Alþýðublaðið - 05.09.1944, Blaðsíða 5

I»riðjudagur 5. september 1944.
AUÞYOUPLAÐie
5
Sögulegir og gleðiríkir dagar. — Líkamleg og andleg
sár — Minjagripur um lýðveldisárið — Sumardvalar-
nefndin og börnin — Skólarnir og skólatöskurnar.
Roosevelt og sigur!
Þessi mynd var tekin á þingi demókrataflokksins í Chicago í sumar, þegar samþykkt hafði
verið að hafa Roosevelt í kjöri í fjórða sinn við forsetakosningarnar í haust. Áletmðu
spjöldin, sem fultrúarnir halda á loft, sýna kjörorðin, sem demókrataflokkurinn og fylgis-
menn hans ganga nú undir til forsetakjörsins: „Roosevelt og sigur!“, „Roosevelt og varan-
legur friður!“ eru kjörorðin, sem langmest ber á.
Samföl við þýzka striðsfanga
ETTA ERU sögulegir og gleði-
ríkir dagar. f gærmorgun kl.
8 hættu Finnar og Rússar að berj-
ast. f fyrra kvöld var höfuðborg
Belgiu leyst úr ánauöinni og um
sama leyti var leyniher Hollend-
inga gefið merkið til uppreisnar.
Belgiska stjórnin, sem stjórnað
hefur baráttu lands síns fyrir
frelsinu, frá London, í fjögur ár,
er að leggja af stað heim. Hermenn
bandamanna eru aftur farnir að
syngja sönginn um Sigfriedlínuna,
sem þeir hættu að syngja eftir
Dunkirk 1940.
FRIÐURINN er að færast yfir
meginlandið. — En sárin, sem
.þetta stríð hefur veitt þjóðunum
og löndum þeirra, munu gróa
seint og illa, því að þau eru mörg
og mikil og það eru ekki aðeins
líkamleg sár, sem þjóðirnar bera
lieldur og andleg og 'þau munu
reynast erfiðust. Nú reynir á
mannsálina, það reynir á menning
una og mannúðina. Hatrið má ekki
gegnsýra þjóðirnar í áratugi, en
það er hætt við að það muni kasta
svör.tum skugga sínum yfir nán-
ustu framtíð.
ÞAÐ HEFUR OFT verið sagt i
þessari styrjöld, að það væri ekki
nóg að vinna stríðið, það yrði
einnig að vinna friðinn. Ef að þjóð
ir, eins og Finnar og Pólverjar,
sem hafa fórnað jafn vel meiru
en nokkrar aðrar þjóðir í bar-
áttu sinni við ofbeldið og kúgun-
ina verða sviknar og svívirtar í
iokin, þá mun mörgum þykja að
til lítils hafi 'verið barizt.
ÁGÚST SIGURMUNDSSON
myndskeri hefur gjört teikningar
að myndarlegri fánastöng og málm
steypa Ámunda Sigurðssonar hef-
ur steypt hana. Hún er all þung
og stöðug. Á fætinum eru myndir
af landvættunum og á hann letr-
að: „I.ýðveldistakan, 17. júní
1944“. Þetta er listaverk og eru
aðeins búin til 200 stykki af því.
Bókabúð Lárusar Blöndal hefur
stutt að gjörð þessarar borðfána-
stengur og selur hana í einkaum-
boði.
FÁNASTENGUR ÞÆR, sem
komu á markaðinn í sumar hafa
flestar verið með þeim mikla galla
að þær hafa verið allt of léttar
og sumar of einfaldar og óvand-
aðar, svo að þær hafa ekki getað
verið neinn minjagripur frá þessu
merkisári. Nú er úr þessu bætt. í
gærmorgun, þegar ég kom inn í
Bókabúð Lárusar Blöndal, voru
nær allar stengurnar seldar, svo
að það sýnir að fólki lýst vel á
þennan minjagrip.
