Alþýðublaðið - 01.06.1944, Blaðsíða 4

ALÞTPUBLAPIÐ
Fimmtudagur 1. juní 1944
Ritstjóri Stefán Pétursson,
Símar ritsjórnar: 4901 og 4SQ2.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Útgefandi: A2þýð«flokk.urinn.
Símar afgreiðslu: 4900 og^4906.
VerS i lausasölu 40 aura.
Aiþýðuprentsmiðjan h.f.
GuSmundur G- Magailni
FT hefir Reykvíkingum
brugðið ónotalega í brtm,
þegar útsvarsskráin hefir komið
fyrir almenningssjónir, en senni
lega þé alclrei eins og nú. Á-
lögúrnar á almenning í bænum
eru nú orðnar slíkar, að menn
setur hljóða við. Er naumast
hægt að ætla, að allur þorri
manna fái ns' ð undir þessum
gífurlegu byrðum, sem á þá eru
lagðar.
Á síðast liðnu ári nam heild-
arupphæð útsvaranna um 21
millj. króua — og þótti mönn-
um nóg um. I ár hefir hún
hækkað um 9 millj. og nemur
nú um 30 millj. leróna.
En þaö er ekki hækkunin ein,
sem er ískyggileg í augum út-
svarsgjaldendanna, svo gífur-
leg sem hún þó er. Hitt er öllu
meft’a alvörumál, hvernie bjekk-
unin kemur niður. Hátt á sjö-
unda milljón af hækkuninni
kemur á her'ðar almennings, en
aðeins rúmar tvær milljónir á
atvinnurekendur. Þetta er stað-
reynd, sem er meira en lítið al-
vörumál fyrir almern’"" '
um, sem er að sligast undir
hinum óheyrilegu álögum.
Á síðastiiðnu ári skiptist út-
svarsupphæðin þannig, að 10.5
millj. króna voru lagðar á al-
menning, en 10.6 millj. á at-
vinnurekendur. Nú er skipting-
in þannig, að 17.1 millj. er lögð
á alraenning, en 12.9 millj. á at-
vmnurekendur.
Hækkunin kemur þannig a3
langmestu leyti niður á piðl-
ungstekium og lægri tekjum,
en hátekjumönnum og atvinnu-
rekendum er hlíft við hækkun-
inni. Byrðarnar eru íærðar yfir
á hak almennings; atvinnurek-
eridur bera hlutfallslega stóram
betri hlut frá borði nú en í
fyrra. 1 þessa er fólgin megin-
óbilgirni hinnar nýju útsvars-
hækkunar.
*
Samkvæmt lögimum ura
stríðsgróðaskatt eru tekjur, sem
umfram eru 200 þús. krónu- út-
svarsfrjálsar, og er aðeins
greiddur stríðsgróðaskattur af
þeim. Þetta lagaákvæði vqr að
sjálfsögðu óhæfa þegar í upp-
hafi, og er nú orðiS með öllu
óþolandi. Þegar lög þessi voru
sett, var vísitalan 160 stig, nú
er hún 270 stig, en
hefir ekkí verið breytt. Sjá allir,
að við svo búið má ekki standa
cg ber brýna nauðsyn til að
breyta þessu lagaákvæði hið
bráðasta. Þvi verða að vera ein-
hver talanörk sett, hvað langt
er hægt að ganga í því, að velta
útsvarsbyrðunum yfir á bak al-
mennings til þess að hlífa at-
vinnurekendum og öðrum þaim,
sem meira mega 'sín.
Hitt er svo önnur hlið á þessu
máli, hýern árangor borgararnir
sjá aí hinni síhækkandi ffiald-
heirntu bæjarfélagsins, og skal
ekki fjöiyrt úm hana »ð hiessu
sinni. En því er ekki að leyna,
afð mönnum virðist óSv?+"m og
vanræktum ýerkefnum af hálfu
bæjarfélagsins fjölga í réttu
hliitfalli við ^pdahækkan'm»r.
Það er iíka alvörumál, sem vert
er nánari athygli og umræðna.
ARGT er skrítið í Harm-
oníu, og svo er um sam-
göngumál ökkar íslendinga.
