Alþýðublaðið - 08.09.1944, Blaðsíða 4

Davið Ólafsson:
4LÞYPUBLAÐIÐ
Svíþjóðarbálarnir
' Föstndagur 8, september 1944-
Alþyðuflokkurinn
Skrifstofa flokksins á efstu hæð Alþýðuhússins
Shni 5020.
Skrifstofutími kl. 9—12 og 3—7 alla virka daga
nema laugardaga kl. 9—12 f. h.
Aljþýðuflokksfólk uian af landi, sem
til bæjarins kemúr, er vinsamlega
beðið að koma til viðtals á fiokks-
skrifstofuna.
4
Otgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
E-ýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4°C1 og 4902.
Símar afer^iðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðunrentsmiðjan h.f.
Ef tir hrun Ölf us
árbrúar.
VEÐ eyðileggingu Ölfusár-
brúarinnar er úr sögunni
einhver allra merkasta sam-
göngubót, sem nokkru sinni hef
ir verið framkvæmd á íslandi.
Fyrir rúmri hálfri öld var
hafizt h'mda um byggingu þessa
mannvirkis fyrir frumkvæði
hins þjóðkunna athafnamanns
Tryggva Gunnarssonar. Var
Ölíusá fyrsta stóra vatnsfallið,
sem íslendingar réðust í að
brúa, enda óvíða jafn aðkallandi
þörf og þar.
En nú er Ölfusárbrú fallin
niður. Verk Tryggva Gunnars-
;sonar, sem svo vel og lengi hef
ir lofað meistarann, er að engu
orðið. Samgöngunum á einni
fjölförnustu og þýðingarmestu
samgönguleið landsins er stefnt
í fullkomið tvísýni. Forráða-
menn þjóðarinnar á sviði sam-
göngumála hefir skort framsýni
og fyrirhyggju til að leysa
gömlu brúna á Ölfusá af hólmi,
áður en það ,var um seinan.
Þess vegna er nú komið sem
komið er.
Alþýðublaðið hvatti mjög ein
dregið til þess í sumar, að reist
yrði ný brú á Ölfusá, áður en
sú gamla brysti. Um nokkurt
skeið undanfarið hefir öllum
verið ljóst, að hverju stefndi. í
því tilefni var bent á það hér í
folaðinu, hvílíkt vá væri fyrir
dyrum, ef skorið yrði á þessa
þýðingarmiklu samgöngulífæð.
En nú er þetta orðið. Ölfusá er
óbrúuð á aðalsamgönguleiðinni
mxLli höfuðstaðarins og suðurlá'g
lendisins. Brúin á Hvít hjá Brú
arhlöðum kemur að takmörkuð
um notum vegna vegaleysis á
þeirri leið, auk þess sem sú leið
er um 130 km. lengri en aðal-
leiðin.
Afleiðingarnar af brúarleys-
inu á Ölfusá verða margar og '
stórvægilegar. Flutningar allir
á fólki og vörum á þessari fjöl-
förnu og þýðlngarmdklu leið tor
veldast stórkostlega. Þegar vetr
arfrost ganga í garð, má gera
ráð fyrir, að ferjun yfir áná
vetði miklum örðugleikum
bundin. Má við því búast, að
hér bætist enn einn þröskuldur
í veginn fyrir vetrarflutningum
á mjólk til íhöfuðstaðarinis, svo
að nefnd sé aðeins ein afleiðing
þessa itburðar.
*
Tryggvi Gunnarsson kom
oftar við sögu brúarbygging-
anna en í það skipti eitt, er hann
byggði brú á Ölfusá. Hann var
einnig hvatamaður þess, að sigr
ast var á samgönguörðugleik-
um þeim, er af Skjálfandafljóti
st 'fuðu. Gamla fornfálega tré-
bruin á því stendur enn. En við
hlið hennar er ný, vönduð stein
brú, Þar sjást gamli og nýi tím-
inn í brúarsmíð hlið við hlið.
í þessu tilfelli var ekki beðið
eftir slysinu né brúarleysinu.
ÍTý brú var reist áður en sú
jjamla félli í ána.
Þetta sjónarmið var ekki ráð
Frá Fiskifélagi íslands
hefir Alþýðublaðinu bor
izt eftirfarandi:
IBLAÐINU „ÞJÓÐVILJ-
I'NiN“ 31. ágúst birtist
grein um bátakaup frá Svíþjóð.
Þar sem í grein þessari er
vikið mjög að Fiskifélaginu og
stjórn þess og á mjög óviður-
kvæmilegan hátt, verður ekki
hjá því komizt að leiðrétta
nokkrar verstu firrurnar í grein
inni og skýra frá gangi þessa
máls að svo miklu leyti, sem
hann snertir Fiskifélagið.
