Alþýðublaðið - 17.06.1944, Page 11

17. ittfií 1944
ALt>fÐ5JBLÁÐíÐ
U
Ásgeir Ásgeirssjen:
og 5amuinna Dorðurlanöa
Norrænar hjúkrunarkonur á Þingvelli
Sumarið 1939 var haldið norrænt hjúkrunarkvennamót í Reykjavík og sóttu það hundruð hjúkrunar-’
kvenna frá öllum Norðurlöndum. Við það tækifæri heimsóttu þær einnig hinn fornhelga sögustað
okkar, Þingvöll.
íslanö
RISVAR SINNUM hefur nú
samband okkar við Norður-
lönd rofnað. Fyrst í Napoleons-
styrjöldunum, öðru sinni í hinni
fyrri heimsstyrjöld og nú í þriðja
sinn þeirri voveiflegu styrjöld, er
nú stendur yfir. Allt er þegar
þrennt er, og ætla nú sumir, að
öllu samstarfi sé nú lokið við
Norðurlönd fyrir fullt og allt.
Það vill svo til, að samningur Is-
lendinga við Dani er útrunninn
nú, þegar sambandslaust er af
orsökum, sem hvorug þjóðin á
sök á eða getur við ráðið. Þessa
réttar neytum við nú sam-
kvæmt nærfellt einróma ályktun
þjóðarinnar, og af því flýtur
heimflutningur hins æðsta valds,
þannig að íslenzkur forseti kem-
ur í stað konungs til frambúðar.
En þó mikil tíðindi séu orðin, þá
þarf annað og meira til að leiðir
íslendinga, Dana og annarra
Norðurlandaþjóða skilji um alla
framtíð. Er mér nær að halda, að
fullkomið jafnræði og sjálfstjórn
sé eitt af skilyrðunum fyrir
gagnkvæmum skilningi og sam-
vinnu Islands og annarra Norð-
urlanda.
Það er langur aðdragandi
þessara atburða og ætti ekkert að
koma á óvart. Það er orðin löng
vertíð síðan Jón Sigurðsson hóf
róðurinn. Verzlunin var gerð
frjáls, fjárhags og löggjafarvald
var tekið í héndur Islendinga
sjálfra, stjórnin gerð innlend og
ábyrg fyrir alþingi og loks fengu
íslendingar 1918 rétt til að slíta
þjóða-sambandinu, ef þeir vildu
það eindregið. Við hörmum það,
að ástandið skyldi vera á þann
veg í heiminum, á því ári, sem
þessi réttur fellur sjálfkrafa í
okkar skaut, að ekki er viðtals-
fært, hvorki við konung né full-
trúa hinnar dönsku þjóðar. En
þar fyrir getum við ekki varpað
fyrir borð ótvíræðum rétti. Og
enn meir hörmum við það, að
Danir eru nú herteknir af ofbeld-
ismönnum, og búa við kúgun og
pyntingar. En hinu verður ekki
haldið fram, að við notum okk-
ur á neinn hátt þessa aðstöðu,
því frjálsir og óháðir gáfu þeir
okkur þau fyrirheit, sem nú eru
fallin í gjalddaga. Hugur okkar í
garð Dana og óskir þeim til
handa hafa aldei verið hlýrri, og
við munum bíða með útrétta
bróðurhönd, þar til hægt er að
hnýta handabandið.
Danir eru ein af gagnmerkustu
þjóðum heims, en það gefur þeim
engan óðalsrétt á íslandi, enda
hafa þeir þegar fyrir löngu sleppt
þeirri aðstöðu, sem gaf þeim arð-
inn af verzlun íslendinga, kongs-
jörðum og kirkjugóssi. Annarra
hagsmuna höfðu þeir hér í raun-
inni aldrei að gæta, en nú er það
allt fyrir löngu af hendi látið og
umsamið, og þar með öll ráð yf-.
ir landi og þjóð. Afskekkt land,
sem er sér um mál, sögu og
menning á þann rétt ,sem við
höfum nú sótt allan og vonandi
kunnum með að fara. En þó okk-
ur takist misjafnlega sjálfum,, þá
er hverjum öðrum, sem er, enn
síður treystandi.
Um framtíðarskipti okkar við
Dani fer líkrt og við aðrar Norð-
urlandaþjóðir. Þær eru okkur
skyldastar. Menning okkar og
þeirra eru greinar á sama stofni.
Félagsleg þróun og stjórnarfars-
leg hefur verið með líkum hætti.
Þær eru smáþjóðir eins og ^ið,
þegar borið er saman við stór-
veldi. Og það mun lengi haldast,
að íslenzkir námsmenn leiti sér
menntunar og framhaldsmennt-
unar til Norðurlanda, og vænt-
anlega munu fræðimenn af
Norðurlöndum leita hingað í vax-
andi mæli leiðbeiningar um upp-
runa og eðli máls síns og menn-
ingar. Norræn samvinna er ekki
tóipt skálaglamm, þó torveldlega
gangi að halda uppi landvörnum
hver fyrir annan.
