Alþýðublaðið - 22.09.1944, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Föstudagm- 22. , seþt. 1944,
Islenzkt e!
Benedikt $. Gröndal
B9 ■ B|B
vestan hafs
Gamla fólkið í Beltol, á Gimli í Manitoba. Myndin var
tekinn 1939.
T*
Otgefandi: Alþýðuflokkuriím.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
^ýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: Ar'Z't og 490Í
Símar afgr,iðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuorentsmiðjan K.f.
í snornnni, sei |eir
sjðllir sneru.
EIR eru heldur framlágir,
forsprakkar kommúnista,
í Þjóðviljanum í gær, þar sem
þeir ei'U að reyna að afsaka þátt
sinn í samkomulagi sex manna
nefndarinnar og hinu nýja, ó-
heyrilega kjötverði, sem nú er
boðað og á því samkomulagi er
byggt-
- ■ " *
„Hátt verð íslenzkra land-
búnaðarvara er enn,“ segir Þjóð
viljinn, „að koma xslenzku at-
vinnulífi í vanda.“
< Já, það er að vísu erfitt fyrir
kommúnista að neita því nú,
eftir boðskapinn um hið nýja
kjötverð, þó að við nokkuð ann-
an tón kvr/ði í blaði þeirra, þeg
ar þeir voru að gylla samkomu-
lag sex manna nefndarinnar og
þátt sinn í því fyrir þjóðinni í
fyrrahaust, rétt eftir að það
hafði verið gert heyrinkunnugt.
Þá átti það helzt að vera allra
dýrtíðarmeina bót með því að
nú væri verðlagið á landbúnað-
arafurðum beizlað og bundið í
sanngjörnu hluifalli við kaup-
gjaldið! Og ekki gleymdist að
geta þess, hverjum það væri að
þakka! Þarna hefðu kommún-
istar verið að verki; og þarna
gætu menn séð, hvað takast
mætti undir landsföðurlegri
handleiðslu þeirra!
ý *
En síðan er þjóðin nú búin
að fá nokkra reynslu af sam-
komulagi sex manna nefndar-
innar, og á þó fyrirsjáanlega
eftir að reyna það enn betur,
hvað kommúnistískt kjöt- og
mjólkurverð er. Og nú vildi
Þjóðviljinn bersýnilega sem
minnst um það tala við verka-
menn og neytendur, hvern þátt
kommúnistar áttu í því; því að
sök bítur isekan.
Við bændur er allt öðru máli
að gegna; því að þeim var „veitt
rausnarlega" í sex manna nefnd
inni, eins og þeir Brynjólfur og
Einar hældu sér af á alþingi
strax í fyrrahaust og hafa endur
tekið oft síðan. Enda miðaðist
öll framkoma kommúnista í
sex manna nefndinni við það,
að veiða atkvæði meðal bænda
við næstu kosningar. Fyrir slík
ar flokksspekúlasjónir var hags
munum verkalýðsins og neyt-
enda í bæjunum fórnað af kom-
múnistum í sex manna nefnd-
inni, meðaltekjur verkamanna
gefnar upp eða viðurkenndar
miklu hærri en þær voru raun-
verulega til þess að réttlæta
nýja hækkun kjöt og mjólkur-
verðsins á kostnað verkailýðsins
-og neytenda í bæjunum.
;HVaða furða, þegar af slíku
ábyrgðarleysi er á málum hald-
ið, þó að þjóðin hafi við sam-
komulag sex manna nefndarinn
ar, sem átti að stöðva verðbólg
una, þvert á móti farið úr ösk-
unni í eldínn?
Og nú kóma sökudólgarnir
og segja, eins og þeir hafi
hvergi nærri komið:
GIMLI, Manitoba, ’Kanada-
AFÖGRUM STAÐ á strönd
Winnipegvatns hér á Gimili,
skammt frá lendingarstað
fyrstu íslenzku landnáms-
mannanna í Nýja íslandi, stend
ur e'lliiheimilið Betel, eina elli-
heimili íslendinga í Vestur-
heirni. Þar eyða um 50 aldrað-
Lr íslendingar síðustu árum !sín-
um, hugsa -til horfinna baráttu-
tíma, og ihorfa á velferð af-
komenda sinna í hinu nýja
landi.
Ég eyddi mexri hlutanum af
heilum de.gi hjá gamla fólkinu.