Áður en endanlega var geng-
ið frá teikningum og útboðslýs-
ingum á skipum þeim, sem hér
um ræðir, var hvortveggja sent
Fiskifélaginu til umsagnar.
Ráðunautar félagsstjórnarinnar
við athugun á teikningum og út
boðslýsingum voru þeir Þor-
steinn Loftsson vélfræðingur
og Hafliði Hafliðason skipa-
smíðameistari. Eftir nokkra at-
hugun á teikningunum var á-
kveðið að gera tillögur til breyt
inga á 50 rúml. bátunum, svo
var og send sem tillaga Fiski-
félagsins önnur teikning af 80
rúml. bátum, þar sem fyrir-
komulag var nolekuð öðruvísi
en í teikningu þeirri, er atvinnu
málaráðuneytið hafði sent fé-
laginu til umságnar.
Það var svo úr, að breyting
sú, er Fiskifélagið lagði til að
gerð yrði á 50 rúml. bátum var
tekin til greina en það varð til
þess, að verð bátann lækkaði
nokkuð og lestar- og þilfarsrúm
stækkaði verulega og verður að
telja það eigi þýðingarlítið. Hins
vegar varð úr að teikning sú, er
ráðuneytið hafði látið gera af
80. rúml. bátum, skyldi notuð,
þó með smávægilegri fyrirkomu
lagsbreýtingu, sem var nauðsyn
leg vegna vélarinnar.
Er tilboð bárust í smíði bát-
anna frá Svíþjóð, voru þau send
Fiskifélaginu til athugunar og
umsagnar. Stóð þá svo á, að
stjórn félagsins gat ekki komið
saman á fund, vegna fjarveru
stjórnarnefndarmanna úr bæn-
um og veikinda fiskimálastjóra.
Hinir sömu ráðunautar athug-
uðu nú tilboðin og lögðu, að
þeirri athugun lokinni, eindreg-
ið til að tekið skyldi tilboðum
þeim, er sjðar var ákveðið að
taka, þar sem þau að öllu sam
anlögðu væru hin hagkvæm-
ustu af tilboðum þeim er bár-
ust.
Er fyrir lá svo ótvírætt álit
tveggja mjög hæfra manna um
tilboðin, var það úr að senda
ráðuneytinu þetta álit þó eigi
tækist áður að halda stjórnar-
fund. Stjórnarnefndarmenn
áttu þess því ekki kost, að at-
huga málið, áður en það var
sent ráðuneytinu, nema fiski-
málastjóri, sem fylgdist með
störfum hinna tveggja sérfræð
inga. Hins vegar bar stjórnin
fullt traust til sérfræðinganna,
að þeir fyndu þá beztu lausn
á málinu, sem og raun hefir orð
ið á.
Skal nú að nokkru vikið að
einstökum atriðum fyrrnefndr-
ar greinar og sýnt fram á foversu
haldgóðar staðhæfingar þær
eru, er þar eru fram bornar. Er
þá bezt að víkja fyrst að vél-
unum, en höfundur eða heimild
armaður hans, virðist hafa al-
veg sérstakan áhuga fyrir því,
að önnur vélategund hefði verið
andi, þegar Ölfusárbrúin átti
hlut að máli, og því fór sfem fór.
Enda þótt hér sé um að ræða
stórum þýðingarmeiri sam-
gönguleið, var þess beðið að
brúin félli í ána og öllum sam-
göngujn á þessari þýðingar-
valin en raun varð á. Út í það
skal eigi farið að þessu sinni,
hvaða ástæður liggja til þessa
áhuga hans fyrir vissri vélarteg
und.
Á s. 1. vetri, er mönnum var
gefin kostur á að sækja um
kaup á væntanlegum bátum,
gátu allmargir af umsækjendun
um um hvaða vélartegund þeir
óskuðu eftir að hafa í bátunum.
Kom þá í ljós, að allir þeir, er
þess gátu sérstaklega, óskuðu
eftir dieselvélum, að fjórum
undanteknum, sem óskuðu eftir
miðþrýstivél (June Munktell).
Það var því eðlilegt, að í út-
, boðslýsingunni væri tekið fram,
að óskað væri eftir dieselvélum
; í öll skipin. En enda þótt ekki
i hefði legið fyrir svo ótvíræður
vilji allmargra væntanlegra eig
enda bátanna um gerð vélanna,
þá var þó sjálfsagt að taka ein-
ungis hið bezta fáanlega í þessi
skip. Kom því eigi annað til
greina en dieselvélar. Þegar til-
boðin svo komu reyndist aðeins
eitt þeirra, sem til greina gat
komið vera dieselvélar ( frá Átl
asverksmiðjunum), en hinar
verksmiðjurnar, sem tilboð
sendu, gátu einungis boðið mið-
þrýstivélar.
