Alþýðublaðið - 23.09.1944, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLAPIP
Laugardagnr 23. sept. 1944.
Slgurður Þorsteinsson;
•« sa
Enn m byggingu Olfusárbruar.
Svar vbIS athugasemdum A. J. Johnson.
Otgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Elitstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
pýðuhúsinu við Hverfisgötu
3ímar ritstjórnar: ár'Zl og 490Í
Símar af'*’ _iðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðunrentsmiðjan h.f.
Örlög Fimiands.
SORG ríkir í Finnlandi, seg-
ir. í fréttum frá útlöndum
síðustu daga, yfir því þung-
bæra hlutskipi, sem finnska
þjóðin hefir orðið að taka á sig
til þess að fá frið við Rússland.
Tvisvar sinnum á síðustu
fimm árum hefir hin frelsis-
elskandi finnska þjóð orðið að
draga sverðið úr slíðrum o»
færa ósegjanlegar fórnir til
þess að verja land sitt fyrir á-
gengni hins volduga nágranna-
ríkis í austri, sem nú enn einu
sinni teygir út hramm sinn til
þess að leggja það í fjötra ó-
frelsis og kúgunar. En nú mun
flestum sonum hennar og dætr
um finnast, sem fórnirnar hafi
verið til lítils færðar, þegar
land þeirra hefir, þrátt fyrir
þær, orðið að selja af hendi sum
blómlegustu héruð sín, leigja
hinu lævísa ágenga óvinaríki
herstöðvar í aðeins fárra kíló-
metra fjarlægð frá höfuðborg
sinni um fímmtíu ára skeið,
heimila því afnot af flugvöllum
landsins og nærgöngult eftirlit
með öllum bréfaviðskiptum, sím,
skeytasendingum og símtölum
um hver veit hve langan tíma,
svo að ekki sé nú minnst á ó-
heyrilegar fjárupphæðir, sem
þjóðinni er ætlað að greiða
Rússlandi í skaðabætur fyrir að
hafa varið hendur sínar, og eiga
að gera hana fjárhagslega háða
óvininum um margra ára bil.
*
Flestir íslendingar munu skilja
sorg finnsku þjóðarinnar og
víða á þessari nýju raunstund
í sögu hennar; því það hefir al-
drei leíkið hér á landi á tveim
tungum, frekar en annarsstað-
ar, að Finnar elska land sitt og
frelsi umfram allt annað, og
meira en flestar aðrar þjóðir,
enda hafa þeir langa og sára
reynslu af því, hvað það er, að
vera án hvors tveggja.
Að vísu eru nú fil menn hér
á landi, sem vilja telja okkur
trú um, að það séu ekki Finnar,
sem á hafi verið, ráðizt í þessu
stríði, heldur þeir, sem ráðizt
hafi á hið rússneska stórveldi,
og því séu þeir f.riðarskilmálar,
sem þeir hafa nú orðið að skrifa
undir, ekki nema makleg
málagjöld. Er því þá treyst, að
það sé gleymt, hvernig Rússar
réðust á Finna á hinn tilefnis-
lausasta og ódengilegasta hátt
fyrir fimm árum og kúguðu þá
til að selja af hendi öll varnar-
v.irki sín, Mórnleg finnsk héruð
og bækistöðvar að auki fyrir
rússneskan her. En þó að sú
árás ein væri ærin skýring á
þeirri ógæfu Finnlands, og
Rússland eigi því sjálft alger-
lega sök á henni, að það skyldi
síðar lenda í vopnabræðralagi
við þýzka nazismann, þegar
hann réðist á Rússland, þá er
það ekki svo að skilja, að Finp-
land hafi þá, frekar en hið fyrra
sinn, ráðizt á Rússland. Það
var þvert á móti Rússland, sem
þá aftur réðizt á Finnland, þann
Ig, að því var í annað sinn nauð
ugur einn kostur: að verja hend
ur sínar.
HR. A. J. Johnsson hefir haf-
izt handa að skrifa í Alþbl.
16. þ. m. ýmsar athugasemdir
við útvarpserindið „Þegar Ölfus
árbrúin var byggð“, sem flutt
var fyrir stuttu og birt í Alþbl.
9. og 10. septembér.
