Alþýðublaðið - 17.06.1944, Blaðsíða 10

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
17. júní 1944
um, heldur einnig frelsi þegn-
anna í löndunum sjálfum. Oll
söguleg, menningarleg og ætt-
emisleg rök hníga því í þá átt,
að íslenzka lýðveldið eigi að hafa
sem nánast og mest samstarf við
hin Norðurlandaríkin. Þaðan
stafar okkur engin hætta á yfir-
gangi né ofbeldi og engin þjóð-
ernisleg vandkvæði. Og einmitt
þegar Island er að öllu léyti jafn
rétthár aðili hinum Norðurlönd-
unum, er aukin ástæða til þess,
að knýta vináttu- og samstarfs-
böindin fastar en nokkru sinni
fyrr. Sterkar stjórnmálalegar á-
stæður valda því einnig, að ís-
lenzka lýðveldinu væri affara-
sælast, til verndar frelsi og fé-
lagslegum þroska, að bindast
föstum samtökum við hin Norð-
urlöndin. Það er þó ekki tíma-
bært enn að ræða né bollaleggja
ýtarlega um samstarf eða sam-
band Norðurlanda. En þeir tímar
eru vissulega ekki langt undan,
þegar þau nauðsynlegu sjálfstæð-
is-, hagkvæmda- og menningar-
mál krefjast úrlausnar. Og þá
verður mikils um vert að íslenzka
lýðveldið skilji og kunni rétt að
meta sinn vitjunartíma.
En einangrað samstarf við hin
Norðurlöndin er að sjálfsögðu al-
gerlega ófullnægjandi Islandi.
Lega landsins, viðskiptaþörf, ör-
yggi og reynsla yfirstandandi
styrjaldartíma hlýtur einnig
að beina hugum íslendinga
til hinna engilsaxnesku stór-
velda og merkilegu lýðræðis-
ríkja, er nú heyja harða,
og fyrir ísland, eins og all-
ar aðrar frelsiselskandi smá-
þjó^ir, örlagaríka orustu. Sam-
hugur og skilningur þessara stór-
velda, til beggja handa við ís-
land og sitt hvoru megin við At-
lantshafið, er okkur næsta nauð-
synlegur. Hinn öflugi floti þeirra
er lýðveldinu nauðsynleg vörn
gegn hugsanlegum ágangi ann-
arra, og til verndar fullu sjálf-
stæði. Og reynsla sú, er íslenzka
þjóðin hefur fengið, bæði af sam-
skiptum við Bretland og Banda-
ríkin í styrjöldinni og í sam-
bandi við stofnun lýðveldisins,
bendir og óhikað í þá átt, að þessi
lýðræðisríki vilji fullkomlega
viðurkenna frelsi okkar og unna
okkur fulls sjálfstæðis. Öryggi
íslenzka lýðveldisins er ekki lítið
imdir því komið, bæði í stjórn-
málum og viðskiptamálum, að
þessi tvö stórveldi virði og viður-
kenni í verki sjálfstæði og lífsskil-
yrði hins unga lýðveldis. Og við
getum einnig með réttmætu stolti
bent á það, að við höfum lánað
land okkar af fúsum vilja til
nauðsynlegra athafna þessara
þjóða í frelsisstyrjöld þeirra. Að
henni lokinni viljum við eiga land
okkar sjálfir, en með fullri vin-
\
semd og viðurkenningu við hin
ágætu engilsaxnesku stórveldi.
En við viljum um leið vera þátt-
takendur, af okkar litla mætti, í
öryggismálum eftirstríðsáranna,
sem fullkomlega sjálfstætt ríki,
en njóta öryggis og góðra við-
skipta Engilsaxa.
Þetta verða hin merkilegustu
sjálfstæðisverkefnin út á við fyrir
lýðveldið ísland.
P N viðfangsefnin, er blasa við
■*-J lýðveldinu nýja, eru ekki ein-
göngu út á við, þó þar sé án efa
um einn mikilsverðasta þáttinn að
ræða. Inn á við eru verkefnin ó-
teljandi, er ótvírætt krefjast úr-
lausnar, ef lýðveldið á ekki að
kafna undir nafni, heldur vinna
sér traust og álit og aukna
umhyggju þegnanna.