Nú er það ekkert nýtt fyrir-
brigði, að maðþrýstivélar séu ó-
ódýrari í innkaupi en háþrýsti-
vélar (dieselvélar) og þó er mun
urinn hér mjög lítill og alls
ekki tugir þúsunda eins og gefið
er í skyn í fyrrnefndri grein.
Verðmunurinn á dieselvél-
inni og ódýrustu glóðarhausvél
inni (miðþrýs'tivélinni), sem til
greina gat komið í minna skip-
ið, er sv. kr. 13,680.00 en þá
verður að taka tillit til þess að
dieselvélin er 170, hö. en hin
vélin aðeins 150, eða 20 hö.
minni, svo að raunverulega er
verðið ekki sambærilegt. Hinar
glóðarhausvélarnar sem boðnar
voru, eru enn minni og þó er
verðmunurinn ekki eins mikill.
Á vélunum í stsérri bátana er
verðmunurinn enn minni, eða
aðoins sv. kr. 5700.00 á þeirri
ódýrustu af miðþrýstivélunum
og dieselvélinni en dýrasta mið
þrýstivélin (June Munktell
225 hö.) er aðeins sv. kr. 1135.00
ódýrari en dieselvélin, og þó er
þar ekki innifalinn kostnaður
við klössun og vantar nokkuð af
varáhlutum, en hvorttveggja
þetta hefur dieselvélin.
Annað atriði, sem einnig hef
ur mikla þýðingu í þessu sam-
’bandi, er eldsneytiseyðslan.
jEyðsla^ Polar-dieselvélarinnar er
talin 170 gr. ha. en ódýrustu
miðþrýstivélarinnar 200 gr. ha.
og hinna ýmist meira eða held-
ur minna. Minnsta eyðsla, sem
gefin er upp fyrir miðþrýstivél
mu er að vísu 180 gr. ha. (Skan
dia) en þá er miðað við olíu,
sem inniheldur 10500 hitaein-
ing en 170 gr. ha. eyðsla diesel-
vélarinnar er miðuð við olíu,
sem inniheldur 10000 hitaein-
ingar. Hér stendur því diesel-
vélin hinum vélunum langtum
framar og ,smávægilegur mun-
ur á innkaupsverði er fljótur
að jafnast upp þegar olíueyðsl-
an er svo miklu minni sem hér
er raun á.
Um vélastærðina má að sjálf
sögðu legi defLa, en sé diesel-
vélin of lítil, hvað er þá um
hinar vélarnar, sem boðnar
voru, en þær eru 20—30 hö.
miklu leið væri stefnt í voða.
Það er ófagtur vitnisburður fyr
irhyggju okkar og forsjónar á
sviði samgöngumálanna. Ætti
að meg>a vænta þess, að þessi
saga endurtaki sig ekki á næst-
unnni.
minni í 50 rúml. ákipin en 15
til 25 hö. minni í 80 rúml. skip
in? Ganghraða skipanna með
þessum vélum er áætlaður 9 til
10 mílur fyrir 50 rúml. bátinn
en tæplega 10 mílur fyrir 80
rúml. bátinn og- mun það telj-
ast full-sæmilegur ganghraði
undir öllum venjulegum kring-
um stæðum.
