Alþýðublaðið - 29.07.1944, Blaðsíða 7

Laugardagur 29. Júlí 1944
AL*»YÐUBLAPI1>
..7
Bœrinn í da
Næturlæknir er í Læknavarð-
stofuni, sími 5030.
Næturvörður er í Reykjavíkur-
apóteki.
Næturakstur annast Bifröst, sími
1S08.
ÚTVARPI3:
1:5.30—16.00 Miðdegisútvarp.
19.25 Hljómplötur: Samsöngur.
20.00 Fréttir.
20.30 Hljómplötur: Tríó op. 70,
nr. 5, eftir Beethoven.
20.45 Ólafsvaka Færeyingafélags-
ins: a) Erindi (Peter Wige-
lund. b) Einsöngur (frú
Herborg á Heygum Sigurðs-
son. c) Ávarp til Færeyinga.
d) Söngur.
21.50 Fréttir.
22.00 Einleikur á munnliörpu
Ernst Schikler): Gömul og
ný danslög.
Frh. af 2. sföu.
Lárus kom til Bandaríkjanna
12. júní s.l. með ísl. skipi. —
Fyrst fór hann til Virginia
bátastöðvarinnar, en síðan til
Oregon Inlet. Þaðan mun hann
fara til Cape Hatters og síðan
til Macon í Georgia, þar sem
hann dvelur sem starfsmaður
Waterway Patrol Radio Air-
Medical nit. Allt uppihald hans
mun ísl. ríkisstjórnin greiða.
Lárus mun nema þar allar al-
mennar aðferðir við björgun úr
sjávarháska.
Lárus sagði í viðtali, að ísl.
ríkið væri hlutlaust, en ekki
þjóðin sjálf. Hann taldi hana
mjög hatramma í garð Þjóð-
verja. Hann sagði, að íslend-
ingar flyttu 1/4 miljón tonn af
fiski út til Bretlands og að ís-
'lendingar hefðu nú misst um
10% af togaraflota sínum og
fiskisjómönnum fyrir aðgerðir
Þjóðverja. (Skv. fregn frávUppl,-
skrifst. Bandaríkiastjórnar í
Rvík).
HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐIN
Frh. af 4. síðu.
sfjórnárinnar London, bænda-
flokkurinn og jafnaðarmenn, mru
í andstöðu við pólsku einveldis-
stjórnina og voru fjölmennustu
flokkar Póilands. Allar fregnir
benda líka til þess, að Pólverjar
standi örugglega að baki þeirri
stjórn og kommúnisminn héfir allt
af átt lítinn jarðveg hjá þeim og
þó allar helzt, þegar ho.num er
þröngvað upp á þá af erlendu stór
veldi. Það sást m. a. á því, að Rúss
ar höfðu flutt mörg hundruð þús-
und Pólverja, sem bjuggu í hér-
uðunum, er þeir tóku 1939, til Sí-
bíríu og annarra fjarlægra staða
Rússlands.
Meðal Bandamanna hefir við-
urkenning Rússa á leppstjórninni
í Póllandi skapað mikinn chug.
Núverandi styrjöld hófst vegna
þess, að Pólverjar vildu ekki
beygja sig undir erlent ok. Getur
ekki ný tilraun til að kúga Pól-
verja orðið undirrót nýrrar styrj
aldar? •
Þessi framkoma Rússa virðist
marka þá stefnu, að þeir þoli ekki
frjálsar, óháðar stjórnir í nágranna
ríkjum sínum. Þeir vilja, að þær
séu Rússum háðar. Fleiri vanda-
mál í ííkingu við þetta geta því
skapast næstu mánuðina.“
Já, þaö er skaði — ekki satt?
— að viö skulum vera svo fjarri
þessum „verndurum srháþjóö-
anna“, eins og Þjóðviljinn hefir
kallað Rússland Stalins, að geta
ekki orðið svipaðrar verndar og
náðar aðnjótandi og Pólverjar?
Gísði Jénsson
I DAG verður til moldar bor-.
* inn í Hafnarfirði. Gísli Jóns-
son fyrrum hafnsögumaður.
Hann andaðist 21. þ. m. eftir
all langa og erfiða sjúkdóms-
iegu.
Gísli Jónsson var fæddur í
Hafnarfirði 6. júní 1863, og þar
ól hann allan aldur sinn, á sama
blettinum, í rúma átta tugi ára,
Foreldrar hans voru Margrét
Kristjánsdóttir og Jón Guð-
mundsson hafnsögumaður.
Þeir, sem nú eru á uppvaxt-
arárum og jafnvel miðaldra
þekkja aðeins af afspurn kjör
og aðbúnað, er unglingar frá
alþýðuheimilum áttu við að búa
fyrir og, um síðustu aldamót.