Ég skal strax taka það fram,
að við samningu erindis þessa,
hafði ég það hugfast, að ég yrði
að fara fljótt yfir sögu, vegna
tímans, sem ætlaður var til
flutningsins, að ég yrði að segja
eftir beztu vitund sögu málsins,
og síðast en ekki sízt að lasta
engan, er ég nafngreindi, og
lofa engan um of. Hvernig mér
kann að hafa tekizt þetta, verða
þeir að hafa sínar skoðahir um,
sem heyrðu erindið; eða hafa les
ið það í Alþýðublaðinu. Það
skal ég játa, að ég studdist —
um forsögu brúarinnar, — ekki
við alþingistíðindin, og því síð-
ur við það, sem hr. A. J. J.
skrifaði um málið í ,,Vísi“ þeg-
ar Ölfusárbrúin var 50 ára. Ég
studdist aðallega við iþær upp-
lýsingar, sem ég hafði aflað mér
á annan hátt, með hliðsjón af
sögu brúarinnar, sem birtist í
ísafold 9. september 1891, enda
er ágreiningurinn, ef nokkur er,
svo lítill að ekki virðist um hann
þurfa langa blaðagrein.
En — „það er meira blóð í
kúnni“. Hr. A. J. J. segir að mig
greini meira á við annan mann,
sem sé Tryggva Gunnarsson, og
ber fyrir sig „Endurminning-
ar“ hans. Hann byrjar á því að
taka upp alllangan kafla úr
þeim, sem lítið virðist koma
þessu máli við, vegna þess, að
ég minntist ekki á þau atriði í
erindinu, fyrst og fremst af
þeirri ástæðu, að ég taldi þaú
ekki skipta svo miklu máli, að
þess væri þörf, og var ekki næsíi
lega kunnugur þeim, og hafði
enga löngun til að taka upp í
það gamlar. viðskiptaerjur
tveggja heiðursmanna, þeirra
Tr. G. og Guðmundar á Háeyri.
Hr. A. J. J. virðist vera á öðru
máli, og skilst mér að með þess
um kafla ætli hann að sanna,
að Þorðvarður í Sandvík hafi
hvergi komið nærri sleðaflutn-
ingunum á brúarefniuu frá Eyr
arbakka að brúarstæðinu.
Mér er ekki grunlaust um að
annað hvort í endurminningun-
Nú hefir því að vísu verið
haldið fram til réttlætingar
hinni fyrri árás Rússlands á
Finnland, af þeim, sem þykir
allt gott og sjálfsagt, er Rúss-
land gerir, að það hafi orðið ör-
yggis síras vegna, að 'leggja omd
ir sig þau landamærahéruð
Finnlands, sem það tók af því
þá; því það hefði ekki getað
átt það á hættu að hafa íinnskar
•fallbyssur í aðeins fimmrtau kíló
metra fjarlægð frá Lbningrad.
En hitt finnst þeim hinúm sömu
ekki nema sjálfsagt, að smárík-
ið Finnland áfetti sig við, að
hafa fgllbyssur stórv: ldisins
Rússlands í aðeins sextán kíló-
metra fjarlségð frá Halsingfors,
höfuðborg slnn-i. Þannig á víst.
það öryggi og frelsi að vt ”a,
sem sem smáþjóðunum rr ætl-
að við að húa undir handmjaðri
hins marg'lofaða Sovétríkjasam-
bands í framtíðinni.
I
Finnland er nú eftir sárar
fórnir í baráttunni fyrir frelsi
sínu og eftir nauðungarsamn-
ing þann, sem það hefir orðið að
gera við ofureflið til þess að fá
frið statt í' meiri vanda, en
nokkru sinni síðan Stephan G.
Stephansson kvað:
um eða í meðferð A. J. J. sé
blandað saman flutníngi í land
á Eyrarbakka og flutningi þaðan
að brúarstæðinu; um þetta skal
ég samt ekkert fullyrða, en b«it
fullyrði ég, að Þarvarður á Sand
ví'k hafði umsjón með sleðaflutn
ingnum á brúarefninu, en vel
getur verið að hann hafi gjört
það fyrir Guðmund á Háeyri,
sem um þær mundir hafi all-
umfangsmikla verzlun með
höndum.
