Alþýðublaðið - 02.04.1944, Blaðsíða 6

*
Æmsssmig-.
Sq»pnáagriir 2. apríl 1944.
Tapai og fundii.
Þessi unga móðir, Juanita Waits, aðeins 18 ára gömul, á
heima í Columbus í Ohiofylki í Bandaríkjunum. Hún brá
sér að heiman til að hitta mann sinn, 19 ára gamlan, sem
er í hernum, og skildi barnið sitt, Marylin Ann, sem er að-
eins sex mánaða gömul, eftir hjá vinafólki. En þegar hún
kom heim, var barnið tapað. Það fannst þó von bráðar yfir-
gefið í Detroitborg, og var .flutt á ungbarnaheimili, þar
þekkti móðirin það aftur á fötunum og var heldur ham-
ingjusöm. En það er ekki að sjá á myndinni að Marylin
litla viti mikið af því hvað fyrir hana kom.
Þegar fyrri heimssfyrjöldinni lauk.
Frh. af 5. síð«.
tillit er tekið til upplýsinga
þeirra, er herforingjarnir létu
þeim í té. Við vitum að sönnu
nú, að Hindenburg og Luden-
dorff létu þau orð falla hinn
28. september, að „styrjöldin
væri töpuð“ og kröfðust þess
af valdhöfunum í Berlín dag-
inn eftir, að þeir semdu frið
þegar í stað. Þó komst Haig að
orði á þessu lund við ríkis-
stjórnina hinn 19. október: —
„Að mínum dómi getur þýzki
herinn auðveldlega hörfað til
landamæra Þýzkalands og var-
lzt þar þeim liðskosti, sem við
höfum nú yfir að ráða, og jafn-
vel þótt hann væri eitthvað auk
inn. Franski herinn virðist
mjög miður sín. Her Banda-
ríkjamanna er illa skipulagður,
illa búinn hergögnum og illa
þjálfaður. Hann skortir og mjög
reynda foringja. Hann er eng-
an veginn til þess hæfur að
heyja nútímahernað. Það mun
að minnsta kosti líða heilt ár
áður en hann má sín mikils í
stórorrustum. Brezki herinn hef
ir barizt af mikilli hreysti og
hugprýði. Hann er skipaður
þrautreyndum og þjálfuðum her
mönnum, sem trúa og treysta
því, að sigurinn verði þeirra.
En hann skortir að minnsta
kosti fimmtíu þúsundir fót-
gönguliðsmenn, ef vel á að
vera.....Við verðum að gera
okkur grein fyrir því, að óvin-
irnir munu geta varizt í varnar
línu þeirri, sem þeir koma til
með að mynda, alllanga hríð
eftir að sókn bandamanna árið
1919 hefst".
Lloyd George gerir þessi við-
horf að umræðuefni í endur-
minningum sínum og kemst að
að orði á þessa lund meðal ann-
ars: — „Því er sízt að neita,
áð því fór alls.fjarri, að upp-
lýsingar og áætlanir herstjórn-
árinnar gerðu okkur bjartsýna
á það, að úrslita styrjaldarinn-
ar myndi skammt að bíðá. Á-
ætlanir okkar og undirbúning-
ur miðaðist því við þáð, að
styrjöldinni myndi ekki ljúka
fyrr en í fyrsta lagi árið 1919.
Við höfðum engar upplýsingar
fengið um mikilvæg atriði eins
og viðhorfin á heimavígstöðv-
unum í Þýzkalandi og hina
miklu þýðingu sigranna á
Tyrkjum og á Balkanskaga11.
Hinn 23. og 24. október lagði
Smuts hershöfðingi tvær orð-
sendingar fyrir stríðsráðuneyt-
ið, er vörðuðu áætlanir Haigs,
segir Lloyd George ennfremur,
þar sem þannig var að orði
komizt „að það væri fávíslegt
að ímynda sér, að Þjóðverjar
féllust á vopnahlé, er þýddi
uppgjöf þýzka hérsins“.
Nær þrem vikum síðar dvald
ist ég í Surrey um helgi. Þar
frétti ég, að vopnahlé hefði ver
ið samið Fagnaðarlæti fólksins
voru geysileg. Það var engu
líkara en endalok styrjald-
arinnar hefðu komið eins og
þjófur á nóttu. En nú-er spurn-
ingin sú, hvort úrslit þeirrar
styrjaldar, sem nú er háð, muni
verða ráðin með svo óvæntum
og laumulegum hætti og þá varð
raun á.