Satt er það; Þar hafa á orðið
miklar og mikilvægar breyting-
ar, en sitthvað rr.untíi þar sem
annars staðar mega betur fara.
Það sjá jafnvel hair mennf sem
sízt eru þar nokkuð séifróðir,
en eiga að heita sæmilegá greind
ir. En sérstaklega hefir mér þótt
áberandi margt hvað, sem mið-
ur hefir farið um vegaeftirlit og
vegalagningar.
Það er ekki nýtt, að menn
undrist, af ’hveriu þessi eða
hinn vegurinn hefir verið lagð-
ur allur í bugðúrn, þar sem yfir
slétt land er að fara eða að
minnsta kosti svo til slétf
eru hissa á sumum beygiunum
ao og frá brum, eg furðulegt
þótti mér að sjá á HólsfjaDa-
veginum, eina veginum milli
Nerður- og Austurlands, klapp-
arnibbu, sem var seinast í fyrra-
sumar þar.nig, að af þeim bíl-
stjórum, sem aka lágum bílum,
var þeim einum unnt að kom-
ast leíðar sinnar, án þess að eiga
á hættu að skeirma famrtækið,
sem voru kunnugir leiðínni, og
auðvitað urðu farþegar að fara
út úr bílnum, mcðan bílstjór-
inn með mestu varygð ók yfir
torfæruna. Sams konar hættu-
staður var á hinum mjög fjöl-
farna vegi að Dettifossi, en
báðar eru torfa=rur þessar
þannig, að það er lítið verlc og
ódýrt, samanborið við það, sem
í húfi er, að ryðja þeim úr vegi.
Eins og allir vita, er verið að
leffgjá vegi víðs vegar urh land
á þeim tímum árs, sem unnt er
að fást við slík störf, og er nú
vonandi, að í sumar verði, þó
að skóflan sé í miklu og góðu
gildi og njóti sérsttfkra ástælda,
notaðar sem víðast hýtízku
vélar við 1 agagerð, en annárs
hefi ég oft undrazt þá hag-
speki, sem ræður og ráðið
heíir um eitt og aunað hjá fjár-
mála- og fra.mkvæmdavaldinu í
vegamálum, já, mér hefir fund-
izt, alveg einkennilega hljótt
um það í þessuxn efnum, sem
mér hefir virzt taka út yfir ail-
an þjófabálk.
Það er öllum kunnugt, að
vitabyggingum er ekki hagað
þannig, að hafðir séu undir sjö
til átta vitar í einu, kákað við
alla í mörg ár, segjum fjögur
til sex, svo að enginn þeirra hafi
komið að notum fyrr en að
þeim tíma liðnum. Ég hefi held-
ur ekki vitað til þess, að síma-
lagningum miíii bæja væri hag-
að á þann hátt, að á fyrsía ári
væri t. d. lagður sími 1/4 hluta
leiðarinnar, annaö árið kæmist
hann svo 2/5, það þriðja að
túngarðinum, fjórða árið að
bæjarveggnum, og svo væri
hann loks lagður inn eítir fimm
ára sírit og stríð. Nei, hvort
tveggja þetta mundi verð* * talið
beiniínis vitlausra rnanna vinnu
brögð, en einmitt slikt fyrir-
komulag og verksháttur hefir
þótt sæma við vegalagninvar
ríkisins, sinn , stúturinn lagður
á hverjum stað víðs vegar um
land, oft þannig, að engum hef-
ir komið að nctum fyrstu tvö,
þrjú árin og stundum miMu
lengur. Ég get tekið dæmi, sem
eru nærtæk okikur Ísfvrðingum;
Milli Amardals og Ísaíjarðar
hefir staðið yfir vegalagning í
mörg ár. Árið 1937 var •'
samfelldur vegur írá ísafirði
og inn í botn Skutulsfjarðar.