Þá kemur A. J. J. að einu
stóru atriði, sem hann vefengir
í útvarpserindinu, og er það um
slysið, hann telur að endur-
i minningar Tr. G. og útvarpser-
’ indið, stangist þar svo gjörsam
lega, að okkur Tr. G, greini á
„í öllum atriðum, nema því einu
að slysið hafi átt sér stað.“
Þetta er að vissu leyti rétt hjá
hr. A. J. J„ en það skal sagt
afdráttarlaust, að hér er útvarps
erindið hárrt|ltt, en endurminn-
ingarnar alrangar, eins og þær
koma fram, með útskýringum
A. J. J.
Maðurinn drukltnaði að kvöldi
15. júní, fyrsta daginn, sem unn
ið var að brúarsmíðinni. Járn-
stykkin voru ákveðin stykki í
„saulurnar“ norðanmegin ár-
in.nar og áttu að brúkast, að því
er Tr. G. sagði okkur Símoni
heitnum á Selfossi, stax að
morgni komandi, og þau voru
svo auðkennd, að það tók áreið
anlega ekki langan tíma að
„rannsaka hvað glatazt hafði.“
Það var „prammi'* 1’ sem sökk,
ekki bátur; hann var dreginn
á s treng, en bátnum, sem
Tryggvi, verkfræðingarnir og
tveir verkamenn voru á, var
róið yfir ána, í það skipti af
Gunnari bónda á Selfossi. Að
fengið var gripaflutningaskip
frli Laugardælum til að ná
„prammanum“ upp — sem og
tókst —- kom af því, að báturinn
var of lítill til þeirra hluta, en
ekki af því, að hann værí ekki
til, og ég brúkaði hann oft og
lengi á eftir, til að vitja um
laxanet og flytja menn á hon-
um yfir ána.
Út af rengingu A. J. J. á því,
að brúarsmíðin hafi feyrjað '15.
júní, skal ég upplýsa hann um
það, að öll blöðin sem komu út
í Reykjavík urn þessar mundir
Vonzkan boðar Finnland farið,
íólkið, sig er hefir varið,
hrakið út á yztu tanga
örðugs 'lítfs um götu langa; •
hefir eitt og öndvert staðdð
uppi kringum hinzta vaðið.
Undir fótum flug og klaki,
feigð í dyrum, auðn að baki.
En eins og skáld lítilmagn-
anis, frelsisins o.g réttlætisins,
treysti því þá, að Finnar
fengju yfirstigið allar raunir,
sem þá dundu yfir þá, eins
munu allir þeir, sem þekkja
frelsisást þeirra, ættjarðatást
og þrautseigju, vona að þeir
fái fyrr en síðar aftur velt af
sér því oki, sem nú hefur ver-
ið á iþá laigt.
Enn mun þungu þrælabandi
þoka af hond sá manndómsandi,
serri hefur unnið eljansterkur
átufen og villimerkur.
Þannig kvað Stephan G.
Stephansson, og mættu þeir
menn vel minnast þess, sem sí
og æ eru að nudda sér upp við
hann og minningu hans, en
lasta það og svívirða, sem hon-
um var helgast, þar á meðal
hina óviðjafnanlegu hugprýði
og frelsisást finnsku þjóðarinn-
ar.
Óska eftir að gjörast áskrðfandi a$
leimskrinalu
í skinnbandi
óbundinni.
(nafn)
(heimilí)
Sendist tiii
, : . V
Helgaðeíisúfgáfan.
Bex 263.
geta þess, (Fjallkonan, Þjóðólf-
ur og ísafold) að Tryggvi og von
Ripperda hafi komið til Reykja
víkur með „Lauru“ 12. júní, og
segir ísafold, að þeir hafi farið
austur næsta dag, en það er
ekki rétt, að því er Ripperda
snertir; hann fór austur sunnu-
daginn þann 14. og ég var hon-
um samferða af Kolviðarhóli
austur á Kotferju ferjustað, og
útvegaði hionum fylgdarmann
þaðan að Selfossi. Brúarsmiður
inn og félagar hans komu til
Eyrarbakka með „Magnetic11
kringum þann 10. júní. Af þessu
geta menn séð, hvort það sé
fjarstæða, að vinna við brúar-
smíðina 'hatfi 'byrjað máinudag-
inn 15. júní. Vitanlega var und-
irbúningur hafinn nokkrum dög
um áður, svo sem aðgreining á
efninu í brúna, eftir númerum,
og við undirstöður undir festa
eða akkerastöplana heggja
vegna árinnar. Auðvitað ræður
hr. A. J. J. því, hvort hann trú
ir því að Ölfusárbrúin hafi ver-
ið isetf saman og komizt upp að
öllu leyti á tímanum 15. júni til
8. sept. 1891. Það er rétt, hvort
sem hann trúir eða ekki.
Um daginn, sem slysið var o.g
öll atvik að því, eins og sagt er
í útvarpserindinu, man ég eins
oig tþað hefði skeð í dag, og ætti
vottorð þáð, sem ;hér fylgir með
úr pre'stsþjónustubók Hraun-
gerðisprestakalls, að vera nokk
urn veginn fullnæg söntmn þess
að ég muni rétt um dánardag
mannsins. Vottorðið hljóðar
svo:
„Samkvæmt beiðni skal það
vottað, að í prestþjónustubók
Hraungerðisprestakalls er þetta
skráð:
Framh. á 6. síðu.