ÉG VIL um leið og Gísli Jónas-
son og sumardvalarnefnd eru að
skila börnunum sínum af sér, eft- ’
ir sumardvölina á heimilunum, j
segja þetta: Sumardvalarnefnd og
forstöðumaður hennar hafa unn-
ið ágætt starf í sumar, ekki síður
en undanfarin sumur, og þeir
Reykvíkingar, sem notið hafa
þessa starfs, standa í mikilli þakk-
arskuld við þá. Þetta starf er
miklu erfiðara en margan grun-
ar, en það hefur tekist svo vel að
undrum sætir.
BÖRNIN fyrst og fremst-og
einnig heimili þeirra, munu lengi
búa að þessu starfi og þá einnig
þjóðfélagið í heild. Ég vil aldrei
láta leggja þetta starf niður, án
þess að ég sé með ’því að segja, að
þetta eigi að vera einhvers konar
góðgerðastarf fyrir þá, sem ekki
þurfa þess með. En við eigum að
- sjá svo um, að ekkert barn þurfi
að dvelja hejma á sumrum fyrir
fátæktar sakir. Húsnæðisvandræð
in valda því að það er eins nauðsyn
legt fyrir börnin að komast burtu
úr borginni yfir sumarmánuðina
og að fá að borða, svo að eitt dæmi
af mörgum sé nefnt.
BARNASKÓLARNIR eru nú að
byrja. 7—10 ára gömul börn eiga
nú að mæta í skólanum einhvern
næsta dag. Þegar við förum að sjá
litlu angana þramma í skólann á
morgnana með töskurnar sínar þá
er komið haust, hvað svo sem alm-
j anakið segir og jafn vel veðrið.
! Hannes á liorninu.
EG HEFl rætt við nokkra
þýzka stríðsfanga. Það
var áður en Róm féll, áður en
bandamenn gengu á land í Nor
mandie og áður en svifsprengj-
urnar komu til sögu. Viðburðir
síðustu mánaða og þau áhrif,
sem þeir hafa haft, voru þá ekki
komnir til sögu.
Þessir menn, sem ég ræddi
við höfðu ekki neina sérstöðu.
Það voru menn „upp og ofan“
Flestir þeirra voru menn, sem
lítið hugsa og höfðu þar af leið
andi ekkert til málanna að
leggja. En þrír þeirra, allir liðs-
foringjar, gátu gefið mér nokkra
hugmynd um það, hvernig hugs
að er í Þýzkalandi árið 1944.
Þegar á friðarráðstefnuna kem-
ur er hægt að gera margt verra
en það, að minnast þess, sem
beir höfðu að segja.
*
II INN fyrsti þessara mann
var kaupsýslumaður frá
Amstetten. Áður en stríðið á
Ítalíu hófst, hafði hann barizt
í Ukraníu.
Það Þýzkaland, sem hann var
fulltrúi fyrir, hafði aldrei ósk-
að eftir styrjöld við Stóra-Bret
land. Þjóðverjar höfðu aldrei
látið af að dá Breta og eðlis-
kosti þeirra. Það var hinn brjál
aði stríösæsingamaður Chamb-
erlain, sem haði þröngvað stríð
inu upp á þá.
Það voru hinar villimannlegu
árásir Breta á friðsamar, þýzk-
ar borgir, sem höfðu neytt for
ingjann, gegn vilja hans, til að
hefja leifturstríðið gegn Bret-
um 1940. En það var aðeins gert
í sjálfsvarnarskyni og. eingöngu
ráðizt gegn hernaðarlega mik-
ilvægum stöðum.
i Ég reyndi að vekja máls á
brunnurmkirkjum, en hann gaf
mér ekki færi á að ræða það
i: mál.
Árásir Breta á Þýzkaland und
anfarna mánuði voru af allt
öðrum toga spunnar. Þar vor
ekki um annað að ræða en
grimm og eyðileggingu á stþð-
BREZKUR blaðamaður
skýrir í eftirfarandi
grein frá samtali, sem hann
átti við þrjá þýzka stríðs-
fanga, höfuðsmann, lækni og
kaupsýslumann. Dregur hann
síðan ályktanir af þeim skoð
unum, sem hann varð var við
hjá þessum mönnum.
um, sem ekki hafa hernaðarlega
þýðingu. Þessar árásir eru hníf-
stunga í bak Þýzkalands, sem
er að fórna sér til þess að verja
Evrópu fyrir villimennsku
bolsévismans. Þær eru tilræði
við vestræna menningu.
