Alþýðublaðið - 25.03.1944, Blaðsíða 5

ILaugardagwr 2S. mara 1844.
Skiptapi við Alaska.
Á mynd þessari sést eitt hinna svonefndu Libertyskipa, John P. Caines, sem liðaðist sund-
ur úti fyrir ströndum Alaska hinn 25. nóvember s. 1. Skipið liðaðist í tvennt, er afturhluti
þess hélzt á floti. Skipshöfhin hafðist þar við í tvo daga, unz henni var bjargað. Liberty-
skipin eru byggð á mjög skömmum tíma, eins og alkunna er, og er þeim það hlutverk ætl-
að að fylla upp þau skörð, sem höggvin eru í kaupskipaílota bandamanna.
Skíðastökkmót Norðmannanna að Kolviðarhóli —
Brennivínstankskip og leiðslur að hverju rúmi. —
Verkamannabústaðimir, bamaleikvöllur og umbætur
á götum.
Tvö ár í Þýzkalandi.
Tffj JÓÐVERJAR tóku mig til
** fanga í júnímánuði árið
1940, er ég gegndi fréttaritara-
starfa meðal fyrsta pólska stór-
fylkisins, sem barðist í Lorraine.
Vopnahléð var samið, og við
áttum ekki annarra kosta völ
en gefast upp. Um þessar mund
ir efndi pólskur liðsforingi til
mikillar breytingar á sjálfum
sér. Hann tók sér franskt nafn,
klæddist einkennisbúningi
fransks hermanns og tókst að
afla sér nauðsynlegra skilríkja
sem slíkur. — Þetta tekur að-
eins örskamman tíma, sögðu
hinir frönsku vinir mínir, er
þeir földu mig meðal sín. —1
Eftir nokkrar vikur verðum við
afvopnaðir og sendir heim. En
af mér er þá sögu að segja, að
hálft þriðja ár leið áður en ég
endurheimti frelsi mitt.
Ég ól aldur minn í vinnu-
flokki sem Frakki meðal Frakka.
En þar eð ég talaði þýzku og
gegndi iðulega túlkstarfa,
kynntist ég Þýzkalandi stríðs-
ins betur en margir aðrir. Við
fangarnir fylgdumst með styrj-
öldinni, kynntum okkur hana
og skeggræddum um hana af
stakri kostgæfni. Við gerðum
okkur allt far um að hrjá og
hrella Þjóðverjana, sem voru
þó nægilega skapæstir fyrir.
Spurningar þær, er varðmennirn
ir, sem gættu okkar, svo og j
þýzku liðþjálfarnir, lögðu fyrir
okkur voru jafnaðarlega eitt-
hvað á þessa lund: — Hvert er
álit ykkar á styrjöldinni? Hvað
haldið þið, að styrjöldin muni
taka langan tíma?' Svar okkar
var ávallt á sömu bókina lært:
— Ég hygg, að síðustu sjö árin
muni reynast erfiðust. Það
duldist ekki, að Þjóðverjum
þótti meira en lítið fyrir því
að verða slíkrar bölsýni varir
meðal þeirra manna, sem ástæða
var til þess að ætla að þráðu
sem skjótustu endalok ófriðar-
iiffi flestum öðripn fremur. En
við lögðum alla áherzlu á það
að láta þessara skoðana okkar
gæta sem mest.
Þegar fréttin um flótta
Girauds hershöfðingja barst,
létum við til dæmis orð falla
við varðmenn okkar eitthvað
á þessa lund: — Ekki getið þið
ímyndað ykkur, að hershöfðingi
geti flúið með sama hætti og
óbreyttur hermaður. Hann fer
ekki huldu höfði í skógum úti
né gerist leynifarþegi í járn-
brautarlest. Það gefur að skilja,
að Giraud hlýtur að hafa notið
aðstoðar manna, sem mega sín
GREIN ÞESSI er eftir
Aleksander Janta,
pólskan liðsforingja, sem var
tekinn til fanga, þegar Frakk
land gafst upp. Hann lézt
vera franskur og var fluttur
til Þýzkalands, þar sem hann
dvaldist í fangabúð í hálft
þriðja ár. Greinin var upp-
haflega hirt í málgagni stríð-
andi Frakka í Lundúnum, en
er hér þýdd nokkuð stytt úr
tímaritinu World Digest.
mikils. Ég hefi meira að segja
heyrt því fleygt, að Giraud hafi
komizt yfir svissnesku landa-
mærin í þýzkum liðsforingja-
vagni og tveir þýzkir hershöfð-
ingjar verið í fylgd með hon-
um.
Varðmennirnir lögðu við
hlustirnar, er hér var komið.
— Hvað ertu að segja? Tveir
þýzkir hershöfðingjar?
— Þetta liggur í augum uppi.
Hvernig haldið þið, að dólgi
eins og Giraud hefði tekizt að
flýja, ef ekki hefðu einhver
slík brögð verið höfð í frammi?