Þaðan ex-u svo trúlega einir sjö
Idlómetrar út í Arnardal. Á
þessu svæði hafa síðan verið
lagðir sundurlausir spotíar, og
er nú nokkuð af þeim orðið
stórskemmt, en enginn hefir
haft þeirra not. Má einn sa^^ur
vita, hvort þessum vegi verður
lokið í tíð okkar, sem mun-
um framtak brautryðjend: na,
enda er svo komið, að þeir ut-
anbæjarmemi, sem köroa árlega
til ísafjarðar, eru farnir að
halda, að þetta þarna yfir í
hlíðinni sé alls ekki vegur, held-
ur jarðfail eða einhver sérdeilis
einkennúeg jarðlög, og eiim
spurði mig í mesta sakleysi:
— Hefir Jóhannes Askels-
son ’ jarðfræðimeistari verið
fenginn til þess að líta- á þetta?
— Nei, sagði ég, og ekld er
mér hel-dur kunnugt um, að
Helgi Tómasson hafi verið beð-
inn að líía á þá, sam fyrir þessu
standa.
Nú, þá mætti nefna Þorska-
fjarðarheicarveginn, sem ein-
hvern tírna mun verða talinn
merkilegt tákn íslenzkra fjár-
mála og vmnuvísi'ida. Það er
eins um Iiann og Arnardals-
spotíann: Allmiklir vegarkaflar
voru orðnir gereyðilagðir í
fyrra. Þá er það nú t. d./brúin
á Langadalsánni. í hana var
eytt miklu fé og miklum tíma í
fyrrasumar, og rammger skyldi
hún vera, enda steypt og stöpl-
ar niður greyptjr. Hvernig hald-
ið þið svo, að farið hafi? Ain,
sem þið íinnið ekki í neinni
landsins landafræði, lék sér að
því í íyrstu hansírigningunum,
sem nokkuð kvað að, að grafa
undan stöplunum, og af hinni
mestu flærö og hundsku vék
hún fyrir brúarsporðana, hafði
öll verkfræðileg talimörk að
spotti og spé. Mundi svo brúar-
smi'ðið fara lángt til að nægja
sem verkefni mikils þorra
þeirra maana, sem jþarna veröa
að verki kvaddir á sinnri kom-
anda. öjá, sitthvað slíkt niundi
aaiega upp telja úr fleir-i héruðum
; landsms, og þykir rnér sem vera
kunni á þessum tarmm dýrtíð-
ar,r aukinnar hagsýni um vinnu-
brögð og skipulagningu utan ís-
lands og ógnunar við fram-
leiðslu okjkar etfxir styrjöldina
ekki bein'lnis neitt á móti þvi
að athuga, á hvern bátt mundi
vera iiægt að gera framJcvæmd-
irnar í samgöngimiálum okkar
sem ftiagkvarmastar og virkastar
með beitingu maimvifs, reynslu
og verM'ræilegrar og íjármála-
legrar jþekkingar um notkun
hinna ýmsú möguleika. Ekki
mun hlutur okkar Vestfirðinga
liggja mjög urn greiðslur í rík-
issjóðinn, en þbátt íyrir það, þó !
að við kynnum nú seint og um j
síðir að ftá þá vegi, sem okkur |
hafa verið ætlaðir, þá munum j
við. verða filestum verr settir j
um samgöngur, ef ekki verður ;
flugmálunum meiri gaumur gef j
inn eftirlei.ðis en hingað til af j
þ&im, sem riáða um fjárframlög >
til samgöngumála. — og um j
skipulagningu þeirra.
Flugfiélag íslands hefir lagt \
áberzlu á landflugvélar, og þó j
að sízt beri að vanmefa for- j
göngu þesis og annarra braut-
ryðjenda í flugmálum okkar, þá ;
eru æði rnargir af landsbúum j
jafrmær, þó að unnt sé að lenda ?