Moriguninn eftir áð íslendinga-
dagurinn var haldinn hátíðleg-
ur í Gimiligarðinum, fórum við
Dr. Beck ásamt séra Valdimar
Eylands og konum þ.eirra út'á
heimiilið, og var ætluniin, að
Beck .sagði igamla fóikinu frá
hinni merku íslandsferð sinni.
Það er venja, að haldinn s'é guð-
þjónusta á Beteil á hverjum
morgni, en iþennan morgun
átti fólkið að fá dálítdð af harð-
soðinni þjóðrækni í stað guðs-
orðsins. Svo gaman þótti því að
heyra frá íslandi, að iþað hafði
á orði, að þetta væri eins og
annar íislendingadiagur.
Sumt af fólkinu, sem á Betel
er, er 'hrumt og veikt, sem við
er að búast, en á sólríkum degi
sitja Ihinir hres'sari úti á svöl-
um og ihoirfa út á vatnið eða
ganga um og tala saman. Ég ætl
aði að rabba við sem flesta, og
Árni Þórðarson gerðiist fyligd-
armaður minn um heimilið,
Hann er imaður víðförulil og ihef
ur grafið gull i Klondyke, rak-
að menn í Winnipeg og gert
margt fleira um ævina. Arni er
85 ára, en það skyldi enginn
ætla, að ihann væri meira en
sextugur. Svo vetl iheldur hann
sér, heyirði ég annan öldung
kalla hann „manninn, sem er
frískur,“ hví að slíkt er ekki
of ailigengt meðal gamalmenn-
anna.
Við gengum fyrst upp á aðra
hæð, og komum inn i herbergi
Ásdísar Hmriksison. Hún er fyrr
verandi forstöðukona heiimils-
ins og hefur átt heima í iþessu
sama herbergi í 29 ár. Kom hún
þangað árið eftir að heimilið
var opnað. Ásdís er tfirá Svart-
árkoti í Bárðardal, en kom
vestur 1886. Hún man imargt
erfiðleikaárið, gamda konan,
en þrátt fyrir það er hún fuill
af líf'Sfjöri og dugnaði. „Maður
á ekki að vera að hugisa um,
hivað maður er orðin görnull,"
sagði hiún, „maður á að istaría
átfram.“ Svo tók hún fram prjón
ana síina og brosti, 'Hún prjón-
ar með afbrigðum vel og ég
rí'ékk hjá henni forláta vettl-
inga. Svo spurði ég hana, hvað
húin gerði sér til skemmtunar
auk þ'ess að prjóna.
„Éig les miikið og hef yndi
af ljóðum,“ sagði hún. „Ég
læirði þau í æsku og 'hef munað
þau vel. Steingrímur . Tihor-
steinsisoin ihefur alítaf verið mitt
eftirlæti'sskáld." Ég hað hana
að fara með eittlhvað tfyrir mig,
hún færðist undan, en er ég
sótti fast, lét hún undan og fór
með langt kvæði tfyrir mig. Ég
dáðist að minni heninar, en
spurði hana svo hveniig henni
þætti kveðiskapur Stafáns G.
„Ég hef ekki fylgzt eins vel með
yngri skáldunum,“ svaraði hún.
„Hátt verð íslenzkra land-
búnaðarafurða er enn einu sinni
að koma íslenzku atvinnulífi í
vanda.“
Já, sex manna nefndar sam-
komulagið, er í sannleika að
verða þjóðinni dýrt. En dýrast
Við ræddum við ýrosa gamla
menn' og gamilar konur, sem
fflundu ísiland eins og það var,
ekki 'aðein's fyrir mína tíð, held-
ur og 'fyirir tíð íoreldra minna.
Fæstir þeirra höfðu koimið tiil
Reykj.avíikur, en meiriihluti
þeirra virtist vera af Norður-
landi. Þau spurðu mig spjörun-
um úr, ég ispurði þau um iheima
oig geima, og svo máttu þau til
með að sýna mér myndir af
ættingjum þeirra og' viuum. Þar
voru myndir af foreldrum
þieirra, karlarinir með iharða
fililbba, breið ísilkibindi og Bis-
marck'skegg, — og iþar voru
myndir af börnurn og barna-
börnum þeirra, mörgum hverj-
um í einkennisbúningum her-
manna.
