Alþýðublaðið - 29.07.1944, Blaðsíða 4

I
I
ALfeL¥®UBLAÐBÐ
Guðmundur G. Hagalín:
Richard Beck prófessor og
starf hans vestan hafs.
4
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og 4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
, Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Svar Eimskipa-
félagsins.
AÐ þótti að vonum. tölu-
verðum tíðindum sæta,
þegar farmgjðld í Ameríkusigl-
ingum voru allt í einu lækkuð
um hér um bil helming, eða,
nánar, 45%, í fyrrahluta maí-
mánaðar og samtímis spurðist,
að Eimskipafélag íslands hefði
á árinu, sem leið, grætt hvorki
meira né minna en 24 milljónir
króna. Menn spurðu, hvernig
það hefði getað viðgengizt, að
farmgjöldunum hefði, þrátt
fyrir svo æfintýralegan gróða,
verið haldið óbreyttum mán-
uðum saman eftir að það hlaut
að vera kunnugt, að minnsta
kosti stjórn Eimskipafélagsins,
hve óverjandi það var að taka
svo há flutningsgjöld af að-
fluttum vörum samtímis því,
að allt var að sligast hér inn-
anlands af verðbólgu og dýr-
tíð.
*
Vikum saman fékkst engin
skýring á þessu, en eðlilega
beindist gagnrýni manna að
viðskiptaráði, sem á að vaka
yfir farmgjöldunum eins og
öðru verðlagi; menn vildu ekki
trúa því, að því hefði getað
verið ókunnugt um hinn mikla
gróða Eimskipafélagsins, og lá
því nærri, að kenna því um
þessa óstjórn.
En svo kom greinargerð við-
skiptaráðs fyrir drættinum á
lækkun farmgjaldanna, og var
hann þar afsakaður með því,
að umbeðnar upplýsingar um
afkomu Eimskipafélagsins
hefðu ekki fengizt frá stjórn
þess, og tilraunir jafnvel verið
gerðar til þess að villa við-
skiptaráð um hag þess. Hafa
þyngri ásakanir ekki í annan
tíma verið bornar á stjórn
Eimskipafélagsins; enda blöskr-
aði flestum, þegar þessi grein-
argerð viðskiptaráðsins var
birt. En þegar þar við bættist,
að stjórn Eimskipafélagsins
samdi við innflytjendur um að
skila aftur þó ekki væri nema
tæpri milljón af hinum mikla
gróða sínum, þá þótti mönnum
það þó benda ótvírætt til þess,
að samvizka hennar væri í
þessu mláli ekki sem allra bezt.
*
r En' nú hefir stjórn Eimskipa-
félagsins birt svar yið greinar-
gerð viðskipfaráðs. Ber hún þar
af sér allar sakir, fyrst og
fremst með því, að ekki hafi
fyrr en seint og síðar meir
verið liægt að gefa fullnægj-
andi upplýsingar um afkomu
felagsins með því að nokkur
iiluti af reikningshaldi þess sé
vestan hafs; en auk þess er
reynt að þagga niður alla
gagnrýni á hinum háu farm-
gjöldum og gróða félagsins
með því, að félaginu sé það
nauðsynlegt, að fá að græða til
þess að geta endurnýjað skipa-
stól sinn, en farmgjöldin séu
hins vegar ekki nema svo lít-
ill liður í útreikningi vísitöl-
Framhald á 6. síðu.
EGAR nú fjöldi manns, já,
sjálfsagt þorri allra Is-
lendinga, hefir hlýtt á pró-
fessor Richard Beck í útvarp
eða á rriannamótum, þykir
mér trúlegt, að ýmsir vilji
‘vita meira um hann sjálfan
en þeir vita nú — og um starf
hans í þágu íslenzkrar menn-
ingar í Vesturheimi.
Richard Beck er fæddur
hinn 9. júní árið 1897, að
Svínaskálastekk í Reyðarfirði.
Þar eystra eru tvær kunnar
' ættir af tiltölulega nýjum er-
lendum uppruna, önnur kom-
in af dönskum manni, sem
Beck hét, en hin af enskum,
og hét sá Long. #Af Becks-ætt-
inni var Þórólfur skipstjóri á
Sterling og síðan Esju, en af
Longs-ætt eru kunnastir. þeir
bræður Ríkarður Jónsson
myndhöggvari og myndskeri,
Finnur listmálari og Karl
læknir. Báðar þessar ættir
standa að prófessor Beck-, á-
samt mörgum íslenzkum ætt-
liðum dugandi bænda og sjó-
sóknara.