Fyrsta lýðveldisstj órnarskráin
ber öll einkenni ófullkomleikans,
enda var hún aðeins fyrirhuguð
til bráðabirgða. Er það því við-
fangsefni, er að kallar hið allra
bráðasta, að búa lýðveldinu nýja,
fullkomna og stórhuga stjórnar-
skrá. Þar verður að tryggja þegn-
unum hin fullkomnustu mann-
réttindi, rétt til vinnu fyrir alla
vinnufæra menn, rétt til nauð-
synlegrar menntunar, rétt til
jafnra áhrifa og íhlutunar um op-
inber málefni, öryggi gegn að-
steðjandi vandkvæðum, sjúk-
dómum, slysum, örorku og elli,
fullkomið málfrelsi, trúfrelsi og
ritfrelsi — yfirleitt rétt til að lifa
frjálsu menningarlífi og öryggi
gegn skorti og þjóðfélagslegtt
ranglæti.
Frelsi lýðveldisins út á við er
aðeins fægður en fánýtur skjöld-
ur, ef á skortir frelsi og öryggi
inn á við. Og einmitt á þessum
tímum, þar sem öldur einræðis
og einhæfni hafa flætt yfir löndin,
er hinu unga íslenzka lýðveldi
flestu fremur nauðsynlegt að
tryggja rétt þegnanna til frelsis og
jafnréttis, Hin ískyggilegustu
fyrirbæri hafa skotið upp kolíin-
um í íslenzku þjóðlífi, og það
jafnvel í sambandi við stofnun
lýðveldisins, þar sem kostað hef-
ur verið kapps um að kveða nið-
ur með valdi frjálsar skoðanir og
meina mönnum máls, er öðrum
augum líta á málefni heldur en
ofsafullar valdaklíkur. Einræðis-
„ismarnir“ eiga ekki annað en
skaðvænlég erindi til íslenzka
lýðveldisins.
Islenzka þjóðfélagið er lítið og
fáskipað. Ef vel á að vera, á í um-
gjörð lýðveldisins að umskapa
það á þann veg, eftir því, sem
mannlegur máttur nær til, að öll-
um geti liðið vel, og þeir orðið
frjálsir þegnar og menntaðir. Lýð-
veldið þarf að verða þjóðarheim-
ili, þar sem þess sé vandlega gætt,
að enginn sé hafður útundan, að
allir eigi sinn rétt til þess að lifa
og starfa, en hafi um leið ríkar
skyldur til samfélagsins. Á þessu
þjóðarheimili verða að sjálfsögðu
til mismunandi atvinnustéttir,
mismunandi störf og strit. Verka-
menn, sjómenn, bændur, verzlun-
armenn, sýslunarmenn, embættis-
menn, kennarar, listamenn, rit-
höfundar, svo nokkuð sé nefnt af
þeim stéttum, er ekkert þjóðfé-
lag má án vera — hljóta alltaf að
verða til í hverju menningar-
þjóðfélagi. Og sérhver er mikill
á sínum stað, ef hann gegnir
skyldum sínum, en hver atvinnu-
stétt á ekki síður fullan rétt til
þess að lifa menningarlífi, rétt til
öryggis og frjálsra athafna, sem
öðrum er ekki til meins, rétt til
þess að láta í ljós skoðanir sínar
og vilja og hafa áhrif á stjórn og
skipun landsmálanna. Og til
þess, að svo megi verða, þarf án
efa að gerbreyta og skipuleggja
atvinnuhætti og umráð fram-
leiðslutækjanna. En um leið
eiga allar atvinnustéttirnar að
vera þess vel minnugar, að þær
eru á einu þjóðarheimili, þar sem
á að ríkja jafnrétti, frelsi og
bræðralag.
Þannig þarf og á lýðveldið ís-
land að verða, ef því á vel að
vegna. Að því vill Alþýðuflokkur-
inn vinna.