í stað skólabekkjanna.
urðu margir unglingar, sem ól-
ust upp við sjávarsíðuna á
þeim tímum, að taka sæti á
þóftum árabúðanría og oft inn-
an fermingaraldurs. Það var
þeirra einasti skóli. Þann skóla
sótti Gísli heitinn ungur að
aldri. Hann byrjaði snemma að
róa á fiskimið með föður sínum
á opnum árabát. Þá lærði hann
að fara vel með fisk og vanda
þá vöru, og Gísli lærði einnig
rösk vinnubrögð, er síðar urðu
eftirsótt og öðrum til fyrir?
rnyndar.
Gísli heitinn vár fiskimats-
maður í Hafnarfirði í meira en
fimmtíu ár, og yfirfiskimats-
maður mörg siðari árin.
Arið 1889 missti Gísli föður
sinn, og var þá 25 ára að aldri.
Var honum falið hafnsögu-
mannsstarfið og gegndi Gísli
því síðan sleitulaust til 1920
eða í rúm 30 ár. Störf hafnsögu
mannsins í Hafnarfirði voru
engin aukvisastörf fyrr á tím-
um, meðan hafnsögumaðurinn
hafði aðeins yfir að ráða smá-
kænu og varð einn að fara út
á opið haf í náttmyrkrum og
vonsku veðrum til þess að leið-
beina ókunnum skipum, er biðu
leiðsagnar langt undan landi.
Gísli Jónsson var karlmenni að
vallarsýn og í allri framgöngu.
Hann var þvi vel þeim vanda
vaxinn að vera hafnsögumaður,
enda óx hann við hverja raun
o.g tókst ætíð giftusamlega.
Hann 'hlaut alls staðar góðan
vitnisburð sem afbragðs hafn-
sögumaður.
Jafnframt hafnsögumanns-
störfum var Gísli vitavörður í
Hafnarfirði frá 1910 til 1930. í
hafnarnefnd kaupstaðarins sat
hann 1910—1012.
Þegar Gísli lét af störfum í
þágu bæjarfélagsins 1930 og
var þá 67 ára gamall, sótti hann
heim hafnarnefnd Hafnarfjarð-
ar og íærði honum skrautritað
ávarp með þakklæti og viður-
kenningu fyrir dugnað og trú-
mennsku við störf þau, er hann
hafði leyst af höndum í þágu
bæjarfélagsins.
Gísli heitinn var mikill af-
kasfamaður við vinnu, glöggur
og réttsýnn. Eins og fyrr segir,
var hann eftirsóttur framar
öðrum til fiskimats, ekki ein-
göngu í Hafnarfirði heldur og
sóttust Reykvíkingar eftir vinnu
brögðum hans. Dugnaði Gísla
og kappi fylgdi frábær sam-
vizkusemi og sky'ldurækni,
samfara sífelldri umhugsun
um að gera rétt og gera vel
hvað eina, sem hann tók sér
fyrir hendur. Hann var alltaf
heill í störfum og hugsun og
hispurslaus við hvern sem í
hlut átti.
En kærast var Gísla þó að
starfa fyrir kirkjuna. Henni
unni hann mikils, og mat kirkj-
una eins og heimili sitt. Lengi
kom hann þangað daglega til
eftirlits og allar guðsbióuustur
sótti hann meðan heilsa leyfði.
Hann átti sæti í sóknarnefnd
frá 1909 tíl dánardægurs og var
meðhjálpari þriggja sóknar-
presta í Garðasókn.
Gísli var kvæntur Hallgerði
Torfadóttur. Hún andaðist 1937.
Hallgerður var góð kona og
glaðlynd. Hún var alúðleg í
framkomu og ætíð hjálpfús,
þegar til hennar var leitað.
Gísli og Hallgerður voru sam
hent í búskap og var heimili
’ þeirra með miklum myndar-
brag og ávalilt opið gesturn og
gangandi.
Þau eignuðust þrjú börn,
sem öll eru búsett í Hafnar-
íirði, mesta dugnaðar- og mynd-
arfólk. Margrét, gift Júlíusi
Sigurðssyni skipstjóra, Jón úi-
gerðarmaður og Torfi verr-
stjóri.
Á heimili Torfa og konu
hans, Ingileifar Sigurðardóttur,
dvaldi Gísli síðustu ár æfi sinn-
ar og naut þar góðrar um-
hyggju og aðhlynningar.
í dag kveðja Hafnfirð^
Gísla Jónsson og þakka vináttu
hans og samveru.