Lygasaga þessi hafði hin á-
kjósanlegustu áhrif. Hún barst
okkur brátt aftur viðunanlega
ýkt og vel það. Að þessu sinni
voru vagnarnir orðnir þrír að
tölu og hlaðnir liðsforingjum,
er áttu að hafa flúið ásamt
Giraud og leitað skjóls í hlut-
lausu landi.
Mér er það ríkt í minni, er
ég hlustaði einhverju sinni á
útvarp í þýzkum bóndabæ. For-
inginn var að halda ræðu. Þetta
mun hafa verið árið 1941 áður
en Þjóðverjar réðust á Rúss-
land. Hitler ræddi um friðinn,
sem í vændum væri. Hann óð
elginn að vanda og spáði því,
að þá myndi þýzka þjóðin sýna
og sanna gervöllum heiminum
hvernig ætti að vinna, því að
mörg og merk verkefni myndu
þá bíða hennar. Kona bóndans,
sem var fátæk og farin að
kröftum, gerðist meira en lítið
undrandi. — Hvað heyri ég?
varð henni að orði. Maðurinn
getur ekki verið með réttu ráði.
Hann ætlast til þess, að við
leggjum enn harðara að okkirr
eftir stríðið en nokkru sinni
fyrr. Hvað höfum við þá svo
sem grætt á stríðinu?
EÐAN ég dvaldist í Þýzka-
landi, varð ég þess brátt
var, að herstjórnartilkynningar
Þjóðverja voru mikilvægur
þáttur í áróðursstarfsemi þeirra
Sömu sögu var að segja um
lúðraþytinn, er fylgdi þeim
jafnan. Frá því að Frakkar gáf-
ust upp og allt þar til á árinu
1942 hlýddu allar stéttir lands-
ins á herstjórnartilkynningarn-
ar af stakri athygli og vermd-
ust þökk og gleði yfir boðskap
þeirra. Við, sem fylgdumst með
þessu, urðum greinilega varið
við hið gerbreytta viðhorf, sem
skapazt hafði í þessum efnum
árið 1943. Herstjórnartilkynn-
ingarnar voru þá hættar að
vekja almennan fögðnuð og at-
hygli eins og var á dögum hinna
miklu sigra. Þegar vant var
orðið sögulegra sigra frá víg-
stöðvunum, tók herstjórnin að
leggja mun meiri áherzlu á
fréttir um skipatjón banda-
manna en fyrrum var. Tölurn-
ar, sem þar voru gefnar upp,
vöktu mjög athygli okkar fang-
anna og urðu meira að segja til-
efni getgáta og veðmála_____Á
laugardaginn kemur mun verða
tilkynnt, að sextán skipum,
samtals 114,000 smálestum, hafi
verið sökkt. Þegar herstjórnar-
tilkynningin kom svo á tilsett-
um degi og greindi frá því, að
sextán skipum, samtals 105.000
smálestum, hefði verið sökkt,
mikluðumst við yfir því, hversu
tilgáta okkar hafði farið nærri
sanni. Um þessar mundir gáfu
Þjóðverjar að minnsta kósti
tvær herstjórnartilkynningar
út í hverri viku til þess að
freista þess að varna því, að
almenningur missti móðinn. En
mér er næst að ætla, að þeim
reynist það næsta örðugt eins
og nú er málum komið.
*
G G ÁTTI þess kost að kynn-
ast því, hvaða áhrif áróð-
ur nazista hafði á sextán ára
gamlan pilt. Það var skömmu
eftir fall Frakklands, þegar allt
lék í lyndi fyrir Þjóðverjum.
— Hernaðargengi hefir alla-
jafna orkað mjög á hugi æsku-
manna. — Ég minnist kafla í
Mein Kamp, þar sem Hitler
lýsir því, hvaða áhrif það hafi
haft á hann, er hann las í æsku
bók, sem fjallaði um styrjöldina
1870. En að þéssu sinni hefir
mun meira verið að því gert
að efla og treysta þessi áhrif en
nokkru sinni fyrr. Nazistarnir
hafa rekið markvissan áróður
Frh. á 6. sí&u.
SKÍÐASTÖKKSMÓTIÐ, sem
Norðmenn boða til að Kol-
viðarhóli á morgun mun draga að
sér margt ungra manna og kvenna,
ef veður verður gott og reykvísk-
ir skíðamenn munu fagna því að
fá að keppa við frændur sína
Norðmennina. í þessari. íþrótt.
Norðmenn hafa stundum haft hér
margt ágætra skíðamanna. Ég las
það eitt sinn í erlendu blaði, að
norskir skíðagarpar hefðu verið
látnir. kenna. bandarískum. og
brezkum hermönnum skíðaíþrótt-
ina hér á íslandsfjöllum.
NÚ ERU margir þessara Norð-
manna farnir héðan og aðrir
komnir í staðinn, hvort, sem þeir
sem komið hafa, hafa staðið hin-
um jafnfætis á skíðum. En hvað
sem um það er, má fullyrða, að
ef veður hamlar ekki, þá muni
verða skemmtilegt að Kolviðar-
hóli á morgun. Mótið á að hefj-
ast klukkan 12, en þátttakendur
verða kallaðir upp klukkan 11%.