Beck fluttist ungur með for-
eldrum sínum að Litlu-Breiðu-
vík í Reyðarfirði og ólst þar
upp, en foreldrar hans voru
Hans Kjartan Beek óðals
bóndi og kona hans, Vigfúsína
Vigfúsdóttir. Hans Kjartan
Beck lézt 190,7, en frú Vigfús-
ína er enn á lífi og á heima í
Winnipeg í Manitobafylki í
Canada.
Richard Beck vandist
snemma sveitavinnu og sjó-
ferðum, en naut þó barna-
kennslu, eins og hún var yfir-
leitt þarna eystra. Síðan stund-
aði hann róðra og kunni þeim
störfum vel, varð formaður 18
ára og hélt áfram því starfi á
skólaárum sínum — frá því er
skóla lauk á vorin og þangað
til námið kallaði að á ný að
haustinu.
Sigurður Vigfússon hét
maður. Hann var móðurbróðir
Richards Beck. Hann hafði
snemma verið bókhneigður.
Hann hafði farið til Ameríku,
en komið aftur eftir allmörg
ár og stofnað einkaskóla á
Eskifirði. Hann var mjög vel
að sér í íslenzkri tungu ,cg
bókmenntum, en einnig í ensku
og enskum bókmenntum og
amerískum, og margt hafði
hann lesið af bókmenntum
annarra þjóða. Hann vissi og
skil á hinum margvíslegustu
hlutum, og hann þótti ágætur
kennari. Hjá honum nam Beck
undir gagnfræðapróf. Sigurður
vakti mikinn áhuga hjá Beck
fyrir skáldskap íslendinga og
Ameríkumanna og svo fyrir
bókmenntum almennt. Sigurð-
ur fór síðar til Ameríku á nýj-
an leik, og hann dó vestan
hafs fyrir allmörgum árum.
Beck lauk gagnfræðaprófi á
Akureyri vorið 1918, og um
haustið settist hann í 4. bekk
Menntaskólans í Reykjavík.
Hann reyndist hinn mesti
námsmaður og tók ágætt próf,
og voru honum veitt verðlaun
fyrir framfarir, ástundun og
siðprýði. Hann gaf sér þó tíma
; til þess að taka margvíslegan
og mikinn þátt í starfi Góð-
templarareglunnar þennan vet-
ur. Fimmta og sjötta bekk las
íhann utan sikóla á einum vetri,
og tók hann hátt stúdentspróf
vorið 1920. /
Næsta vetur var hann einka-
kennari á Eskifirði, en um
sumarið 1921 fór hann til Am-
eríku og var um veturinn
kennari í íslenzku í Winnipeg
á vegum Þjóðræknisfélagsins,
en bjó sig jafnframt undir
framhaldsnám. Haustið 1922
fluttist hann til Bandaríkjanna
og stundaði nám við hinn al-
kunna Córnell-háskóla í fþöku
í New-York ríki, þar sem
Halldór Hermannsson, hinn
ágæti, íslenzki fræðimaður er
prófessor. Meistarapróf í ís-
lenzku tók hann 1924 og einn-
ig í enskum fræðum, en dr.
phil. varð hann við Cornell-
háskóla 1926. Fjallaði doktors-
ritgerð hans um þýðingar Jóns
skálds Þorlákssonar úr ensku,
og hafa kaflar úr henni verið
birtir í amerískum ’fræðirit-
um. Rómar Beck það mjög,
hve leiðsögn prófessors Hall-
dórs Hermannssonar hafi
reynzt sér vel, enda hafi hún
verið veitt af mikilli alúð. Auk
þess, sem er skyldunám í þeim
greinum, sem Beck tók próf í
við Cornell-háskóla, lagði hann
allmikla stund á fornensku og
las meðal annars Bjólfskviðu
mjög vandlega.
Á hinum fjórum árum há-
skólavistar sinnar vann Beck
fyrir sér jafnframt náminu
við ýmis störf, en fékk þó
námsstyrki og námsverðlaun.
Hann tók allmikinn þátt í
safnaðarstarfsemi lútersku
kirkjunnar, og yalinn var
hann forustumaður erléndra
stúdenta, er stunduðu nám við
háskólann.