í viðskiptum ætti norræn sam-
vinna að geta aukist og margfald-
azt, ef vel er á haldið. Við höf-
um fiskafurðir, lýsi, kjöt og ull,
en hin Norðurlöndin, skóga
mikla, námureketur og iðn*ð og
ætti vissulega með góðum vilja
og tilstyrk stjórnarvalda að vera
kleift að láta gagnkvæmar þarf-
ir mætast. Það má hiklaust gera
ráð fyrir þeirri breytingu á við-
skiptaháttum upp úr þessu stríði,
að framleiðslan og verzlunin mið-
ist meir við að fullnægja þörf-
um almennings og atvinnuveg-
anna, og að þjóðir og ríkisstjórn-
ir leiti meir eftir gagnkvæmum
hagsmunum en ágreinings og á-
rekstrarefnum, enda mun að öðr-
um kosti illa farnast. Má í þessu
sambandi minna á síldarlýsisþörf
v Svía og nauðsyn á rafvirkjun í
stórum stíl hér á landi. Einnig má
minna á fiskiveiðar Norðmanna
og íslendinga og nauðsynina á
samvinnu í þeim efnum í staS
samkeppni. Þama liggja mikil
verkefni fyrir hendi, en þó skul-
um við gera okkur ljóst, að Norð-
urlandaþjóðirnar verða seint eða
aldrei aðalkaupendur íslenzkra
afurða. En það er hægt að tala
um norræna samvinnu fyrr en
svo væri komið.
Norræn samvinna er að miklu
leýti fólgin í góðri frændsemi:
umgengni, fóstri, og liðsinni, þeg-
ar hægt er að koma slíku við. Og
mjög er það líklegt, að Norður-
landaþjóðimar geti styrkt hver
aðra í viðskiptum og samningum
við stórþjóðimar, þegar því
vopnaþingi er lokið, sem nú
stendur yfir. En af norrænni
samvinnu á ekki að heimta það,
sem er ómögulegt. Við skulum
gera okkur ljósan muninn á legu
og allri aðstöðu, t. d. Finnlands
og Islands. Ut í það skal ekki
nánar farið hér, en slíkur að-
stöðumunur getur ekki annað en
leitt til nokkurs mismunar á
hagsmunum og hugsunarhætti,
þegar styrjöld geisar. En óþarft
er okkur þar fyrir að dæma
Finna harðar en Kári Ketil úr
úr Mörk. Og ljóst má okkur
verða af þeim samanhurði hversu
vel okkar landi er í „sjó“ komið.
Þó það liggi norðarlega og snerti
heimsskautsbaug, þá liggur þó
um það annar baugur, sem nær
frá Kanada til Bandaríkjanna
yfir til Englands, Danmerkur,
Svíþjóðar og Noregs og sem
kalla mætti: verndarbaug lýð-
ræðis og frelsis. Væntanlega
verður með þessum þjóðum öll-
um vinátta og samstarf, og hví
skyldum við ekki geta haldið
uppi við þær góðri vináttu og
frjálsu samstarfi án þess að telja
okkur með einni þeirra og móti
annarri. Örlögin hafa skipað
okkur þennan sess, og við megum
sízt missa nokkura af okkar nán-
ustu frændþjóðum úr hinni
knýttu keðju.
Vadstenahöll í Svíþjóð.
Höllin Hindsgavl á Fjóni.
Norrænu félögin, sem starfandi eru á öllum Norðurlöndum og vinna
að aukinni norrænni samvinnu, hafa alls staðar utan íslands komið
sér upp félagsheimilum, eða norrænum höllum. Hér ó landi er nú
•innig ráðgert að reisa norræna höll, austur við Þingvallavatn.
Hugsað vestur
T7 ITT BROTaf íslands bergi hörðu
í bjarma Vesturs rís.
Það berg er auðþekkt allri jörðu,
þess efni menning kýs.
Ef einhver þrekraun á að vinna
á upphaf sitt og styrk þau berglög minna,
svo íslenzk nöfn og ættin hraust
í álfu nýrri vekja traust.
í raun og örbirgð ísland mændi
á eftir mörgum hóp,
;sem vestræn óbyggð að sér hændi
og ættland nýtt þeim skóp.
En fregn um barna hreysti og hróður
barst heim og gladdi ástartrygga móður.
Nú veit hún bjart um vöggu og gröf
og vor og sumur bak við höf.
Á óskastund, sem upp er runnin
um alfrjálst land og þjóð,
skal minnzt á barna afrek unnin
og ást — á Vesturslóð,
á tryggð við móðurmálið góða,
á mátt, er skapar virðing allra þjóða.
Heill meiði þeim, sem ísland á.
I álfu Leifs hann vaxa má.
, HULDA.