Alþýðublaðið - 10.05.1944, Blaðsíða 5

Miðvikndagur 10. maí 1944,
AUÞYBUBLAÖ5P

Um þjóðaratkvæðagreiðsluna — ávörp og hótanir
—. Minnismerki um Grím geitskó — Símalán — og
greiðslur fyrir það.
H
ERFORINGJARÁÐIÐ veSur
uppi. Það hefur ekki ein-
ungis lagt undir sig Hótel Heklu,
pá miklu og glæsilegu höll, heldur
hefur þaS nú gert innrás í út-
varpiS og rásar þar nú um salar-
kynni og ruglar allri dagskránni,
svo að hlustendur sitja höggdofa
og gleyma næstum því þeim sjálf-
sagða hlut, að skrúfa fyrir.
í ALVÖRU TALAÐ: Ætlar
nefndin sem stjómar undirbún-
ingi þjóðaratkvæðagreiðslunnar að
drepa áhugann í fólki? Ætlar
hún að gera þessa helgu athöfn
okkar hlægilega? Hvaðan hefur
hún það vald, sem hún beitir í
málflutningi sínum? Er ekki hægt
að reka áróðurinn fyrir mikilli
þátttöku í þjóðaratkvæðagreiðsl-
unni og jákvæðum úrslitum henn-
ar á virðulegri hátt og haldbetri?
Ég fullyrði það, að þessi sífelldi
ávarpaflutningur nefndarinnar í
útvarpið hefur nú orðið öfug áhrif
við það ,sem ætlazt er til.
HINS VEGAR er nauðsynlegt
og sjálfsagt að hvetja fólk til þess
að mæta sem einn maður við at-
kvæðagreiðsluna — og heppileg-
ast hefði verið, að margir menn
hefðu unnið að þessu, en svona
læti, ávarp — ávarp — ávarp —
dag eftir dag er óþolandi og einsk-
isvirði fyrir málefnið. Nefndinni
mun þó ekki ganga nema gott eitt
til, en hún misskilur áreiðanlega
ólrrifin af áróðrinum. Það er ekki
sama hvernig áróður er rekinn.
SVO VIL ÉG minnast á eitt at-
riði í þessu sambandi. Foi’maður
nefndarinnar talaði á sunnudag-
inn. Hann var með dulbilnar hót-
anir í garð fólks. Heldur hann að
slíkt og þvílíkt beri árangur hér
ó íslandi? Ég er hræddur um ekk*.
Ég get alveg fullvissað formann-
, inn um það, að það er mikill á-
hugi hjá fólki um að mæta við
kjörborðið og greiða atkvæði. Ég
hygg, að ekki þýði að vera með
neinar dulbúnar hótanir eða yfir-
leitt þennan skrítna, taumlausa en
árangurslitla áróður. Fólkið mætir
— og það greiðir atkvæði — ef
það verður iþá ekki búið að setja
það í illt skap með heimskulegri
framkomu.
GAMALL ÞULUR leggur til í
bréfi til mín, að þegar lýðveldið
verði stofnað, þá verði reist minn-
ísmerki að Högbergi af Grími
geitskó. Telur hann að þetta
mundi jafnframt geta orðið minn-
ismerki að Lögbergi um Grím
Ég býst ekki við að hægt sé að
hafa slíkt minnismerki tilbúið
éður en lýðveldið verður stofnað,
svo að ekki verður hægt að af-
hjúpa það þá, en vel mætti á-
kveða að gera slíkt minnismerki,
þó að það yrði ekki reist fyrr en
síðar.
„HERVÖR“ SKRIFAR: „Viltu
nú ekki gera svo vel að koma
þeirri fyrirspum til landssíma-
stjóra, hvort þeir, sem eru svo
heppnir að hafa fengið síma, hafi
leyfi til að hækka símagjöld úr 10
aurum í 25 aura?“
„MJÓLKURBÚÐIR verða oftast
athvarf mitt með að fá simaafnot,
til þess að gera ekki átroðning á
kunningjunum. Nú er það ekki
svo að skilja, að ég þurfi eða
geri mikið að símanotkun, og
kannske af því, að síminn er ekki
við hendina, en þó kemur það
fyrir, að mér kemur það mjög vel
að fá að hringja. Hjá mér hafa
þær ástæður verið, að ég hef orðið
að sitja heima nálega í allan
vetur yfir veiku barni, en í mjólk-
urbúð hef ég náttúrlega orðið að
fara á hverjum degi, og meðan
mjólkureklan var, upp í 8—10
ferðir á dag, stundum árangurs-
laust, því ekki var hægt að grípa
til símans heima hjá sér.“
„ÉG VERÐ AÐ KALLA ÞAÐ
ósvífni sem stúlkan svaraði fyrir
„þeirra“ hönd. Mér varð á að
spyrja hvort afnotagjald fyrir
síma hefði verið hækkað núna ný-
lega. Hún kvað nei við, en bætti
við, að „þeir“ hefðu tilkynnt sér
það, til þess að síminn yrði minna
notaður, svo „þeir“ gætu náð
sambandi við búðirnar þegar
„þeir“ þyrftu. Ég spurði „hvort
þeir“ hefðu leyfx til þess frá lands
símastjóra, þar sem engin hækkxm
hefði orðið,“ og við það mörg á
biðlista með síma hjá honum.
