Alþýðublaðið - 16.09.1944, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLAÐiC
Laugardagur 16. sept. 1944
A, J. Johnson:
• •
Bygging Olfusárbrúarinnar
f^')l|ðnbUMð
Ötgefandi: Alþýðuflokkuiinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
[.ýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4°C1 og 4902.
Símar afgrciðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðunrentsmiðjan h.f.
Eftir Bafnarfjarðar-
verkfallið.
VERKFALLI 'kom'inúnista í
Hafnaríirði er n.ú lokið
fyrr en varði. S,amið befir ver-
ið upp á kaup og kjör, sem
Iheijta mega þau i sömu og þó
sízt Ibetri en þau, sem 'boðin
voru fyrir viku síðan, áður en
verkfallið hófst. Hafa komimún
istarnir, með Hermann Guð-
mundsson í broddi fylkingar,
foersýnilega misst kjarkinn. Og
verkamennirnir, sem þeir vél-
uðu út í ástæðulaust og fyrir-
hyggjulaust verkfall, standa
eftir með vinnutjónið eitt af
því.
*
En það er n'áttúrlega ekki
við því að foúast, að ÍÞjóðviljinn
viðurkenni ósigurinn. „Hafn-
firzkir verkamenn sigruðu"
segir bann í feitletaðri fyrir-
sögn á fyrstu síðu í gær. Og
síðan ifoer foann kaupið og kjör-
in samkvæmt hinum nýja
samningi saman við það, sem
áður var, áður en sagt var upp
samningum —• ekki saman við
það, sem fooðið var fyrir viku
síðan og hægt var að fá án
Mökkurs verkfalls eða vinnu-
tjóns!
Hvað skyldu nú hafniirzkir
verkamenn sjálfir segja um
slíka túlkun? Skyldu þeir vera
þeirrar skoðunar, að þeir hafi
sigrað í verkfallinu?
Vissulega foafa þe&r feng&ð
verulegar kjarabætur fná því,
sem áður var, við bin,a gömlu
samninga. En um það var held
ur ekkért deilt, að þeir skyldu
fá þær. Án verkfalls gátu þeir
fengið nákvæmlega sama kaup
og kjör og verkamenn ihér í
Reykjavík foafa; það var tilfooð
atvinnurekenda fryrir viku síð-
an. En kommúnistar, með Her-
miann. Guðmundsson í foroddi
fylkingar, sem umfram. allt
vildu verkfall og ófrið, í von-
inni um að geta aukið öngþveit
ið í landinu og þar með foætt
vígstöðu Kommún is t aflokks ins,
fengu .því til leiðar komið, að
þessu tilboði var faafnað og
verkfall foafið. Og hver er svo
árangúrinn? Að samið er eftir
viku vinnutjón um svo að segja
nákvæmlega það sama og í
fooði var, með þeim foreyting-
úm, að 'kaffiitími er ákveðinn
tíu minútum lengri í Hafnar-
firði en í Reykjavík, en kaupið
um það, sem því nemur, lægra,
og þó áreiðanlega vel það. Frá
öllum kröfurn er runnið, nema
þessari, una koffitímann, en fyr-
ir foana er kaupinu fórnað!
Sér er nú fover sigurinn!
*
Hafnfirskir verkamenn sjá
nú, að Iþeir foafa verið sviknir
af kommúnstum út í fyrir-
fcy%gjulauist verkfall, sem iþeir
haifa ekkert foaft upp úr annað
en viku vinnutjón. Hvort
skyldu iþeir ekki minnast slíkr
ar frammistöðu foinna komm-
únistisku forystumanna, þegar
tækifæri gefst til að gera upp
við þá? Ólíklegt er iþað ekki.
ITILEFNIAF FIMMTÍU ÁRA
afmæji Ölfusárbrúarinnar
8. sept. 1941, skrifaði ég grein
er birtist í Sunnudagsblaði
Vísis 21. og 28. sept. það ár,
þar sem ég rakti sögu brúar-
málanna á alþingi eftir Alþing-
istíðindunum, frá upphafi, eins
ítarlega og ég mögulega gat.
Um nokkur atriði í þeirri sögu
erum við Sigurður Þorsteinsson
frá Flóagafli ekki sammála.
