Alþýðublaðið - 29.07.1944, Blaðsíða 5

Laugardagur 29. Júlí 1944
ALÞYÐUBLAÐIÐ
»
Bréf frá bónda og fræðabul um mál, sem ekki má gleym-
ast og ekki mim gleymast — Húsmóðir skrifar sorp-
hreinsunarstúdentum nokkur orð.
ASMUNDUR HELGASON er
gamall bóndi og fræðaþulur.
Hann hefur skrifað margt í blöð
og erindi hafa verið flutt eftir
hann í útvarpið, sem hafa þótt.
fróðleg og skemmtileg. Hann hef1-
ið, eða réttara sagt alls elikert
gefið sig að dægurmálum. Það er
oft gott, sem gamlir kveða, og
undanfárið hefur Ásmundur ver-
íð upp á fjöllum, sem hann kallar
svo, og þaðan sendir hann mér
eftirfarandi bréf. Hann segist
skrifa af því að hann geti ekki
orða bundist: ,
„LISTA SKÁLDIÐ GÓÐA“ Jón-
as Hallgrímsson, kvað um hið ný-
endurreista alþingi 1843:
„Báglega tókst með alþing enn
na ha, na ha, na ha,
Þar eru tómir dauðir menn
na ha, na ha, na ha.“
„ÞAÐ ER sannfæring mín, að
ef Jónas hefði fengið leyfi til að
koma frá þeim stöðum, þar sem
hann nú „starfar meira guðs um
geim“, til þess að mæta á þing-
fundi á Þingvelli 17. júní s. 1.
þegar al'þingismenn áttu að kjósa
hinn fyrsta lýðveldisforseta ís-
lands, fyrir eitt ár, en 3/10 þeirra
eða 15 þingmenn skiluðu auðum
seðlum, hefði honum fundist til-
efni að gefa þeim napurt háð-
kvæði fyrir þá framistöðu.
„OG HVERNIG myndi Jóni Sig-
urðssyni forseta, Benedikt Sveins
syni, bæði þeim eldri og yngri, á-
samt fleiri góðum drengjum, sem
fremstir stóðu í sjáflstæðisbarátt-
unni, hafa þótt það, að þegar loks
eftir margra ára harða baráttu,
við' útlent drottnunarvald og inn-
lent faturhald var búið að fá við-
urkennt fullt sjálfstæði Isladns og
ákveða þar lýðræðisstjórn framveg
is, með forseta, þá væri alþingi
íslendinga þannig 'sett að 15 þing-
menn treystu sér ekki til að nefa
nokkurn mann í landinu, sem gæti
með forsetavald farið í eitt ár, og
skiluðu því auðum atkvæðaseðl-
um sínum?“
„HVAÐ HEFÐI lýðveldistofnun-
inni liðið ef kjósendur hefðu hlut-
fallslega farið eins að? Það var
bæði í ræðu og riti, eins og alveg
rétt var, að láta nú ekki bregðast,
að sækja vel kjörfundi og nota at-
kvæðarétt sinn þannig, að greiða
báðum spurningunum jákvætt at-
kvæði. Frá mínum bæjardyrum
séð, var varla hægt að búast við
betri útkomu, því það eru alstaðar
til menn sem jafnan láta sig vanta
þegar um almenn samátök er að
ræða. Ýmist fyrir það, að svo virð-
ist, sem þeir telji sig hafna yfir
það, að vera eins og fjíöldinn, eða
þá að þeir eru innst í hjarta sínú
á móti málinu, þó þeir þori ekki
að láta það koma opinberlega
fram.“
„MÉR FANNST kjósendur und-
antekningarlaust, allstaðar á land
inu, skila svo góðri útkomu í full-
veldiskosningunum, að þeir ættu
fullan rétt á því, að fulltrúar
þeirrar á alþingi, gerðu skyldu
sína, í því að tilnefna þann mann
í forsetastöðuna sem hver treysti
bezt. Þar eð þingmenn gátu ekki
komið sér saman um, að kjósa
sama manninn allir til eins árs,
sem þó hefði verið það ákjósanleg
asta fyrir þjóðar heildina(út á við.
En við því var varla að búast „eft
ir öðrum sólarmerkjum“. Að skila
auðum seðlum við þetta lang þráða
tækifæri er því það sama og að
gefa kjósendum sínum langt nef
og segja við þá. „Við meinuðum
aldrei neitt með þessu fullveldis-
skrafi okkar.“
„ÞAÐ ER spá mín, að þegar ís-
lendingar halda aldarafmæli lýð-
veldisstofunarinnar, hvort sem
það verður á Þingvöllum eða í
Reykjavík. Þá þyki auðu seðlarn
ir sem komu fram við fosetakjörið
17 .júní 1944 á ÞingvÖllum svart-
ur blettur á þeirri hátíðlegu sam-
komu sem okkur eldri mönnun-
um verður alltaf sem heilög. Ég
harma það, að þ'etta skyldi fara
svona. En það má ekki gleymast.“
NEI, ÞAÐ MÁ EKKI gleymast.