í herbergi uppi á þriðju hæð
sat addursforseiti heimilisins,
Sveinibjörn Bjairnason, 100 ára
gamall. Þegar við komum inn,
sat hann á stól við náttborðið
sitt og var að borða rúsínu'búð-
ing. Það var dálítil mjóilk í
skegginu hans, er hann sneri
sér við og deit á okkur. Hanin
tók upp róscttan tóibaifcskdút, og
ég isettist á .núimið hjá honum.
Han.n er sköldóttur og skeggið
orðið algrátt, en ’hrukkurnar
■bærðust i anidlilti hams, er hann
•var að átta sig á nafni mínu.
„Þekkirðu Hanneis Bdöndad!11
spyr hamn ,,Ég þekkti þá fami-
líu, sjáðu ég var kaupamaður
hjá henni.“ Ég kanniaðist vel
við 'Hannes Bdöndal af kveð-
skap hans og frændsemi, — en
svo spurði ég öildunginn um
forna tíð, er hann fór frá ís-
landi.
„Það voru frostavetur ákafir
1880 og 81,“ <sa.gði hann, en
foætfti 'svo við: „En iþað var ekki
þessvegna, sem ég fór að iheim-
an, að ég vær.i hart uppi. Ég
hafði þá þægilega gott bú.“
Sveinfojönn gamli les enn, o.g
éf Winndpegblöðin úllenz'ku
ekki koima tiLhans á rétturo
dagi og réttu augnalhliki, þá
veit hann, að eithvað er í ódagi.
Hann ibað mig að bíða augna-
blik, meðan hann sotti upp,
gleraugun, svo stóð hann upp,
stundi við, o,g fór niður í skúffu
í 'kommóðunni sinni. Þar dró
hann upp þlað imeð tveim af-
mælisvísum, éem ho'num, 'höfðu
verið sendar og sýndi mér þær
stciltur á svip. Hugur öildungs-
ins 'berst h-ratt ifrá einu til ann-
ætti það þó, um það, er lýkur,
að verða þeim, sem að þvi
Sftóðu. Enda 'leynir það sér nú
ekki, að forsprakkar kommún-
ista finna snöruna, sem þeir
hjálpuðu í sex manna nefndinni
itil að snúa, þrengjast óiþægi-
lega að þeirra eigin hálsi.
ars ;og hann tók aftur að segja
mér frá æsku sinni.
Pálm-i Lárusson heitir einn
öldungurinn, og er með þeim
hressari. Hann er dóttursonur
Bólu-'Hj'állmars, isvo að ég sagði
honum, að 'hann hllyti áð ' vera
iskáld. Hann itok því tfálega, en
ég dagði fast að honum að 'd'otfa
mér að iheyra vísu eftir hann.
Loiks il'ét hann undan cig las mér
þessa istöku, sem 'kastað var'
tfram við bjóristofuna á Gimii á
ísledingadaginum.
Ó að bráðum sé vika lið-
in frá því að' stjórnin
baðst lausnar, er enn furðu
hljótt um myndun nýrrar stjórn
ar i blöðunum; og menn eru
litlu nær um lausn vandans af
því litla, sem um málið hefir
verið skrifað. Þannig skrifaði
Vísir í gær á eftirfarandi hátt
um stjórnmálaástandið:
„7,'veir dagar, — þótt í óvissu
sé, •—- eru fljótir að líða, en að
þeim liðnum munu allar línurnar
Skýrast. f>ess er ekki að vænta, að
aliþingi samtþykki frekari niður-
greiðslu á landbúnaðaraíurðir, til
þess eins að fá frestinn til samn-
ingagerða framlengdan og reyna
jaínframt með því móti að koma
í veg fyrir þingrof.
Ýmsir telja að ekki verði kom-
ist hjá kosningum í haust og þeirra
á meðal eru menn, sem sjálfir eiga
sæti innan þingsalanna. Kann þá
svo að fara, að þeir flokkarnir,
sem telja haustkosningar óhjá-
kværnilegar, myndi , stjórn, rjúfi
þingið og efni til kósninga. Slík
stjórn fengi sennilega ekki heim-
ild til stérstakra ráöstafana gegn
vexandi verðbólgu, en það þýddi
aftur að' alþingi gæfist upp í bar-
áttunni við hana og vísitalan hækk
aði um nokkra tugi fyrir áramót-
in. Yrði þá sízt hægara að ráða
niðurlögum vcrðbólgunnar, er hrun
ið yrði skollið yfir, nema því að-
eins að því yrði loíað, að vkina
sitt verk til enda, en hafizt yrði
svo handa í nýjum grundvelli á
næsta ári. Mun þá almemiingur
telja þá fórn helzt til þungbæra,
— einkum að fenginni reynslu,
og enigin stjórn er öfundsverð, sean
ber ábyrgð á slíku, — jafnvel þótt
flokkarnir, sem að baki henni
standa, væru samábyrgir.“
Þetta eru nú að vísu ekki
Þó fái mienn isér flösku ai
bjór,
íinnst imór lítið 'saka,
en sálarlaus að siitja í kór,
sekt það hlýtur baka.