Hann segir í útvarpserindi
sínu, að á fyrsta löggjafarþing-
inu 1875 hafi áskorun frá þing-
mönnum Árnesinga og Rang-
æinga um fjárframlög, engan
árangur borið. Alþingistíðindin
segja, að málinu hafi ekki ver-
ið hreyft á þessu þingi. S. Þ.
segir, að á næsta þingi, 1877,
hafi brúarmálið verið fellt. Al-
þingistíðindin segja, að alþingi
hafi þetta ár viljað veita þrem
sýslum (Árnes-, Rangárvalla-
og V.-Skaftafells-sýslum) 1 á n
úr landssjóði að upphæð 150
þús. kr. til brúarbygginganna
yfir Þjórsá og Ölfusá. Á alþingi
1885 segir S. Þ., að ekkert
markvert gerist í rnálinu. Al-
þingistíðindin segja, að brúar-
málið hafi þá verið fellt í neðri
deild’ með 12 atkvæðum gegn
11. Þetta eru þau atriði, sem
okkur S. Þ. greinir á um. En
það er annar maður, sem
greinir talsvert á við S. Þ. Og
það er Tryggvi Gunnarsson.
Til er bæklingur, sem heitir
„Endurminningar Tryggva
Gunnarssonar.“ Þær eru skrif-
aðar af foonum sjálfum og
komu fyrst út í Tímanum, og
voru sérprentaðar úr honum
1918. í þessum endurminning-
um ræðir Tr. G. nokkuð um
byggingu Ölfusárbrúarinnar, og
ber pkki saman við S. Þ. í
sumum atriðum.
Um flutning á efni segir Tr.
G.: „Sumarið eftir byrjaði ég
á stöplagerðinni, og næsta ár
þar eftir á brúnni sjálfri.
Skipið, sem flutti brúarefnið
átti að koma -■ til Eyrarbakka
12. ágúst (1890). Hinn 11., 12.
og 13. ágúst var indælt veður,
en ekki kom skipið. Aðfara-
nótt hins 14. heyrði ég brim-
hljóð mikið heim að Selfossi.
Var þá komið suðaustanveður,
rokhvasst og brim, sem stóð í
fjóra daga. Hinn 16. kemur
hraðboði úr Reykjavík og seg-
ir, að skipið sé þangað komið
með allt brúarefnið, og hafi
ekki getað foafnað á Eyrar-
bakka. Vilji skipstjóri nú ekki
annað, en leggja brúarefnið
upp í Reykjavík.
Eg bregð við og ríð ofan á
Eyrarbakka. Þar frétti ég, að
Guðmundur ísleifsson (á Há-
eyri) hafi sent skip til Reykja-
víkur, til þess að sækja hálfan
farm af salti. Fór ég þá að
semja við Guðmund um, að
flytja brúarefnið á skipi sínu
til Eyrarbakka. Það var eitt-
hvað um fimmtíu smálestir að
þyngd. Guðmundur neitar
ekki flutningnum. Hann vill fá
1200 kr. fyrir hann, en ég vildi
ekki gefa nema 500 kr. Við
það var ekki komandi og varð
ég að ganga að því að borga
það, sem hann setti upp.
Þetta gerðist fyrra sumarið,
sama sumarið og stólparnír
voru byggðir. Eg varð að fara
norður, áður en skipið kom til
Eyrarbakka, og sá Guðmundur
um landflutning brúarefnisins.
Get ég ekki lokið miklu lofs-
orði á hann fyrir viðskipti okk-
ar eða afskipti hans af brúar-
málinu.“
S. Þ. segir, að brúarefnið
hafi komið um haustið 1890 til
Eyrarbakka og að Þorvarður í
Sandvík hafi haft yfirumsjón
með landflutningum. Tr. G.
minnist ekki á hann með einu
orði.
Um slysið, sem varð við brú-
arbygginguna, segir Tr. G. —
„Einu sinni ætlaði enskur
verkfræðingur, sem við var, að
flytja efni á bát yfir ána. Mér
leizt ekki á það og bannaði
það, því vöxtur var í ánni. En
hann gerði það eigi að síður.
Trékláfar, fylltir grjóti, voru
beggja megin árinnar og' streng-
ur spenntur á milli. Var tilætl-
unin að draga bátinn yfir á
strengnum. Það fór að gefa á
bátinn, þegar út á ána kom, og
sökk hann með öllu, sem í hon-
um var, og maðurinn drukkn-
aði. Enginn vissi, hvað í bátn-
um hafði verið af brúarefni.
Ferju varð að sækja upp að
Laugardælum, til þess að ná
bátnum, sem var á hvolfi í
ánni. Hann náðist, en ekkert af
járnunum, sem í honum voru.
Var ég nú í mestu vandræðum
staddur, því brúarsmíðinni
varð að ljúka á tilsettum tíma.
Varð fyrst að rannsaka, hvað
glatazlt hafði, og panta það síð-
an frá Englandi. Til þessa gekk
margra manna verk í fleiri
daga.“
Hér greinir -þá S. Þ. og
Tryggva á, í öllum atriðum,
nema því eina, að slysið hafi
átt sér stað. Tryggvi segir, að
maðurinn, sem drukknaði, hafi
verið verkfræðingur, S. Þ. að
hann hafi verið verkamaður.