á flugvélum íéiagsins á einum
stað I Eyjafi: ói, á öðrum á Fljóts !
dalshiéraði — og svo í Htornfirði. i
I fyrra hugðum við á Vestfjörð- :
um, að nú ætti að fara að gefa
þörf okkar til flugsamgangna
meiri og varanlegri gaum en áð-
ur, því að þá kom sjóflugvél
Flugfélags ísiands oít til Vest-
f jarða — fl&sta daga, þegár veð- j
ur leyfði, og eftir því sem veð- ;
ur varð stilltara, flugvélunum
fjölgaði og meira þótti hægt að
reiða sig á þær, eftir því jókst
. eftirspumin eftir fari. Én svo
j lór sjóflugvélin í síldarflug, og
j Önnur var ekki íyrir hendi. Sí#-
’ an eyðilagðist flugvélin, og þar
með var Adam rekiiin út úr
, Parsdís.
j Nii í vor tók félagið Ijoftleið-
ir að senda flugvél til Vest-
íjarða, þá er veður leyfði, og
varð þetta þegar í stað mjog
svo vinsælt. En flugvélin er lít-
11, svo sem var sjóflugvél Flug-
fálags ísland'S, o.g með litlum og
léttum fluigivélum verða ferðirn
ar stepular, otft ekki flugveður
döguáh jafnvel vikum saman.
Samt má telja, að frá páskum
og allt fram til þessa tíma hafi
veriö injög rnikil samgöngubóf
að ferðrnn þeim, sern félagið
Loftleiðir hefir látið fara til
Vestfjarea. FlugvéJin hefir flutt
margt manna suður og vestur
— og otft heíir hún flogið með
íólk á milli fjarðanna véstra.,
t. d. farið nokkrar ferðir milli
ísafjarðar og Patreksfjarðar. Ég
rninnist þe/s. að hún hefir lent
á þessum slóöum á Vesturlandi,
en sjálfsagt hefir hún lent víð-
ar: Grundarfirði, Patreksfirði,
Tálknafdrði, Ðýrafirði, Önund-
arfirði, ísafirði og Súðavík. En
nú mun filugvélin eiga að stunda
sáldarleit frá júlíbyrjun, og veit
ég ekki, hvort nokkuð hefir ver-
ið hugsað um aðra vél í stað-
inn, kannske geta hvorugs fé-
lagsiœ þannig, að þau treystá
sér til að afla sér slíkrar vélar
í viöbót við þær, sem þau eiga.
En það er sannast mála, að á
Vestfjörðum, Norðausturlandi
cg víðast á Austfjörðum hagar
Augffsiiiger,
sem birtast eiga i
Alþýðublaðinu,
verða að vern
komnar til Auglýs-
ingaskrifsíofamnar
f Alþýðuhúsiuu,
(gengið inn írá
Hverfisgötu)
þannig til, að vart geta orðið
þar viðunandi saimgöngur með
öðruœ hætti en þeim, að mann-
flutningar fari þar sem mest
frarn í lofti, en allir hinir meiri
vöruflutningar á sjó. En þeir,
sem muna garnla daga, ættu
að geta gert sér í hugarlund,
hve mikilvægar eru góðar sam-
göngur vegna ménningar- og
atvinnulífs, og ihvergi er eins
mikil þörf flugsamgangna og í
víðáftumildu og afárstrjálbýlu
fjallalandi, ef samgöngur eiga
•að geta crðið viðunar.di. Nú er
það svo, að t. d. á Vesífjörðum
geta flugsamgöngur aðeins kom
Framhald á 3. síðu.
ÖTT MERKILEGT megi
virðast, hefir ekkert af
dagblöðuni höfuðstaðarins, ann-
að en Álþýðublaðið, gert „Eim-
skipafélagshneykslið“, — eins
og það er nú kallað í tali manna
á milli — hinn óhemjulega
gróða Eimskipafélagsins síðást-
1-iðið ár, sern kunnugt varð um
í sambandi við farmgjaldalækk-
unina, að umtalsefni. En Tím-
inn ræðir þetta mál í ítarlegri
grein síðastliðinn laugardag.
