sóma-
samlegs lífs, með því að hafa
vinnu hvern virkan dag árið
um kring, þá munu þeir snúa
sér að vinnuörygginu.
Þeir munu krefjast þess að
þjóðfélagið veiti þeim það per-
sónulega öryggi, að þeir þurfi
aldrei að kvíða atvinnuleysi, að
þeir verði ekki ofurseldir þræls
óttanum, eins og við vildi
brenna fyrir stríðið, að þeir
þurfi ekki að kvíða fjárskorti
vegna sjúkdóma eða slysfara,
að þeir fái sæmilegt húsnæði,
að þeir geti veitt börnum sín-
um þá menntun sem, þeir kjósa
sér og eru hæf til, sem sagt,
þeir geti lifað menningarlífi.
Við samningana 1942 fengu
verkamenn 16% launahækkun,
og með 8 stundavinnudeginum
var hvíldartími þeirra hvern
sólarhring lengdur um ca. 6.6
%. Athugið það vel félagar góð
ir, að atvinnurekendur kalla
þesSa lengingu tómstundanna
launahækkun til verkamanna.
Finnst ykkur ekki merkilegt
hvað þessir herrar geta látið
sér detta í hug að ljúga ósenni-
lega.
Og svo eru atvinnurekenda-
blöðin að benda verkamönnum
á hungurvofuna og segja, að
þetta fái þeir á eftir. 'En þeir
ættu ekki að vera of vissir um
að verkamenn séu svo kristi-
Miðvikudagur 16. febrúar 1944.
Ný söngmær
Jane Walton heitir hún og er
amerísk.
lega sinnaðir að þeir rétti hina
kinnina undir höggið.
Við stöndum nú á þröskuldi
langþráðs takmarks, og þó að
menn greini á um það, hvemig
yfir þann þröskuld skuli stígið,
þá mun verkamenn ekki greina
á um það, að þar fyrir innan
skuli ríkja frelsi og jafnrétti
allra þegna þjóðfélagsins, ekki
Óinungis í orði, heldur og á
borði.
Krafa Dagsbrúnarmanna um
kjarabætur og öryggi, er fyrsta
sbrefið til þess að svo megi
verða.
Jón Agnars.
HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐEN? ,
Frh. af 4. síöu.
konungur og Nýgaardsvoldsstjðrn-
in legðu niður völd og þingið
myndaði stjórn, er gæti samið við
Þjóðverja. Af þessum ástæðum
neituðu kommúnistar upphaflega
að taka þátt í tékknesku þjóðfrels-
isnefndinni undir forustu dr. Ben-
esar og í frönsku þjóðfrelsisnefnd-
inni undir forustu de Gaulles.
Það hefði mátt ætla, að þetta
hefði breytzt eftir að styrjöldin
hófst milli Rússa og Þjóðverja, en
því hefir þó ekki verið að heilsa.
Kommúnistar hafa jafnan sett ýms
óaðgengileg skilyrði fyrir þátt-
töku sinni. Þetta hefir að vonum
vakið þann grun, að kommúnistar
vilji vera lausir við alla ábyrgð
af stjórnarathöfnum, svo að þeir
þafi sem óbundnastar hendur eftir
styrjöldina.“
Það er vissulega ekki nema
að vonum, þótt menn séu nokk-
uð uggandi um afstöðu Rússa.
Sporin hræða í þeim efnum.
Vináttusáttmálinn við Þjóð-
verja er ekki gleymdur. Ekki
heldur árásin á Pólverja og
kúgun baltisku landanna. En
reynslan sker úr því, hvað fram
tíðin ber í skauti sér í þessum
efnum. ’ -M
ÞÚSUNDID VITA
að gæfa fylgir hring-
unum frá
SIGURÞÓR
Hafnarstræti.
ÚlbreiðiS álþý$ublaðið.