Haustið 1926 varð Beck pró-
fessor í enskum fræðum og
samanburðarbókmenntum við
St. Olaf College í Northfield í
Minnesotaríki, en St. Olaf
College er stærsta mennta-
stofnun Norðmanna í Vestur-
heimi. Tveimur árum síðar
varð Beck forseti enskudeild-
ar Thiel Gollege í Pennsilvaníu,
en haustið 1929 var hann kjör-
inn prófessor í Norðurlanda-
málum og Norðurlandabók-
mepntum við ríkisháskólann í
Grand Forks í Norður-Dakota,
og því embætti hef ir hann
gegnt síðan. Kennir hann
norsku og íslenzku, en hins
vegar flytur hann háskólafyr-
irlestra um bókmenntir og
sögu Norðurlandanna allra. Á
undanförnum árum hafa all-
margir nemendur stundað ÍS-
lenzkunám við háskólann,
enda er skólinn í námunda
við hina fjölmennu íslendinga-
byggð í Norður-Dakota, og
hafa fleiri menn af íslenzkum
ættum stundað nám við ríkis-
háskólann í Grand Forks og
lokið þar prófi heldur en við
nokkurn annan háskóla í
Bandaríkjunum. Háskólinn á
stórt safn bóka á Norðurlanda-
málum, og enn fremur mikið
af bókum, sem fjalla um Norð-
urlönd og bókmenntir þeirra.
í safni þessu er talsvert af ís-
lenzkum ritum, þó að svo hafi
raunar verið ástandið á síðustu
árum, að ástæður hafi verið ó-
hagstæðar vexti safnsins og
lítið bætzt við af íslenzkum
bókum. Svo að segja ekkert af
nýjustu ritum annarra þjóða á
Norðurlöndum hefir safnið
fem.ið þessi árin.
A ik kennslustarfanna hefir
Beck haft með höndum marg-
vísleg störf, skrifað bækur og
ritgerðir, haldið fjölda af fyr-
irlestrum og haft mikil af-
skipti af félagslífi — einkum
íslendinga og Norðmanna, én
Norðmenn eru afar fjölmennir
í Norður-Dakota.
Bækur sínar og ritgerðir
hefir Beck ýmist skrifað á ís-
lenzku, norsku eða ensku.
Þrátt fyrir annir sínar hefir
hann fengizt allmikið við
ljóðagerð, er smekkvís, orð-
hagur og rímleikinn og ávallt
notalegur og mennilegur blær
yfir ljóðum hans. Safn af ljóð-
um eftir hann, Ljóðmál, kom
út í Winnipeg árið 1929, en
síðan hefir hann birt mörg
kvæði í íslenzkum blöðum og
tímaritum hér heima, en þó
einkum vestan hafs. Hann
hefir og ort allmargt ljóða á
ensku og norsku, og nýlega
var birt eftir hann í hinu
merka bókmenntariti í Boston,
Poet Lore, kvæði, sem heiíir
Salute to Norway —• kveðja til
Noregs, en það var flutt
norsku krónprinshjónunum, þá
er þau komu til Grand Forks,
og hefir þetta kvæði verið birt
í mörgum ritum vestra. Þór-
hallur Bjarnason prentari gaf
út í prýðilega vandaðri útgáfu
árið 1930 Icelandic Lyrics,
sem — eins og flestum mun
kunnugt — er safn íslenzkra
ljóða á ensku, og fylgir frum-
textinn hverri þýðingu. Þýð-
ingunum safnaði prófessor
Beck og skrifaði inngang að
bókinni og smágrein um hvern
höfund. Hefir bók þessi orðið
FREGNIN um hina komm-
únistísku iLeppstjórn
Rússa austur á Póllandi hefir
áð vonum vakið mikla athygli
um allan heim, einnig hér á
landi. En það vekur líka nokkra
athygli hér hjá okkur og er
nokkuð öruggur vottur þess,
hverndg litið er á málstað Rússa
í því sem þar eystra er nú ver-
ið að stofna til, að Þjóðviljinn
hafði enn í gær ekki þorað að
segja eitt einasta orð frá eigin
brjósti um leppstjórnina. Aft-
ur á móti skrifaði Tíminn í gær:
„Jafnhliða og frelsisunnandi
menn hafa fagnað því, að rúss-
neski herinn heldur nú uppi sig-
ursælli sókn gegn Þjóðverjum á
austurvígstöðvunum og veldi naz
ismans virðist nálgast fall sitt, hef
ir það skapað nýjan óhug, að Rúss
ar virðast ætla að setja á fót lepp-
stjórn í Póllandi, líkt og Þjóðverj
ar hafa gert í Noregi, Slóvakíu og
víðar, en hafa að engu hina lög-
legu stjórn Póllands í Lonodn, sem
er viðurkennd af Bandamönnum
og hefir alltaf verið það síðan
stríðið hófst. Þykir mörgum að
þessi framkoma Rússa spái .llu
um það, að takast muni að skapa
réttlátan og varanlegan frið að
stríðinu loknu.