Hann vill það ekki þessi gamli
bóndi, sem hefir tekið þátt í sjálf-
stæðisbaráttunni í hálfa öld eða
meira — og iþess vegna skrifar
hann mér þetta bréf.
„HÚSMÓÐIR“ skrifar mér á
þessa leið: „Sú nýbreyttni hefir
verið tekin upp að unnið er nótt
og dag við sorphreinsunina. Um
nætur munu ungir piltar, háskóla
stúdentar, að því sem mér er sagt.
vinna þessi störf, og er mér sagt,
að þeir geri það vel og séu bráð-
duglegir. En mig langar til að
benda þeim á eitt, sem mjög mið-
ur fer |í starfi þeirra. Þeir hafa
svo hátt á næturnar að engu tali
tekur. Þeir kallast á og æpa láta
öllum illum látum.“
„ÞEIR VERÐA að gæta þess, að
þó að þeir séu að vinna, og þyki
gaman að því, að vera næstum
því einvaldir í borginni, meðan
hún sefur, þá er hvíldin hinum
nauðsynleg um nætur og þeir
verða að vinna og vaka á dag-
inn. Ég vil því mælast til þess
við þessa ágætu pilta að þeir fari
eins hljóðlega um nætur og þeir
mögulega geta. Ef þeir gera það
ekki þá komum við konurnar ein-
hverja nóttina út til þeirra og
flengjum þá! Skilaðu þessu til
þessara myndarlegu sorphreinsun-
arstúdenta og ég yeit að þeir eru
,svo góðir og nærgætnir drengir, að
þeir taka tillit til þess sem þú seg-
ir.“
JÁ, ÉG GERI það hér með og
vona að þeir sýni sig verðuga
traustinu, sem til þeirra er borið
— og svo er þetta með flenging-
una! Það er víst bezt að vara sig,
því að konur eru víst í ári úr-
illar, ef þær fá ekki að sofa um
nætur!“ ‘
Hannes á horninu.
Sjófclæðagerð íslands h.f.r
tilkynnir:
Verksmiðjan verður lokuð 31. júlí til 12. ágúst n.k.,
að báðum dögum meðtöldum.
Manfshafswciprinn.
Þetta er eitt af hinurn miklu steinsteypuvirkjum Atlantshafsveggsins, sem Þjóðverjar hafa
gumað svo mikið af, en ekki fékk þó hindrað, að bandamenn brytust á land í Normandie. —
Virkið er eitt af þeim fyrstu, sem þaggað var niður í og bandamenn náðu á sitt vald á Nor-
mandiéströndinni.
ndum
AÐ VERÐUR að teljast
** næsta táknrænt fyrir hinn
þýzka anda, að Þjóðver.iar láta ;
nú börn með ýmsu móti kom- {
ast í kynni við það hvernig '
styrjöld sú er rekin, sem nú i
geisar. Sér í lagi leggja vÞj6ð- j
verjar mikla áherzilu á það, að
brýna það fyrir börr""
hversu milcinn þátt fótgöngulið
ið eigi í átökum hildarleiksins
og vekja hrifni þeirra á þvi. Ög
það er bezt hægt að sannfaerast
um það, að Þjóðverjar gera
mikið að því að hervæða hug-
arfar barnanna, með því að 1 esa
þýzk blöð og hlýða á mál hinna
þýzku áróðursmanna. Þar er
engin dul á það dregin, að Þjóð-
verjar telji miklu skipta, að
börnin beri af eiginraun skyn
á það ,sem hernaðartilkynning-
arnar greina frá.
En þetta er svo sem ekki ný-
tilkomið frá 'hálfu Þjóðverja.
Æskulýðssveitir Hitlers, Pirripf
im Dienst, er töldu innan vé-
banda sinna drengi frá 6 til 10
ára, igiáfu út kennslubók í
hernaði þegar nokkrum é
fyrir stríð. Sex ára gamlir
drengir voru látnir æfa sig með
hliðsjón af hermennsku. Þeir
voru látnir ganga nokkrar mil-
ur' dag hvern, æfa skotfimi
sína og varpa gervihandsprengj
um. Og sannleikurinn var sá,
að allar kennslubækur Þjóð-
verja fyrir stríð voru samdar
með hliðsjófi af væntanleffri
hermennsku hinnar hó^ku i
æsku. Og eftir að styrjöldin |
kom til sögu, hefir enn meiri
áherzla verið á þetta lögð en
nokkru sinni
hefir og haft mikinn áhuga á
því að verða við þessum til-
mælum stj órnarva ld? v'
aðartiíkynningamar hafa ekki
átt hvað minnstan þátt í því að
glæða þa.nn áhuga hennar og
vilja.