Gjalir til bamaspílala-
sjóðs Hringsins.
np IL MINNINGAR UM frú
Kristínu Vídalín Jacobson
hafa Barnaspítalasjóð Kringsins
borizt tvær stórgjafir: Frá.
Bandalagi kvenna í Reykjavík,
kr. 3000.00 — þrjú þúsund
krónur — og frá Húsmæðrafé-
lagi Reykjavíkur, kr. 1000.00 —
eitt þúsund krónur. — Færir
stjóm Kvenfélagsins „Hringur-
inn“ gefendum kærar þakkir.
09
■ b a
Frh. af 4. síðu
Það er ölvunin, sem örðugleik-
um veldur í starfsgrein veitinga
húsanna yfirleitt. Hún ein rask-
ar góðri reglu og friði. Hjá okk
ur hefir talsvert á unnizt,' að ég
tel, á starfsárinu, í þá átt að
vernda gesti og hús fyrir böli,
sem af ofurölvuninni sprettur.
Ég hefi oft látið í ljós þá skoð-
un, að vel megi kenna mönn-
um hér á landi, eins og t. d.
hefir verið gert um öi! Ncrður-
lönd, þar sem ég til þekki, að
kcoma yfirleitt sómasamlega
fram á mannamótum, þótt þeir
bragði vín; um þdta er ég
sannfærður enn í dag. Það
væri mikill velgerningui’ við
menn, að kenna þeim sem
drekka, þessa lexíu. —
Ég vil ennfremur geta þess,
sem þó er sjálfsagt mörgum
þeim kunnugt, sem hér eru sladd
ir, að til eru þær persónur hér
í bæ, sem eru mjög vandlátar
í okkar garð og krefjast þess,
sýknt og heilagt, að ailt sé rétt
og prýðilegt hjá okkur, fari vel
vel fram og sé til íyrirmyndar.
Ég þarf varla að skýra frá því,
með hvaða málblæ þctta hefir
verið flutt, þegar það hefir kom-
ið fram í blöðunum, það er svo
alkunnugt.
Sennilega má telja, að hér
séu yfirleitt sömu mennitnir að
verki, fyrr og síðar. Þótt þetta
skipti ekki miklu máli, vil ég
gera þá undantekningu frá því,
sem ég hefir áður gert á aðal-
fundum félagsins, að sýua örfá
dæmi um eðli þessarar „um-
hyggju“ 1 okkar garð.
Strax, þegar Alþýðuhúsið var
í smíðum, byrjuðu skrifin. Var
aðallega leitað á mig persónu-
lega. En það er kunnugra en frá
þurfi aö segja. Margt var reynt
til þess að hnekkja þessu fyrir-
tæki’ Eitt dagblað bæjarins byrj
aði um þessar múndir að flytja
nýjan bálk, sem átti að fræða
menn um „allt mögulegt“, líkt
greinum „Hannesar á horninu".
Það vakti athygli, að fyrsta
greinarkornið í hinum nýja
bálki blaðsins, var helgað „Ing-
ólfs Café“; — þessi veitingastofa
skipaði fyrsta sætið þar. Skilti
hafði verið sett í gluggann í veit
ingahúsinu. Á það var máluð
mynd af Ingólfsstyttunni, sem
er beint á móti h-úsinu, en upp-
drátt að myndinni hafði hinn
víðkunni dráttlistarmaður,
Tryggvi Magnússon, gert. —
Mynd þessi er merki veitinga-
stofunnar, samkvæmt leyfi höf-
undar listaverksins, Einars Jóns
sonar. — I greinarkorni þessu
var þeirri spurningu beint til
lesenda blaðsins, hvort þeir
hefðu veitt því athygli, hve lík
myndin á skiltinu í Ingólfs Café
væri nafngreindum manni hér
í bæ, en blað þetta hafði oft
gert skop að þeirri persónu. Til-
gangurinn er auðsær. — Annars
sýnist það nú ekki þurfa að vera
mjög skoplegt, að manni af nor-
rænum kynstofni gæti svipað til
þess yfirbragðs, sem listamað-
urinn hafði gefið styttu Ingólfs
Arnarsonar. Nýlega fer sami höf
undur aftur á stúfana í sama
blaði, og lastar nú mjög að lisla
verk séu tekin sem fyrirmynd
auðkenna á gögnum og áhöld-
um verzlana og veitingahúea
o. fl. Höfundur álítur, skildist
mér, er ég las grein hans, að
sérstaklega myndi setja ógleði
að mönnum, ef að svona merki
væru höfð á matarílátum, eða
sett á reikninga o. þ. h., sökum
þess að myndin óhreinkaðist.