I tali þessa manns greindi ég
skoðanir fjölda margra annarra
Þjóðverja. Amstetter trúði því,
eins og fjöldinn allur af lönd-
um hans, að þýzka þjóðin væri
útvalin til þess af guði að móta
örlög Evrópu. Hún hefði borið
höfuð og herðar yfir aðrar Ev-
rópuþjóðir allt síðan á dögum
þrjátíuárastríðsins.
Rétt áður en hann var hand-
tekinn, hafði hann fengið bréf
frá konu sinni. Það væri þýð-
ingarlaust að neita því, hafði
hún sagt, að meginland Evrópu
hafði snúizt gegn Þýzkalandi.
Það forsmáði hina dásamlegu
nýskipan Hitlers. Og það liafði
þó verið svo ágæt hugmynd. . .
Ég leiddi talið að daglega líf-
inu í þriðja ríkinu 1944. I bók-
menntum og listum þýzku þjóð
árinnar frá liðnum öld.um gætir
mikils þunglyndis, Þetta þung-
lyndi hefir oft orðið mjög áber-
andi í skaplyndi þýzku þjóðar-
innar nú upp á siðkastið (þess
ar viðræður fóru að sjálfsögðu
fram, áður en leynivopnið kom
til sögu og hressti upp á hugar-
farið). í þýzkum blöðum er mik
ið af þunglyndislegum kvæðum
ekki aðeins eftir liðna snillinga,
heldur eftir hermenn á víg-
stöövunum.
Af þessu má þó enganveginn
draga ályktun, að þýzka þjóðin
sé að láta hugfallast. Þjóðverj-
ar finna til hins mesta unaðar
mitt í örvæntingunni.
*
A NNAR MAÐURINN, sem
ég ræddi við, var höfuðs-
maður. Hann var ættaður úr
hinu fagra umhverfi Magde-
burg. Þetta var hávaxinn, snot-
ur maður með vel hirt yfir-
skegg.
Hann var ekki með neinar
vífilengjur, heldur leysti tafar-
laust frá skjóðunni. Honum var
nazistaflokkurinn mjög á móti
skapi. Hann gat með engu móti
látið sér geðjast vel að honum.
Um eitt gat hann þó ekki neitað
flokknum. Hann þekkti til
beggja styrjáldanna og viður-
kenndi eindregið, að Hitler og
skipulag hans virkjaði á orku
þjóðarinnar til styrjaldarrekst-
ursins miklum mun betur en
nokkur maður af Hohenzollern
ættinni mynda nokkru sinni
hafa megnað.
Að vísu hafði hinn hálf-guð-
legi uppruni keisarans verið
mjög gagnlegur í síðasta stríði.
En þó komst það ekki í neinn
samjöfnuð við það töfravald,
sem Hitler hafði í Þriðja ríkinu.
Af þeim sökum hafði herfor-
ingjaráðið bælt niður andúð
sína.
Bak við ræðu þessa höfuðs-
manns skynjaði ég starfshætti
þýzka herforingjaráðsins, hvern
ig það færir sér í nyt konunga,
keisara og póiltíska ofsatrúar-
menn.
Höfuðsmaðurinn var mjög
háttvís, en ég skynjaði gerla,
hvað i huga hans bjó. Þessi
sterka eining þýzku þjóðarinn-
ar að viðbættum hernaðarleg-
um styrk hennar, hlaut að stand
ast allar raunir. Ef engin Hitler
yrði til að tengja saman þýzku
þjóðina í næsta skipti, myndi
herforingjaráðið búa til Hitler.
Auðvitað var höfuðsmaðurinn
Framh. á 6. síðu.
Unglinga
vantar okkur nú þegar til að bera
blaðið um
Grettisgötu og Laugarnessveg.
AlþýðublaðiS. — Sími 4900.
Bed að aoglýsa í Alþýðublaðinu.