RAUÐHÓLA RUNKI SKRIFAR
þetta bréf: Það er nýjasta „hug-
(Jettan“ hans: „Vitsmunaverur
hafa hvað eftir annað bent oss á
nauðsynlegar umbætur á tilhög-
uninni með hyggilega dreifingu
vínsölunnar. Eigi er þó vitað, að
neinn maður hafi tekið mark á
þessu, svo góðgirnislegt og hag-
fellt sem það þó er. Nú þykist
ég hafa fundið enn betra og hag-
felldara rág í þessu efni: Bæjar-
og ríkissjóður kaupi stóran skips-
skrokk — hann má vera mastra-
laus— leggi honum hér á Rauða-
vatn við öflugar festar og barma-
fylli hann af Svartadauða. Þetta
yrði þá Svartadauðabarkskip
(,,Tank“) bæjarbúa og birgðastöð
landsins. Út frá tanki þessum
ætti svo að liggja Svartadauða-
leiðsla ein, nægilega víð hér nið-
ur í miðbik bæjarins og þaðan
mjórri leiðsla inn á hvert einasta
heimili í bænum, inn að rúmi
hvers einasta manns og vöggu
barnsins, svo að eigi þurfi ann-
að en rétta fram hönd sína til
þess að opna rennslið, hvort held-
ur er á nóttu eða degi til þess að
fá sér „bragð“ hvenær sem er, m.
ö.. o. Svartadauðalögg til að dreipa
í á milli dúranna.“
„SVARTADAUÐAMÆLIR ætti
að v.era við hvern krana og ætti
svo að „lesa af“ þeim í mánuði
hverjum og' sjá hver eyðslan yrði,
alveg eins og nú er með hitann
og vatnið. S var tadauðagj aldið
ætti ag mega innheimta með „lög-
taki á kostnað gjaldenda", eins og
skatta alla og útsvör, safnaðar-
gjöld, kirkjugjöld, sjúkrasamlagw-
iðgjöld og legkaup.“
„ÞÓTT LÍTIÐ SÉ um krana hér
í bænum, heffr kujnningi mina
lofað mér því ef mikið liggi vi3
— og hér liggur mikið við — að
lána mér stærsta kranann, sera
til þess þarf, irteð þremur álmum
í allar áttir, sem hann segir að
séð hafi (þ. e. krani þessi) fyrir
lífi og velferð þúsunda manna á
iiðnum öldum. Væri þetta miklu
hagfeldara en stafrófskerfið, sem
var verið að benda á í haust, því
það gæti náð til bamanna, sem
vitanlega ættu að ganga imdir
fullnaðarpróf í notkun þessarar
dýrindisvöru."
„VILTU NÚ EKKI, Hannes
minn, benda á verðleika minn til
þesss að fá „Svartadauðabikar“
fyrir þessa snjöllu „hugdettu"
mína og helzt nýtt ísl. met, sem
aldrei yrði af mér tekið, meðan
nokkur Svartadauðadropi væri til
í landinu. Mér finnst, að ég eigi
það skilið, en það þarf að benda
á það.“
EKKI BÝST ÉG við að þessi
ágæta tillaga Rauðhóla-Runka nái
fram að ganga. Menn eru svo
hörmulega seinir að átta sig á
nýjungum! Ég gat þó eklti hent
bréfinu í bréfakörfuna, því að það
drepur á málefni, sem allmikið
hefur verið rætt undanfarið, þó
að höfundurinn tali um þáfe í alveg
sérstakri tóntegund.
SJÖ ÁR eru liðin síðan íbúarn-
ir fluttu inn í yngstu verkamana-
bústaðina vestur í bæ. Allan þenn
an tíma hafa þeir, þegar rigning
hefur verið orðið að vaða mold
og aur í ökla í og úr húsunum og
hafa stafað hin mestu vandræði
af þessu fyrir heimilin, sérstak-
lega þó þau barnmörgu. Nú er
langt komið að fullgera einn feg-
ursta og myndarlegasta barnaleik-
völl bæjarins þarna og bætir hann
mjög úr brýnni þörf.
í GÆR var svo byrjað að vinna
að því að laga götuspottana við
leikvöllinn, sem liggja með fram
og heim að húsunum. Ég minnist
ekki á þetta hér til þess að
skammast út úr því, hversu lengi
íbúarnir hafa orðið að búa við
sóðaskapinn, heldur til þess að
þakka fyrir það, að nú er hafizt
handa um umbæturnar. íbúarnir
voru með gleðisvip í gluggunum
sínum í gær, er. verkamennirnir
hófu störf sín í gærmorgun.
Hannes á horninu.
vantar okkur frá næstu mánaðamótum til að bera
blaðið um Grettisgötu og Þingholtin.
HÁTT KAUP
Sími 4900.