Svarið var „þeir“ hafa líklega
leyfi til að selja samtöl í sínum
eigin síma eins og „þeim“ þókn-
ast, og verði „þeim“ bannað það
lána „þeir“ engum síma. Greið
svör, ekki satt?“
„MÉR DETTUR EKKI í HUG,
að það hvarfli ekki eitthvað í hug
þinn við þessu, en ef ég ætti að
skrifa það allt, sem mér datt í
hug, um þessar tvær einokunar-
stofnanir, yrði það 'svo langt, að
þú mundir óðara kasta bréfinu í
hina illræmdu bréfakörfu. Ég vil
þó bæta því við, að þó ég skrifi
um mínar heimilisástæður, þá get
ég mér þess til, að víðar geti verið
líkt ákomið. Það er heldur ekki
eingöngu af nísku, sem ég tala
um þetta, heldur vissan fyrir ó-
réttlætinu, og að nokkru leyti
kúgunin í því.“
Hannes á horninu.
til afgreiðslumanna Alþýðublaðsins úti á landi.
Vinsamlegast gjörið sem fyrst skil fyrir 1. árs-
fjórðung blaðsins.
Afþýðablaðtð. - Sími 4900
Mriftarsími Alþýðublaðsiits er 4900.
Vesúvíusargosið.
VesiSvmsangosið mikla á dögunum var stórikiostleg sýn fyrir borgarbúa í Napoli, eins og
þessi mynd sýnir. Þeir voru líka nægilega langt í burtu til þess að þurfa ekki að óttast hraun-
flóðið. En fyrir þá, sem bjuggu í þorpunum undir hlíðurn fjallsins, var sjónin öllu ægilegri og
uggvænlegri, enda varð fólk, að flýja mörg þeirra. Borgin, sem sést á myndinni, er Napoli.
ék á Sestapo

AÐ VAR í fangelsi, sem ég
lærði, hvað hungur væri.
Fyrst í stað fannst mér matar-
skömmtunin vera lítt þolanlpg,
en brátt fór ég að telja tímana
milli máltíða. Þetta verður ein-
hvers konar ástríða. Mig
dreymdi alltaf um dós af Nest-
lés dósamjólk.
Um kl. 6 um morguninn voru
okkur færðar krúsirnar tvær. í
annarri var einhvers konar
vökvi af óljósum uppruna, en
í hinni bragðlaust grænmeti
hálfgerður óþverri. Við söfnuð-
umst umhverfis þetta og sérhver
ok.kar fékk snarf í málið, sem
honum var útlhlutað. Hver mað-
ur fór aftúr í horn sitt og reyndi
að treina sér mataribitann eins
lengi og unnt var. Sáðan vor-
um við lausir við þá viðbjóðs-
legu tilfinningu að vera innan-
tcmir og illa á okkur komnir.
En það stóð ekki nema eina eða
tvær klukkustundir. Okkur varð
léttara ií skapi og okkur datt
jafnvel í hug að skiptast á orð-
um. En bnátt fórum við að ganga
fram og aftur og gáfum hverir
öðrum olnibogaskot. Þar sem ég
gekk fram og aftur, fann ég oft
til draumóra. Mér tókst að loka
augunum fyrir hinum skugga-
legu og raunalegu andlitum fé-
^aga minna. Ég hugsaði um þá,
sem ég elskaði og bölvaði
getuleysi mínu.
Um átta-leytið var slökkt á
ljóstýrunni og okkur var stökkt,
í fullkomið myrkur. Við reynd-
um að breiða utan um okkur
á þann veg, að við héldum, að
ekki kæmist á oíkkur óværðin.
Þessar fangelsisnætur! Ég hekri
ennþá stunurnar og andvörpin
í félögum mínum. Ég mundi
ekki vera viss um, að þessar stun
ur væru niðurbældur ekki. Sum
ir voru eirðarlausir í bælinu og
bölvuðu kakalökkunum og lús-
unum. Aðrir þutu upp og gengu
fram og aftur í myrkrinu, unz
þeir voru orðnir örþreyttir og
lögðust fyrir á fletum sínum.
Allir vorum við dauðskelkað-
ir við að heyra um hánótt, að
Gestapo-mennirnir í hinum
svörtu einkennisbúningum sín-
um myndu snúa hinum gríð-
arstóra lykli í hurðinni okkar.
Þá rukum við á fætur, fáránlegir
í tötrum okkar, sem oft voru
blóði storknir eftir síðustu rann
sókn. Enn við reyndum að bera
okkur sem mennilegast og horf-
ast í augu við óvinina. Sá, sem
|T^j,IiEÍN þessi, sem er eftir
franskan flugforingja
og hér er þýdd úr World Di-
gest, f jallar um flótta höfund-
‘ar úr þýzkri fangalest brott
úr greipum Gestapomanna.