Með þetta vegiarnesti tfrá.
dóttursyni Hjá'lmars, hédt ég á-
tfraan ferð minni um iheimilið.
'Magnús Sigurðisson tfrá Stcxrð
ihititi ég lá igangi. Ég sagði hon-
um að ihann væri líkur mynd-
unuim, sam ég Ihefði séð af Stein
■grími Thorsteinssion. Hanin
brosti og sagði að ég skyldi
þ;á istanda undiir nafni og vi8
gætum kveðizt á. Ekki var ég
maður til þess, en þá kom Mar-
grét Vigfúsdóttir og bjargaði
mér. „Ætlarðu að sjá verelsið-
mitt?“ spurði hún. Eg hélt nú
það, og fór með henni. Hún hef
ir safnað úrklippum í 40 ár,
aðallega æviminningum, og á
17 bækur af slíku ,auk 9, sem
hún sendi heim.
Nú var mér tjáð, að ég yrði
að heimsækja Karólínu Olafs-
dóttur frá Skjaldartröð á Snee-
fellsnesi. Frænka hennar ein
yngri var hjá henni, en Karó-
lína er að mörgu leyti gimisteinn.
heimilisins, fjörmikil og frum-
leg kerling.
„Þetta er nú auntið mitt,
sagði Kaja gamla, þegar hún
kynnti mig fyrir frænku sinni.
Svo settist ég á rúmið og sagði
Köju, hvað mér fyndist Snæ-
fellsjökullinn fallegur.
,,Ó, hann er næs!“ sagði Kaja
og brosti við. „En hann er stund
um krappur í sjóinn og oft er
hvasst ofan af jöklinum, — en
fallegur er hann, blessaður.“
„Er ekki ljótt í ReykjavíkW
Framh. á 6. síðu.
nema bollaleggingar hjá Vísi..
En ótrúlegt er það, að nokkurri
stjórn dytti í hug að rjúfa þing
án þess að gera að minnsta kosti
bráöabirgðaráðstafanir til að
halda dýrtiðinni í skefjum þar
til kosningar væru afstaðnar og
nýtt þing komið saman. Svo mik
ið ættí að minnsta kosti að
fúllyrða, að þeir flokkar sem
að svo ábyrgðarlausri stjóm
stæðu, þyrftu ekki að gera sér
miklar fylgisvonir hjá þjóðinni
í kosningum.
Vísir birti fyrir nokkr.um dög
um eftirfarandi athugasemd við
verkfall það, sem. nú stendur yf-
ir hjá olíufélögunum:
„Kommúnistar eiga bróðurpart-
inn í einu fyrir.tæki hér„ sem heit-
ir ,,Nafta“ og selur benzín. Hluta-
féð er 105 þúsund krónur. Einar
Olgeirsson er einn hluthafinn og á
1/7 hluta félagsins eða 15 þúsund
krónur. Hann er einn af valda-
mestu mönnum kommúnista. Nefnt
félag hefir til skamms tíma verið
minnsta benzín-sölufélagið á land-
inu. Nú er það orðið hið stærsita.
Það selur nú allt benzín í Reykja-
vík. Það gerðist með þeim hætti,
að kommúnistar skipuðu nokkr-
um starfsmönnum hinna olíufé-
j laganna að gera verkfall og nú er
j þessum. starfsmönnum greitt kaup
'■fTá verkalýðsfélöigunum til þess’
að þeir geti haldið verkfallinum á-
fram, því að á meðan selur Nafta
allt benzínið. Gróði þessa félags á
verkfallipum er ekkert smáræði.
Talið er, að sala þess sé ekki minni
en 40 tonn á dag. Á hverju tonni.
hefir það í nettó hagnað ekki minna
en 200 krónur. Hagnaður á hverj-
um degi er því átta þúsund krón-
ur, á hverjum niánuöi, sem verk-
Frh. al 6. síöa.