„Ingólfs Café“ er víst eina veit-
ingahúsið hér, s em notar ís-
lenzkt listaverk sem fyrirmynd
merkis síns. Vil ég því geta
þessa: 1. Leyfi til þessarar notk
unar er okkur veitt áf höfund-
inum sjálfum. 2. Ég tel öðrum
óheimilt að nota slík auðkenni
nema með leyfi. Óleyfilegt mun
líka vera að nota sama auð-
kenni nema á einum stað í sömu
starfsgrein. 3. Ég veit ekki betur \
en að notkun ýmsra frábærra
hluta, frá hendi. náttúruhnar
sjálfrar og listamanna, sé
mjög tíðkuð um allan heim, hinn
svo kallaða menntaða heim,
eins og hér hefir verið gert; —
svo eru og nöfn þeirra einnig
notuð á sama hátt sem auð-
kenni. — 4. Ég tel þetta smekk-
legt og þjóðlegt, ef að ekki er
of mikið að því gert. Hér má
takmarka allt af þeim, sem vald
hefir til þess. 5. Að bollar og
diskar og annað þ. h. óhreink-
ist, og sé því ósæmilegt að nota
þessi auðkenni á þessi áhöld o.fl.
er, eins og áður segir, alveg
gagnstætt skoðun menningar-
þjóða. — Hér með er öllu heldur
um þjóðlega tilhögun að ræða,
og í „Ingólfs Café“ hefir margur
útlendingurinn komið, sem dáðst
hefir að borðbúnaði okkar. —
Þetta hefir ekki lækkað hróður
Islands í augum erlendra manna.
En, ef að það er svo, að ekk-
ert má óhreinkast, sem gert er
í mynd og formi listaverka, hvað
þá með listaverkin sjálf, sem
ár og daga úti standa — í ryki
og regni?
Af því að þetta hefir verið
gert að nokkuru áróðursefni á
opinberum vettvangi, vildi ég, í
eitt skipti fyrir öll, gera fundar-
mönnum grein fyrir heimild-
um okkar og hugmyndum, að
því er til þessara hluta tekur.
iSami höfundur skýrir bæjar-
búum nýlega frá því í pistlum
síhum, að aðeins tvö nafngreind
veitingarhús hér í bæ hafi það
fyrirkomulag, að framreiðslu-
gjald þjóna sé reiknað með í
verði til gesta, „Hótel Vík“ og
„Hressingarskálinn.“ — í „Ing-
ólfs Café“ hefir þetta fyirkomu
lag þó verið haft um alla sölu
frá kl. 8 árdegis til kl. 9 síð-
degis, og auglýsingar um þetta
verið settar upp í veitingasöl-
um, síðan húsið tók til starfa!
Samt hefir reynzlan ekki sann-
fært mig um, að þetta fyrir-
komulag sé bezt, síður en svo.
Sennilegast er það líka þessi
sami frjósami höfundur, sem
ritaði langloku um það, að nú-
verandi aðstaða Iðnó til fjár-
öflunar væri áþekk kvikmynda-
húsanna!! Ég hefi hér áður skýrt
nokkuð frá fjáröflunarskilyrð-
um þessa húss, svo ég hefi engu
við að bæta. ■—
Úr því að ég samt vakti máls
þessu á annað borð, vil ég leyfa
mér að geta um eitt ,menning-
arblóm“ frá pistlum þessa höf-
undar, sem hann hefir rétt
starfsfólkinu í Iðnó, sem hann
segist gera eftir frásögn leik-
listarvinar og kunningja síns.
í pistli þessum ber hann starfs-
fólkinu einkanlega á brýn margs
konar ómyndarskap í hátterni
sínu og framkomu í húsinu.
Þessu sama fólki, sem ávallt er
á ferð úm húsið, til þess að
fullnægja óskum og kröfum
þeirra, sem þar eru á ferð um
daga og nætur. Hvernig fram-
koma. sumra þessara ,,gesta“
stundum er í garð starfsfólks-
ins, sem er að þjóna þeim, er
ennþá óskráð saga, en um fram
komu flestra þeirra er gott eitt
að segja. Greinargóður maður
sagði mér, að varla myndi vera
til hér í bæ nema einn maður,
sem gæti talið sig vera þetta
tvennt: Leiklistarvinur og
kunningi höfundar níðklaus-
únnar um starfsfólkið í Iðnó.