Þar segkr meðal annars:
„Þótt kynlegt megi virðast, hef-
ir ekkert dagblaðanna í Reykja-
vík, nema Alþýðublaðið, gert
þaima mikla gróða Eimskipafélags-
ins að umtalseíni. Sá áróður þess-
ara blaða, að bændur ættu mesta
sök á dýrtíðinni, hefir líka orðið
fyrir alvarlegum hnekki. Það hef-
ir sést ein-* glöggt og verða má, að
orsakir dýrtíðárimiar er að finna
annars staðar. Á síðastliðnu ári
solui Mjólkursamsalan mjólk og
og mjólkurafurðir í Reykjavík og
Hafnarfirði fyrir alls 19.3 millj.
króna. Hreinn ágóði Eimskipafé-
lagsins á sama ári er fimm millj,
kr. hærri.Við hann hafa síðan bætzt
itollar og álagning heildsala og smá-
sala, svo að þannig hefir hann á-
reiðanlega verið orðinn tvöfaldur,
þegar hann lagðist á vöruverðið.
Þannig hefir gróði þessa eina fé-
lags orðið helœingi stærri þáttur
í dýrtíðinni en allt söluverð ann-
arrar helztu framleiðsluvöru
bænda, mjólkuriimar, þótt fullt til-
lit sé tekið til þeirrar sölu, er farið
hefir frarn utan Mjólkursamsölunn
ar. Þegar svo bætist við gróði ann-
arra hlutafélaga eða einstaklinga,
er fást við milliliðastarfsémi, msetti
öllum verða ljóst, að hlutur bænda
í dýrtíðinni er harla lítill. Má bezt
sjá á þessu, að dýrtíðarvísitalan
gefur ramfalska hugrnynd um or-
sakir dýrtíðarinnar, enda er henni
aðeins ætlað að sýna takmarkað-
an þátt hennar, t. d. ekki barm, er
veit að framleiðslunni.“
Og í áframhaldi af
athu'gasemdum segir Tíminn:
„Þegar svo hugleitt er um Mnn
mikla gróða Eimsldpafélagsins á
síðastliðnu ári, verður eigi komist
hjá því að spyrja: Hvar hefir við-
skiptamálaráðherra verið með að-
hald sitt og eftirlit? Hvernig sarn-
rímast orð þessa manns og athafn-
ir?
Það er kunriara en frá þurfi að
segja, að viðskiptamálaráðherrann
b/tfir verið allra manna fjálgniest-
iir um nauðsyn þess að halda dýr-
tíöinni í skefjum. Hann hefir flutt
margar fallegar og hjartnæmar
ræður um það mál. í þessu augna-
miði hefir hann látíð greiða nokkr-
ar milljónír úr ríkissjóði. Allt þetta
er gott og blessað, ef þaö kæmi
svo ekki upp úr kafinu, að eftir-
lit hans og aðhald er ekki traust-
ara ea svo, að eitt einasta félag
hefir grætt maira en helmingi
hærri fjárhæð á einu ári ea hann
hefir é sarna tíma varið úr ríkis-
sjóði Lil dýrtf/arráðsíafana. Eim-
skipaféiagið hefir raunverulega
dregið til sín allt ríkissjóðsfram-
lagið og meira en helmingi bet.ur!
Og þó er ekki sagan öll þar með
sögð, því að við þennan gróða fé-
lagsins bætast tollar og álagaing,
svo að áreiðanlega hefir það hækk-
að dýrtíðina fjórfalt á við það.
sem ráðharrann lækkaði hana með
ríkissj óðsf raml aginu!
Slik ráðhorramistök eru sem bet-
ur fer látíð á íslandi.
Einhverjir kunna að færa ráð-
herranum það til afsökunar, að
hann hafi treyst Eimslíipafélaginu
til að gæta hóís við ákvcirðun
farmgjaldanna. Því er til að svara,
að ráðherra á að treysta sjá'lfum
sér betur en öðrum og það er skylda
hans að fylgjast vel meo öllu bví,
sem undir hann heyrir.
Það bætir ekki heldur hlut ráð-
herrans, að hann vildi ekki styðja
Jþá málaleitun S. í. S. og kaup-
manna, að Eimskipafélagið endur-
gieiddí hluta flutningsgjakisins af
þeim skömmtunaývörum, sem voru
óseldar í íandinu, er lækkun flutn-
ingsgjaldanna var ákveðin. Hann
var beðinn um að hafa forgöiigu í
því máli og bax líka skylda til þess,
þar sem bér var beinlínis um dýr-
tíðarráðstöfun eða verðlækkun að
Frh. ti£ 6. táða.