Óþarft er að fjölyrða um full
yrðingar heimildarmannsins, að
vélategund sú, sem ákveðið
hefur verið að setja í skipin
„hafi enn aldrei verið sett í
einn einasta fiskibát í allri
Skandínaviu“. Bæði íslenzk
fiskiskip og norsk fiskiskip sem
hér hafa verið, hafa haft diesel
vélar frá Atlasverksmáðjunum
eins og þær, sem hér er s?ert ráð
fyrir. En hvort sem þessu væri
svo varið eða ekki, þá skiptir
það ökki mál og er ekki nokkur
röksemd fyrir því að vélarnar
IÞ JÓÐVILJINN er í gær að
bera sig til að svara gagn-
rýni þeirri, sem Alþýðublaðið
flutti nýlega á makki kommún-
I ista við íhaldið og feröfu um að
mynda fjögurra flokka þjóð-
stjórn undir forystu þess. Þjóð-
viljinn skrifar:
„Alþýðublaðið er í fyrradag að
ásaka Sósíalistaflokkinn fyrir það
að hann vilji koma á stjórn, er
vinni að því að tryggja öllum at-
vinnu, efla stórum atvinnulíf vort
og viðhalda þeim lífskjörum, er
nú hafa náðst, en bseta þau, er
skilyrði skapast til þess. Og nú
gerir þetta vesæla blað eina tilraun
enn til að sverta Sósíalistaflokk-
inn fyrir að vilja koma á samstarfi
við öll þau öfl, sem að þessu vilja
vinna.“
Það var nú vitanlega ekki
við því að búast, að Þjóðviljinn
færi, rétt með það, sem Alþýðu
blaðið sagði. En beir, sem lesið
hafa, vita, að Alþýðublaðið
ekki að ásaka „Sósíalistaflokk-
inn“ fyrir að vilja koma á
stjórn, sem tryggði öllum at-
vinnu, efldi atvinnulíf okkar,
og bætti þau lifskjör, sem nú
hafa náðst, því það vill sá flokk
ur alls ekki, iié hefir nokkru
sinni viljað; þvert á móti sak-
aði Alþýðublaðið „Sósíalista-
flokkin.n“ um að makka
stjómarmyndun við þann flokk,
Sjálfstæðisflokkinn, sem ólíkleg
astur allra er til þess að tryggja
öllum atvinnu og bætt lífskjör
fólksins. En Þjóðviljinn virðist
nú vera á öðru máli. Hann skrif
ar:
„Sósíalistaflokkurinn hefur allt-
af miðað allt sitt umtal og samn-
inga um þátttöku í ríkisstjórn við
máiefni og stefnu, en ekki við
séu ekki heppilegar. Þessi fnll-
yrðing er því algerlega út í blá-
inn.
Þá er spurt um skrúfuna
og gefið í skyn, að hún eigi að
vera úr steypujárni, en hin til-
boðin foafi boðið stáískrúfu. Hið
sanna er, að Atlasverksmiðjurn
ar buðu hvomtveggja, steypu-
járni og stáli. Að sjálfsögðu var
lagt til að skrúfan yrði höfð úr
stáli, ef hún fengist ekki ÚT'
bronze, en alls ekki úr steypu-
járni. Þá er talað um að vélarn-
ar séu ,,snarvendar“. Verksmiðj
urnar bjóða að visu vélamar
þannig, en lagt var til að minni
vélin verði höfð með „foack-
gear“.
Þetta verður að nægja um.
vélarnar.
Heimildarmaðurinn heldur-
því fram, að bátarnir sa’-'—m-
ist ekki íslenzkum smíðaregl-
Framh. á 6. síðu.
menn og flokka. Sósíalistaflokkur
inn hefur frá því hann var stofn-
aður haft það á stefnuskrá sinni
að vera reiðubúin til samstarfs við
menn úr livaða flokk eða stétt sem
væri. að velferðarmálum fólksins.
Ef menn, sem kalla sig „íhalds-
menn“, eru reiðubúnir til að vinna
að velferðarmálum fólksins, — en
menn, sem kalla sig „framsækna“
eða jafnvel hámarxistiska, eru
ekki reiðubúnir til slíks, heldur
vilja vinna á rnóti velferð fólks-
ins, — þá er eðlilegt fyrir alþýð-
una að reyna samstarfs við þá,
sem. samstarf vilja um hennar hags
munamál, hvað sem þeir kalla sig.
Af ávöxtunum skuluð þér þekkja
þá, — ekki aðeins af því, sem þeir
segja um sig sjálfir.“
Já, það ér alveg rétt: ■ Af á-
vöxtunum skuluð þér þekkja
þá. En finnst Þjóðviljanum á-
vextirnir af starfi Sjálfstæðis-
flokksins vera þesslegir, að tA
flokkur myndi vera til forystu
fallinn í því að tryggja öllum
atvinnu og efla atvinnulíf lands
ins og bæta lífskjör hins vinn-
andi fólks? Hvað skyldi hið
vinnandi fólk sjálft segja ura
það?
*
Alþýðumaðurinn á Akureyrí
skrifar 5. september s. L:
„í sumar var einn af gaðingum
Kommúnistaflokksins í Rcykjavík
á ferð hér nyrðra, og var svo ó-
heppinn að rekast á gamlan kunn-
ingja og starfsbróðir í ungmenna
félagsskap á þeim góðu og gömlu
dögum, þegar hinn núverandi
kommúnisti vann með öðru góðu
fólki að menningar- og framfara
málum heima í sveitinni. Og það
sem verra var fyrir Reykvíking-
Frh. af 6. síðu.