0<><><><>0<><><><><><><><><><><><><><><^0<><^i><><><><><><><^><><<><><<><<><<><<><><<><><><><><><^^
VERÐLAUNAKVÆÐI ÞJÓÐHÁTÍÐARNEFNDAR
íslendingaljóð 17. júní 1944
EFTIR JOHANNES UR KÖTLUM
T AND míns föður, landið mitt,
^ laugað bláum straumi:
eilíft vakir auglit þitt
ofar tímans glaumi.
Þetta auglit elskum vér,
— ævi vor á jörðu hér
brot af þínu bergi er, ,
blik af þínum draumi.
Hvíslað var um hulduland
hinzt í vesturblænum:
hvítan jökul, svartan sand,
söng í hlíðum grænum.
Yttu þá á unnarslóð
Austmenn, vermdir frelsisglóð,
fundu ey og urðu þjóð
úti í gullnum sænum.
Síðan hafa hetjur átt
heima í þessu landi,
ýmist borið arfinn hátt
eða varizt grandi.
Hér að þreyja hjartað kaus,
hvort sem jörðin brann eða fraus,
— flaug þá stundum fjaðralaus
feðra vorra ándi.
Þegar svalt við Sökkvabekk
sveitin dauðamóða,
kvað í myrkri um kross og hlekk
kraftaskáldið hljóða.
Bak við sára bænarskrá
bylti sér hin forna þrá,
þar til eldinn sóttu um sjá
synir vorsins góða.
Nú skal söngur hjartahlýr
hljóma af þúsund munnum,
þégar frelsisþeyrinn dýr
þýtur í fjalli og runnum.
Nú skal fögur friðartíð
fánann hefja ár og síð,
varpa nýjum ljóma á lýð <
landsins, sem vér unnum.
Hvort sem krýnist þessi þjóð
þyrnum eða rósum,
hennar sögur, hennar ljóð,
hennar líf vér kjósum.
Ein á hörpu íss og báls
aldaslag síns guðamáls
æ hún leiki ung og frjáls
undir norðurljósúm.

Aðeins
vandaðar,
erlendar
vörur
Veröiö
hvergi
lægra
Sendum
r
I
póstkröfu
Skóbúð Reykjavíkur,
Aðalstræti 8 . Sími 3775
%2*>>0<><><><S>0<x>00<l>0<<>00<i>0<><i>0<i>0<>00000^^
0000>yi><><>0<30<!>0<>0<>00<<l>0<><>>0<>00<>0<>00<^^
x«XX>«<XX> <><<><><><<<><><<><><><<><><><<><<><><><><<><><><<><<<><<<><<><><><><cxc><X><XXÍ><xí>OCxc>
Gangið í Iðunarskóm
Dagskrá
II. landmóts ísl. Stú-
denta 18. júní 1944.
Tjarnarbíó.
Kl. 10 árd. Forseti setur mótið.
1. Próf. Ólafur Lárusson:
Um þátttöku ísl. mennta-
manna í frelsisbaráttu
íslendinga.
2. Stofnun bandalags ísl.
stúdenta. Málshefjandi:
Páll S. Pálsson, formaður
stúdentaráðs háskólans.
3. Sjálfstæði íslands og af-
staða þess til annarra
landa. Málshefjandi: Ás-
geir Ásgeirsson alþm.
Fundarhlé til þátttöku í
skrúðgöngunni.
Kl. 4 sd. 4. Viðnám við erlend-
um áhrifum. Málshefj-
andi: Gylfi Þ. Gíslason,
dósent.
5. Skólamál og menntun
stúdenta. Málshefjandi:
Próf. Ágúst H. Bjarnason
19. júní
Kl. 4 síðd. Framhaldsumræður,
ef þörf gerist.
Skilnaðarhóf.
Þeir, sem festa
kaup á vélum
tala ávallt fyrst
við okkur
Yélasalan h.f.
Hafnarhúsinu . Sími 5401
<<><<><<><<<<><<<><<><><<<><><<><><<<><<><<<<<><><<><><>0000<><><><><><>00<><>0
>0<<<<<<<<<<<<<>00<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<><<<<<<<<& +00<<Q<<0<<<<<<<<<<0<<<<<{ <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<0^^ C £í CCí v'V <««
'♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦^1