En það, sem breytzt hefir í
þessum efnum, er það. að ' "
fyrr kenndu Þjóðverjar æsku-
lýð sínum hermennsku, en nú
láta þeir æskulýð sinn taka
þátt í vopnaviðskiptum. Og
valdhafar Þýzkalands leggja
alla áherzlu á það að haga
REIN • ÞESSl, sem er
efíir Helenu Heins-
dorf og hér þýdd úr tíma-
ritinu World Digest, fjallar
um uppeldi nazista á þýzk-
um æskulýð. Greinarhöfund-
ur lýsir því skilmerkilega
hvílíka áherzlu nazisíar hafa
lagt á það að kenna þýzkri
æsku þorparabrögð • sín, en
jafnframt lætur hún þess
getið, að margir þýzkir
æskumenn muni nú orðið
Þúsir til þess að snúá baki
við hernum og nazistum.
þannig uppeldi æskulýðsins, að
hann haldi baráttunni áfram
þótt öll sund virðist hafa lok-
azt. Nazistar flytja þann boð-
skap, að þeir hafi brotizt til
valda, iþótt iþó sborti mjög þjálf-
un og kennslu, er þeir telja
nauðsynlega. Þó hafi þeim tek-
izt að áiorka því, isem raun beri
vitni. Nú hafi þeir þjálfað og
kennt þýzkri æsku, og þess
vegna megi vænta þess, að hún
verði þeim mun skeleggari í
baráttunni en feður þeirra, sem
hún sé þeim betur úr 'garði
gerð.
Eigi alls fyrir löngu hafa ver-
ið birtir í blöðúm bandamanna
kaflar úr dagbók ungs þýzks
hermanns, sem var áður fyrr
félagi í æskulýðsfylkingu Hitl-
ers, en var tekinn til fanga á
vigvöllunum á Ítalíu í desem-
bermánuði síðastliðnum. Kafl-
inn frá 22. degi desembermán-
uði hljóðar á bessa lund: „Ég
hefir glatað öllu því, sem mér
var dýrmætt fvrrum. Ég á nú
aðeins eina tilfinningu eftir í
sálu minni — hatrið á þýzka
hernum. Ég mundi glaður skipa
mér í sveit þeirra, er biða hruns
Þýzkalands . . . Hvers vegna
fæddist ég Þjóðverji? Mér finnst
alltaf eins og ég sé þræll.“
M
öNNUM kann að koma
þetta undalega fyrir sjón-
ir. En þegar nánar er að gætt
er það vissulega lítt merkilegt,
þótt hinir ungu þýsku hermenn
■séu teknir að þreytast í barátt-
unni. Því veldur ef til vill eigi
hvað sízt fullvissan um það, að
barátta þeirra sé fyrir gýg unn-
in. Þess eru mörg dæmin, að
þýzkir hermenn hafi gengið
bandamönnum á hönd af frjáls
um vilja og jafnvel haft sam-
tök með sér um slíkt. Það er
þó ekki sönnun fyrir skjótri
og algerri hugarfars-
breytingu meðal þýzku þjóðar-
innar. Það er sönnun þess, að
hinir stríðandi æskumenn
Þýzkalands eru haldhir ugg og
vonleysi. Þeir vita, að styrjöld-
in er þeim töpuð. En sú full-
vissa verður svo til þess smám
saman að vekja þeim hatur og
hefndarhug þýzka hersins, sem
hefir brugðizt trausti þeirra.
En þrátt fyrir þetta, er það
sannreynd, að þýzk æska dáir
enn þýzka herinn og veitir hon
um fulltingi sitt, enda hefir
verið til þess ætlazt með þjálf-
un þeirri og kennslu, sem henni
hefir verið i té látin.
*
HAUSTIÐ 1935 gafst mér
kostur á því að vera við-
stödd fund æskulýðsfylkingar
Hitlers. Ræðumaðurinn var
mjög hátt settur foringi æsku-
lýðsfylkingarinnar. Ég skrifaði
hjá mér eftirfarandi atriði
ræðu hans:
„Ég veit, að það er erfitt
fyrir unga drengi að læra her-
mennsku í stað þess að una
sér við leiki. En þetta er eina
ráðið fyrir okkur til þess að
geta lagt undir okkUr heim-
inn og látið óskir okkar og
drauma rætast. Við skulum
gera okkur þess glögga grein,
að ógnleg og hörð barátta
mun hefjast pinhvern góðan
veðurdag. Þá verðum við að
vera viðbúnir. Og þegar við
höfum gengið gegnum eldraun
þéirrar baráttu, verður okkar
mátturinn og dýrðin. Aðrar
þjóðir skeggræða um samhygð
og skilning allra þjóða og ei-
lífan frið, um fórnfýsi og
Frh. k 7. aíöu