Lýsir greinin á athyglisverð-
an hátt þrautum þeim, sem
svo margir hafa orðið að Iíða
í löndum þeim, sem nazistar
hafa kúgað á liðnum árum.
fyrir valinu varð í það og það
skiptið, fylgdi Gestapomönnun-
um út úr klefanum. Venjulega
var hann fölur í andliti, en bar
þess engin merki, að hann væri
brotinn maður.
•
UM SVEFN var ekki að ræða.
í rökkrinu töluðum við við
manninn, sem Ihafði kvatt okk-
ur. Síðar mátti heyra hróp og
vein þeirra, sem verið var að
berja til dauða. Ég hlustaði á
þetta og hjartað barðist ákaft
í brjósti mér og ég kreppti hnef
ana í örvæntingu minni. Dráp-
fýsnin altók mig. Ég hét sjálfum
mér að hefna ykkar, þjáningar-
bræðra minna, að hefna ykkar
af köldu blóði og miskunnar-
laust og ég man það heit mitt.
Aftur heyrðist glamrið í lykl-
unum óg ljósskíma féll inn í klef
ann. Annað hvort var honum
sparkað þangað eða barinn með
riffilskefti. Eg minnist þess, að
kvöld nokkurt var einum vina
minna varpað inn í klefann.
Honurn lá við yfirliði, en stóð
upp brosti dauflega og sagði:
— Við munum samt sem áður
ráða niðurlögum þeirra. Við vor
um vanir að aðstoða fórnardýr-
in við að fara úr skyrtunum.
Það var alltaf sama sjónin. Á
baki þeirra mátti sjá breið og
blóðug för eftir staf eða svipu.
Læri þeirra voru purpurarauð
eða blá, svo að þeir gátu ekki
legið né staðið. Glóðaraugu og
helmarin eyru voru talin minni
háttar áverki. Og nóttin um-
lukti okkur ógn og angist. Sömu
andivörpin og stunurnar heyrð-
ust. Ég reyndi að sofna og mér
beppnaðist að loikum að hverfa
svefninum á vald.
Það var ómögulegt að komast
á brott án utan að komandi hjálp
ar. Nú var engin hjálp, sem ég
gat vænzt, og þess vegna ákvað
ég að brjótast á brott við fyrsta
tækiifæri. Ég vonaði, að þeir
myndu ekki setja mig í hand-
járn, en því miður var ég lagður
í hlekki brottfarardaginn við
annan Frakka og fylgt af stór-
um herflokki til járnbrautar-
stöðyarinnar. Við vorum 40 sam
an. Við vorum látnir í fyrsta
vagninn í venjulegri farþega-
lest. Tveir vagnar aðrir, sem í
voru þýzkir hermenn, voru næst
ir okkur. Félagi minn og ég sát-
um gegnt eimreiðinni.
*
STRAX OG lestin lagði af
stað hóf ég að reyna að
losa mig með því að reka boginn
prjón inn í lásinn á handjárn-
unum. Þetta gerðist í viðurvist
varkárs, þýzks hermanns, sem
var á verði þar á ganginum.
Vagninum var skipt í Æimm eða
sex deildir og gátu hinir þýzku
verðir séð hverju fram fór í hin
um ýmsu deildum.
Eiftir þrjá klukkutíma var ég
orðinn úrkula vonar um, að mér
myndi takast að opna lásinn
á handjárnunum með prjónræfl
inum. Ég var ibólginn um úln-
liðina og rispaður á höndunum
vegna þessara aðgerða. Ég tal-
aði við vörðinn og bað hann að
losa um ihandjárnin. Annað
hvort var hann miskunnsamur
eða honum stóð á sama, en hann
stakk lyklinum í lásinn og á
sama augnabliki tókst mér að
losa um úlnliði mína. Síðan dró
ég upp úr vasa mínum sápu-
stykki, sem ég hafði geymt frá
því augnabliki, sem ég frétti um
það, að það ætti að flytja mig
til.-----Ég sleikti og sápaði
hönd mína, án Iþess að eftir því
væri tekið. Ég man enn, hversu
sárt það var. Ég sleikti aftur
hönd miína og vissi mér til mik-
illar gleði, að mér myndi tak-
ast að komast úr bölvuðum
handjárnunum. Ég bað félaga
minn að rísa á fætur og hjálpa
mér að taka niður hlut, sem ég
hafði látið á hilluna fyrir ofan
okkur. Hann varð við þeim til-
mælum mínum. Þegar ég rétti
upp hendurnar, var mér kleiffc
að reikna nákvæmlega út fjar-
lægðina og hreyfingarnar, sem
ég þurfti að gera til þess að
stökkva út um gluggann. Þýzki
vörðurinn horfði alltaf á okkur,
Frh. á 6. síðu.