A. B.
BlndbKltanálasýn-
Þeir, sem hafa í hyggju að gjörast fastir áskrif-
endur að Alþýðublaðinu, ættu að gjöra það nú
þegar, því meðan að upplagið endist, fá þeir
ókeypis
iÞJéSliátit&arfoiað Alfsýt&ufolat&sisis
Frh. af 2. síðu.
„Tilgangur sýningarinnar er
fyrst og fremst sá að kryfja til
mergjar bindindismálin ems og
þau nú liggja fyrir, og finna út
hvernig þjóðin er stödd í þess-
um efnum. Bein afleiðing þessa
er sú að mikið af undirbúnings-
tímanum undir sjálfa sýning-
una, fer í það að leita uppi °kríf
stofur, sem gefið geta skýrslur
um þessi mál. T. d. fáum við
skýrslur frá sakadómaraskrif-
stofunni varðandi ýms lögreglu
mál í sambandi við áfengisbrot
o. fl. Þá frá Hagstofunni, sem
fær skýrslur allsstaðar að af
landinu, ennfremur öflum við
o.kkur skýrslur um innflutning
og sölu áfengis á hverjum lúna.
Úr þessum og ýmsum öðrum
skýrslun. vinnum við svo og sjá
um hvernig ástandið er á hverj
um tíma, en tími sá sem lagður
verður til grundvallar þessum
athugunum, eru síðastliðin 20
ár. Við tökum t. d. til athugun-
ar hve margir hafi verið sekt-
aðir fyrir áfengisbrot á hverj-
um stað og hverjum tíma, og
hvernig þeir greiðnast. eftir stétt
um og hver rneðal aldur er, a
hverjum tíma og hverjum stað.
Eftir þessum skýrslum sjáum
við svó hverjar breytingarnar
verða, til góðs eða ills á hverj-
um tíma. Einnig sjáum við hvort
bruggun áfengis og smygl hefir
aukizt eða minnkað við breytt-
ar löggjafir í áfengismálum
landsins. Þessar niðurstöður
munu svo meðal annars koma
fram á sýningunni, ýmist í töl-
um táknmyndum eða öðru
slíku.
Þá kemur að þætti heilsu-
fræðinnar. Þar er aftur erfiöara
fyrir um heimildarsöínun, þar
sem áfengissjúkdóma eru iðu-
lega samfara- öðrum sjúkdóm-
um og þvi erfitt að greina á
milli þess hvor sjúkdómurinn
hefir leitt til ófarnaðar, nema
þegar um beinann dauða af á-
fengiseitrun er að ræða, þó verð
ur þessum lið gerð þau skil,
sem hægt verður að koma við,
og verður aðallega útfærður í
myndum“.
— Fyfsta sporið í þessa átt?
„Það er óhætt að segja að
svo sé, í þessum efnum hefir
svo að segja verið ónumið land
hjá okkur. Það hefir mikið ver-
ið rætt um bindindismál, en
sannleikurinn verður að liggja
fyrir og hreinar og óvéferigjan-
legar staðreyndir að liggja að
baki. Þetta er aðeins byrjun,
sem síðar er hægt að auka við,
en einmitt það starf, sem unnið
er nú að við undirbúning bind-
indissýningarinnar er grundvöll
urinn undir sanna mynd af jjess
um málum með þjóðinni.
Þetta hugsum við okkur sem
aðra (hlið sýningarinnar, hin
verður sú að sýna þróun bind-
indismálanna í landinu á und-
angengnum árum.
Sýningar sem þessi eru al-
gengar erlendís þar sem bind-
indisstarfsemin hefir ílátið mik-
ið til sína taka og hafa þær gef-
ist vel. Sýningunni sjálfri eins
og hún kemur til með að líta
át, er ekki gott að lýsa, því að
hún verður algerlega sérstæð
við aðrar sýningar, sem hér hafa
verið haldnar. Við höfum feng-
ið nokkra málara til þess að út-
færa fyrir okkur myndir, enn-
fremur verða ef til vill líkön,
eða mótaðar myndir, sem eiga
að tákna ýms atriði í sambandi
við þessi mál“.
— Hvenær kóm þessi hug-
mynd fram?
„I fyrravor var haldinn fund
ur í Menntaskólanum, og þang-
að var boðið fulltrúum frá áður
töldum félagssköpum; var þá
raunar annað mál, sem ræða
átti um, en á þessum fundi kom
þessi sýningaruppástunga fyrst
fram, og síðan hefir hún verið
á döfinni, og verður nú vonandi
leidd í framkvæmd í byrjun
nóvember í haust, þegar skól-
arnir eru almennt seztir á lagg-
irnar í bænum og er í ráði að
sýningin standi i 8—10 daga.