Það, sem einkum virðist valda
því í seinni tíð, að Rússar vilja
ekki viðurkenna pólsku stjórnina
í London, er sú afstaða hennar,
að hún vill ekki viðurkenna landa
mæri þau, sem Póllandi voru sett
af Ribbentrop og Molotoff haustið
1939. Hins vegar hefir stjórnin
ekki talið sig því fráhverfa, að
landamæri Póllands og Rússlands
verði breytt frá því, sem þau voru
fyrir stríð, en hún hefi þó jafnan
gert tilkall til borganna Lwow og
Vilna, er samkvæmt Ribbentrops-
Molotoffssamningnum eiga að
heyra uíKtir Áússland. Lwow og
Laugardagur 29. Júií 1944
áuglýsingar.
sem birtast eiga í
Aiþýðublaðiru,
verða að vey*
komr.ar til Augíýs-
hiRaskriístofumaar
i Alþýðuhúsint:,
(gengið i•/__ frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 afi kv©ldi.
Sími4906
vinsæl og er um það bil alveg
uppseld. Árið 1935 kom út í
Winnipeg Saga Hins íslenzka
lúterska kirkjufélags í Vestur-
heimi. Var þessi bók samin og
gefin út í sambandi við 50 ára
afmæli þessa íslenzka félags-
skapar, og var höfundur henn-
ar prófessor Beck. Þá var
hann einn af höfundum The
History of Scandinavian Lit-
erature, Bókmenntasögu Norð-
urlanda, sem gefin var út í
New-York 1938. Skrifaði hanu
þar um íslenzkar bókmenntir
og skáidskap íslendinga í
Vesturheimi, norsk-amerískar
bókmenntir og enn fremur
finnskar. Fékk bók þessi mjög
Framhald á 6. síðu.
Vilna eru nær alpólskar borgir og
virðist álíka óréttmætt að leggja^
þær undir Rússland og t. d. Len-
ingrad undir Finnland.
Rússar viðurkenndu pólsku
stjórnina í London nokkru eftir
að Þjóðverjar réðust inn í Rúss-
land, en þegar þeir sáu, að hún
myndi standa allfast á rétti Pól-
verja, gerðust þeir henni fráhverf-
ir og í fyrravor gripu þeir tæki-
færið til að rjúfa sambandið við
hana, þegar stjórnin kom klaufa-
lega fram í sambandi við scgu-
burð Þjóðverja um dráp pólsku
liðsforingjanna. Nokkru síðar var
sett á laggirnar pólsk „frelsis-
nefnd“, í Moskva og sérstakur her
undir stjórn Berlings -hershöfð
ingja. Þessari frelsisnefd veittu
Rússar fulla viðurkennignu fyrir
fáum dögum síðan og hafa falið
henni alla borgaralega stjórn í
þeim héruðum Póllands, sem lutu
Þýzkalandi samkvæmt Ribben-
trops-Molotoff samningunum 1939.
Sjálfir hafa Rússar alla stjórn í
þeim héruðum Póllands, scm þeir
fengu samkvæmt saniningi þess-
' um.
Rússar virðast ætla þessari nýju
leppstjórn sinni í Pólland.i, að stað
festa fyrir Pólverja hönd akvæði
Ribbentrops-Molotoffssamningsins
um landamæri Póllands og
Rússlands, en í staðinn eiga Pól-
verjar að fá Austur-Prússland og
nokkur þýzk héruð. Rússar virðast
þannig ætla að ráðstafa nokkrum
hluta Þýzkalands, án samráðs vio
Bandamenn.
Nýja pólska leppstjórninn reyn
ir mjög að hampa því, að pólska
stjórnin í London sé aðeins arf-
taki einræðisstj órnar þeirrar, sem
fór með völd í Póllandi fyrir stríð
ið og að hún hafi ekkert fylgi í Pól
landi.' Sannleikurinn er sá, að
helztu stuðningsflokkar pólsku
Frh. á 7. síðu.