Tryggvi segir, að hann hafi
drukknað af báti, eina bátnum,
sem til var á staðnum, sbr. það,
að sóttur var bátur upp að
Laugardælum, til að ná honum
upp. S. Þ. segir, að maðurinn
hafi drukknað af „pramma“,
sem draga átti yfir ána, (en
báturinn þá kominn vestur yfir
á með Tryggva o. fl.), dráttar-
strengur hafi bilað, og litlu
hafi munað, að hann kæmi
sjálfum S. iÞ. ofan í hylinn.
Ekkert getur Tryggvi um bil-
un á dráttarstrengjum. Tryggvi
segist sjálfur hafa bannað
verkfræðingnum að flytja efni
yfir ána (var vitanlega sunnan
hennar), en S. Þ. segir, að sjálf-
ur hann og Símon á Selfossi,
hafi reynt að gera manninum
það skiljanlegt, að þetta væri
hættulegt. Tryggvi segir, að
það hafi verið margra manna
verk í .fleiri daga, að rannsaka
hvað tapast hefði af brúarefni
með bátnum. S. Þ. segir, að
með „prammanum“ hafi sokkið
3—4 járn§tykki, og hefði svo
verið, hefði verkamaðurinn,
sem skipaði þeim út í „pramm-
ann“ með þeim, sem drukkn-
aði, að sögn S. Þ. átt að geta
lýst þessum stykkjum svo vel,
að ekki þyrfti margra daga
rannsókn fleiri manna þar um.
Ekkert getur Tryggvi um
það, að verkfræðingurinn, sem
drukknaði, hafi verið skyldur
yfirbrúarsmiðnum, eða, að
slysið hafi skeð daginn, ,sem
smíði brúarinnar var hafin,
sem S. Þ. segir, að hafi verið
15. júní. Þó ekki sé fyrir það
takandi, að þetta sé rétt, að ó-
rannsökuðu máli, er tæplega
líklegt, að jafnmikið verk og að
byggja brúna, hafi ekki byrjað
fyrr um vorið, og sem var full-
gerð fyrir 8. september.
Eins og af framangreindu má
sjá, eru þeir Tryggvi og S. Þ.
býsna ósammála um foessi at-
riði. En hver og einn ræður
náttúrlega hvorn hann tekur
trúanlegri.
Tryggvi getur um eitt atriði
í sambandi við brúarbygging-
una, sem ástæða hefði verið til
að S. Þ. hefði getið um í erindi
sínu.
Um þetta segir Tryggvi svo:
„Um þessar mundir (þ. e.
þegar slysið varð), var ég dag
einn að rjála við bergið að
norðanverðu. Áin var búin að
éta úr því að neðanverðu í
mörg hundruð ár. Yar það ná-
lægt Iþremur álnum, sem efri
brún bergsins náði lengra fram
en hin neðri. Sá ég sprungu í
bergina að ofan. Fékk ég mér
þá sleggju og heyrði að hljóðið
var holt. Setti ég þá fleyga í
sprungurnar, og hrökk þá geysi
stórt stykki úr berginu niður í
ána. Við þetta varð brúin of
stutt. Eftir samningunum var
ég ekki skyldur að hafa brúna
lengri, en ég hafði látið smíða
hana, og vissi ekki að þess
þyrfti. En nú var auðsótt, að
hún gat ekki komið að haldi
eins og hún var. En mér þótti
hins vegar ófært að setja hana
á klöppina sprungna, þegar ég
hafði komizt að raun um, að
svo var. Eg pantaði því Viðbót
við brúna, um leið og ég pant-
aði ný stykki í stað þeirra,
sem farið höfðu 1 ána.“
TÍMINN minnist í ritstjórn
argi'ein í gær á friðarskraf
kommúnista síðustu dagana og
þykir ekki mikið upp úr því
leggjandi, frekar en ýmsum
öðrum, sem þekkja starfishætti
þeirra. Tímánn skrifar:
„Fátt mun hafa vakið meiri
furðu í útvarpsumræðuuum frá al
þingi síðastl. mánudag, en hið
slepjulega og margorða friðarskraf
Einars Olgeirssonaí’.
Einar Olgeirsson lýsti því með
mörgum og fögrum orðum, hve
mikilsvert og nauðsynlegt það
væri, að þjóðin tæki hiöndum sam
an til að leysa hin miklu viðfangs
efni komandi ára. Hann gaf síðan
til kynna, að kommúnistar ættu nú
ekkert stærra áhugamál en að
mynduð yrði nú þegar stjórn allra
flokka til að inna þetta hlutverk
af höndúm.