Ennfremur getur komið til
mála, að einhverjir hlutar sýn-
ingarinnar, að minnsta kosti,
verði sýndir út á landi, á helztu
kaupstöðunum, þó ekki sé hægt
að fullyrða um það nú“.
ÆskulýHur í éfsðtta
Ffh, af 5 sí6u
bræðralag. En leggið ekki
trúnað á slík orð. Samhygð og
skilningur allra þjóða er ekki
til. Það hlýtur ávallt þannig
að vera, að til verði þjóðir,
sem séu drottnendur og þjóðir,
sem séu þrælar. Hvers vegna
þá ekki að stefna. Hvers vegna
teljast til þeirra þjóða, sem
veiöi drottnendur? Ef vilji
okkar er nógu staðfastur og
einbeittur, mun sigurinn verða
okkar. Skrafið um fórnfýsi er
einber bábilja. Okkur er eigin-
girni í blóð borin. En það pr
til tvenns -konar eigingirni.
Góð og heilbrigð eigingirni
annars vegar og ill og óheil-
brigð eigingirni hins vegar.
Hin illa eigingirni er sú, sem
miðar að því að efla hag
manns persónulega. Hin góð?
eigingirni er sú, sem miðar að
því að efla hag þjóðar sinnar.
Þess vegna er sú eigingirni til
heilla og þakkarverð, er miðar
að því að treysta og efla hag
Þýzkalands, hins nazistiska
þjóðfélags okkar. Það er víta-
verð eigingirni að taka land af
öðrum og nytja það í þágu
manns persónulega. En það
er skylda okkar að taka lönd
af öðrum og nytja þau í þágu
þýzku þjóðarinnar. Það er
heilbrigð og lofsverð eigin-
girni. Þið verðið að leggja
áherzlu á það að forðast sam-
vizkubit og barnaskap. Það
getur verið heilög skylda ykk-
ar að beita grimmd og harð-
ýðgi, ef það horfir til heilla
fyrir Þýzkaland. Þetta er síð-
asta tækifærið til þess að gera
Þýzkaland að heimsveldi. Og
það er hlutverk þýzkrar æsku
að búa sig sem vendilegast
undir það hið mikla starf, sem
til þess þarf, að því takmarki
verði náð.“
Þetta gerðist árið 1935.
Ég tél og vel á iþví fara að
skírskota hér til samræðu,
sem ég átti við einn af leið-
togum æskulýðsfylkingar Hitl-
ers árið 1938, þegar Gyðinga-
ofsóknirnar voru efst á dag-
skrá. Drengirnir og stúlkurn-
ar í æskulýðsfylkingunni héldu
út á strætin árla morguns og
köstuðu steinum inn í brenn-
andi samkomuhús Gyðinganna,
sem eldri bræður þeirra í S.A.-
og S.S.-sveitupum höfðu borið
eld að. Þau höfðu og yndi af
því að fara inn í verzlanir
Gyðinga og eyðileggja allt það,
sem hinir eldri bræður þeirra
höfðu ekki getað haft á brott
með sér. Ég sá nokkra drengi,
sem enginn mun hafa verið
eldri en þrettán ára, leika sér
að því að eyðileggja slaghörp-
ur úr hljóðfæraverzlun Gyð-
ings nokkurs að Alt Moábit,
sem er verkamannahverfi í
Berlín. Ég spurði æskulýðsleið-
togann, hvort hann teldi ekki
hættulegt að leyfa unga fólk-
inu að fást við þessa iðju.
„Haldið þér,“ sagði ég og, „að
það sé hægt að banna börnum
að brjóta rautt og grænt gler,
ef þeim hefir verið kennt að
brjóta hvítt gler?“
„Nei, satt er það,“ svaraði
hann. „En ég get ekki séð neitt
athugavert við það, þótt unga
fólkið skemmti sér við það að
brjóta gler. Það verður til
þess, að vekja því baráttuhug
og framtakssemi.“
*
ETTA um baráttuhuginn
og framtakssemina lýsir
vel hinum þýzka anda. En þar
með er ekki sagan öll. Nazist-
arnir hafa eigi aðeins kennt
æskulýð Þýzkalands að brjóta
gler og iðka hermennsku. Þeir
hafa og kennt honum manndráp
og níðingsvenk, og vakið honum
iilar hneigðir, sem erfitt verð-
ur að uppræta, enda þótt margt
ungt fólk í Þýzkalandi muni
vera orðið þreytt á þýzka hern-
um og nazistum. Þess er vert
að minnast, að heróp þýzkrar
æsku um fjórtán ára skeið
hefir verið kvæði Baldurs von
Sehirachs: Tak riffil í hönd!