TIMINN geri i gær kosning
arnar í Svíþjóð að um-
talsefni og segir meðal annars:
„Síðan styrjöldin hófst hafa
sænisku stjórnarvöldin haldið uppi
öflugum ráðstöfunum til að stöðva
dýrtíð og verðbólgu. Fyrir beinan
eða óbeinan tilverknað þeirra hef
ir grunnkaup og verðlagið lítið
hækkað og launþegum hefir aðeins
verið greidd takmörkuð dýrtíðar-
uppbót. Framkvæmdir'þessar tiafa
mætt mest á Alþýðuflokknum og
Bændaflokknum, sem gættu hags-
muna' tyeggja aðalstéttanna, sem
hér áttu. hlut að máli, verkamanna
og bænda. Hinir tveir flokkarnir.
íhaldsflokkurinn og Þjóðflokkur-
inn (frjálslyndur ihaldsflokkur),
er einnig tóku þátt í stjórnínni,
þurftu minna að svara til sakar
vegna þessara ráðstafana.
Það skorti ekki, að þessar ráð-
stafanir væru notaðar til vægðar
lauss áróðurs gegn Alþýðuflokkn-
um og Bændaflokknum. Komm-
únistar, er jafnframt nutu þeirrar
aðstöðu að vera eini andstöðuflokk
ur stjórnarinnar, hófu hatrama
sókn gegn Aliþýðuflokknum innan
verkalýðssamtakanna. Meðal
bænda var einnig beitt ströngum
áróðri gegn verðlagsráðstöfunum
og reyndu m. a. íhaldsmenn að
skapa þann orðróm, að Bændaílokk
urinn héldi linlega á málum þeirra.
Bændum var ráðlagt að efna til
eins konar Lappóhreyfingar til að
brjóta verðlagsráðstafanirnar á bak
aftur og mynda síðan íhaldssama
samfylkingu með íhaldsflokknum
og Þjóðflokknum.
Áróðursmennirnir, sem þannig
unnu gegn Alþýðuflokknum og
Bændaflokkum, hafa nú séð árang
ur iðju sinnar. Hefir hann vissu-
lega borið minni árangur en þeir
hafa ætlas til.
iSóknin gegp Alþýðui'lokknum
hefir að vísu norjð þann árangur
að hann hefir tapað nokkru, en
heldur samt enn réttum helmingi
allra þingsætanna og má það telja
meira en vel gert eftir 12 ára
stjórnarforustu og það lengstmn
á mjög erfiðum tímum. Má með
réttu segja, að það sé næsta fá-
títt í lýðræðislandi., að aðalstjórnar
flokkui'inn haldi svo vel hlut sín-
um. Kommúnistar, sem aðallega
sóttu gegn Allþýðuflokknum og
nutu þeirrar ágætu aðstöðu að vera
eini andastöðuflokkur stjórnarinn
ar, hafa nokkuð aukið fylgi sitt, en
’eru samt enn svo fylgisvana, að
þeir ná því ekki að hafa 1/15 hluta
þingsætanna.
Stórum minni órangur hefir þó
orðið í sókninni gegn Bændaflokkn
um. Forráðamenn hans hlöfnuðu
Lappómennskuinni afdráttarlaust
og einnig tilboðinu um íhaldssama
samfylkingu. Þeir lýstu yfir því,
að þei.r myndu fylgja áfram hinni
fyrri umbótastefnu sinni, gæta hóf
sýnj og saímsýnýfyrir hönd foænd-
anna og hafna öllu stéttaofstæki.
Þessi stefna reyndist þeim sigursæl
Sænsku bændurnir ' álitu hana
hyggilega og farsæla. Bændaflokk
urinn bætti við sig átta nýjum
þingsætum."
Við þessa frásögn bætir Tím
inn:
„Það er áreiðanlega margt seín
ísl.endingar gætu lært af þe'ssum
kosningaúrslitum í Svíþjóð.“
Rétt er það; og þó sennilega
enn meira af því, hvevnig Sví-
ar hafa tekið á vandamálum ó-
friSarins Og dýrtíðarinnar. Hefði
og margt mátt fara öðruvísi hjá
okkur, ef t. d. flokkur Tímans
hefði frá upphafi sýnt sömu hóf
semi og Bændaflokkurinn í Sví
þjóð.
Á öðrum stað í Tímanum í
Frh. af 6. síöu.