— Hvort svo er eða ekki, skal
ég engan dóm á leggja, að svo
stöddu, en tíminn leiðir margt
í ljós.
•Hér 1 þetta hús kemur margt
ur maðurinn. Vandi er að gera
svo öllum líki, en sanngirnin og
góðvildin segir alltaf til sín.
Frá síðastliðnu starfsári eigum
við hér í Iðnó, að ég tel, marg-
ar góðar minningar um góðvilj-
aða framkomu gesta og við-
skiptavina, um sanngirni og heil
brigt mat á viðfangsefnum
okkar og aðstöðu til að full-
nægja óskum og þörfum
manna.“
'/ ■ ■
«í BÓK:
09
Útgefandi: Bókfellsútgáfan h.f.
Nú er komin á markaðinn
bók, sem hefir vakið mikla at-
hygli í Englandi. Bókin „Vís-
indin og andinn“, eftif T. E.
Jessop í þýðingu Guðmundar
Finnbogasonar, á erindi til
allra hugsandi manna.
Höfundur bókarinnar er pró-
fessor í sálarfræði og rökfræði
og forseti heimspekideildar há-
skólans í Hull.
1 upphafi bókarinnar segir
höfundurinn:
,,.... Vér erum nú komnir
svo langt, að vér getum hugs-
að rökvíslega um allt, nema
sjálfa oss, og stjórnað nálega
öllu, nema sjálfum oss. Vér
höfum rakað saman gnótt vís-
5 indalegrar þekkingar, en höf-
um háskalega lítinn skilning á
því, hvað vér eigum að gera
með hana. Með þessari þekk-
ingu getum vér stjórnað nátt-
úruöflunum, en vér erum ekki
vissir um það, til hvers vér
eigum að stjórna þeim. Vér
höfum fullar hendur tækja og
leikni til að beita þeim, en það
er ekki ljóst, hvað vér eigum
að gera með þeim. Vér erum
fullorðnir að þekkingu á tækj-
um, en börn að þekkingu á
markmiðum. Vér virðumst
vera að missa hæfileikann til
að ’ koma orðum að hinum
æðstu markmiðum og rann-
saka þau.“
í framhaldi af þessum nið-
urstöðum reynir próf. Jessop að
kryfja til mergjar ýmis vanda-
mál mannlegs lífs. Þær spurn-
ingar, sem hann m. a. varpar
fram og reynir að svara, eru:
— Hvað er einkenni mann-
eðlis?
— Er sannleiki til?
— Hvernig ætti ég að hlýða
samvizkunni?
— Hvað er hugsjón?
— Er til fegurð, sem allir
ættu að viðurkenna?
— Hvað er ást?
Þýðandinn, Guðm. Finnboga-
son, segir svo í formála:
„. .. . Mér virðist meðferð
hans (höfundar) á efninu svo
skarpleg, djúpúðug og nýstár-
leg, að ,ég var ekþi í rónni fyrr
en ég hafði snúið ritinu á ís-
lenzku, með því að ég þóttist
sjá, að boðskapur þess ætti
erindi til allra hugsandi manna
U
Bókin er vönduð að frá-
gangi og kostar aðeins kr. 12,50
Þar sem upplagið er mjög
takmarkað, er mönnum ráð-
lagt að tryggja sér hana sem
fyrst.
Adv.
Tilviðbótar fréttum frá fund-
inum, sem Alþýðublaðið flutti
s. 1. föstudag, má geta þess að
á fundinum mættu fulltrúar og
eigendur fyrri 3988 atkvæði, en
atkvæðatala er alls, vegna inn-
borgaðs hlutafjár, 4679. — Fél-
agar eru alls 165, flest einstakl-
ingar.
Húsin komust í samband við
hitaveitukerfi bæjarins upp úr
áramótunum. Hvernig upphitun
in reynist, er varla fengin
reynsla fyrir, svo byggjandi sé
á, en menn vona það bezta. —
Tengingargjald við hitaveitu-
kerfið, — svo kallað „heimæða-
gjald,“ — á að verða samkvæmt
reikningi, fyrir báeði húsin, kr.
20.225.00.