Þetta fjálgmikla friðarskraf Ein
ars mun áreiðanlega hafa minnt
marga á það, að fyrir seinustu
kosningar áttu kommúnistar sjaldn
ast nógu sterk orð til að lýsa nauð
syn þess, að þrír andstöðuflokkar
Sjálftæðisflokksins' tækju hö id-
um saman og mynduðu „vinstri rík
isstjórn" til að hrinda fram þeim
umbótamálum, sem þeir nú ætla
„allra flokka stjórninni". Eftir
kosningarnar voru kommúnistar
svo teknir á orðinu og rætt við þá
í eina þrjá mánuði um myndun
slíkrar stjórnar. Það kom þá í
ljós, að allt þetta samstarfsskraf
hafði verið blekking ein og þeim
var ekkert fjær í huga en að stuðla
áð framkvæmd umbótámála á þing
ræðisgrundvelli.
Öll þingsaga kommúnista er líka
samfelld árétting á þessari fram-
komu þeirra. Þeir hafa skrafað
manna hæst um að sveitirnar
þyrftu meiri þægindi, en jafnhliðá
hafa þeir svo unnið hatramlega
gegn ræktunarírv. Framsókjiár-
flokksins og fjáröflun fyrir raf-
orkusjóð. Þeir hafa talað manna
hæst um eflingu íiskiflotans og
heimtað að ríkisstjórnin semdi um
smíði fiskiskipa erlendis, en þeg-
ar stjórnin er að undirbúa samn-
inga um smíði fiskiskpia í Sví-
þjóð og leitar eftir stuðningi þeirra,
Auglýsingar,
sem birtast eig« £
Alþýðublaðicu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ixtgaskrifstofunnar
í Alþýðubúsinu,
(gengið íl^ frá
Hverfisgötu)
ffyrlr kl. 7 að kvöldL
Þá getur Tryggvi um eitt at-
riði enn, sem ekki er von, að
S. Þ. gæti um, en hefur þó
hlotið að vita um, en það er
um efndir þáverandi bænda
eystra í sambandi við aðflutn-
inga og vinnu við brúna. Seg-
ir Tryggvi, að þeir hafi eitt
sinn mætt um 50 á fundi, „og
létu ajlir svo, sem þeim væri
Framh. á 6. síðu.
ásamt annarra þingflokka, sýna
þeir málinu fyllstu tregðu og and
úð! Þannig mætti mörg fleiri
dæmi nefna, sem öll sýna, að
kommúnistar glamra manna hæst
um umbætur, en hvenær, sem á
að hrinda þeim fram á lýðræðis-
grundvelli, snúast þeir gegn þeim.
Þeir, sem hafa þessa reynslu í
huga, munu vissulega leggja lítið
upp úr friðarglamri og umbóta-
starfi kommúnista nú. Þeir munu
aðeins líta á það eins og nýja til-
raun kommúnista til að leyna bylt
ingar- og einræðisstefnu sinni, þar
sem kosningar virðast nú skammt
framundan.
Það er líka alveg óþarft að skír
skota til þess, sem liðið er, til að
sjá, að fyrir kommúnistum vakir
allt annað en þeir segja. Á sama
tíma og þeir tala fjálglegast um
frið og þykjast vilja semja um
samráemingu kaupgjaldsins á þeim
grundvelli, að það verði hvergi
hærra en það er nú hæst, þá halda
þeir uppi mörgum verkföllum til
að knýja fram hærra kaup en
dæmi þekkjasl til í sambærilegum
starfsgreinum hérlendis."
í lok greinar sinnar segir
Tíminn:
„Blað kommúniista vitnaði ný-
lega í forustugrein sinni í gamla
málsháttinn: Af ávöxtunum skul-
uð þér þekkja þá. Þett er sú að-
ferð, sem menn eiga að fylgja x
skiptum sínúm við kommúnista.
Það á ekki að dæma þá eftir orð-
um þeirra. heldur verkum. Það
á að d; ma þá eftir efnd-unum á
kosningaloforðum þeirra frá 1942
um þátttöku í „vinstri atjó)in“,
eftir fjandskap þeirra gegn næst-
mh öllum umbótamálum, sem hafa
komið fram á alþingi, og síðast, en
þó ekki sízt, eftir verkfallsbrölti
þeirra aú, sem stefnir að því að
'kona atvinnuvegupum fullkom-
lega á kné. Eftir þessum raun-
verulegu ávöxtum sínum eiga
kommúnistar að vera dæmdir og
sá dómnr verður óhjákvæmilega
á þá leið, að meðan Sósíalistaflokk
urinn nýtur' óbreyttrar forustu,
mun hann aldrei fáanlegur til heil
Framh. á 6. síðu.