Alþýðublaðið - 24.09.1944, Blaðsíða 4

A LÞ YÐ U B LAÐIÐ
Sunnudag'ur 24. sept. 1944.

iabib
Ötgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
•.ýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjórnar: 4r,'-ý og 490Í
Símar af'-'- ^ðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 tiura.
Alþýðunrentsmiðjan h.í.
Arngrímur Kristjáesson:
barnmörgu heimilanna.
Launalaga-
frumvarpið.
FRUMVARP til nýrra launa
laga er nú loks komið
fram á alþingi og hefir gengið
í gegnum fyrstu umræðu í efri
deild. Fyrsti flutningsmaður
frumvarpsins, Guðm. í. Guð-
mundsson, fylgdi frumvarpinu
úr hlaði með ítarlegri og sköru-
legri ræðu, þar sem málstað op-
ínberra starfsmanna var haldið
fram af einurð og festu.
Lengi hefir það staðið til, að
flutt væri á alþingi. frumvarp
til nýrra launalaga. Árum sam
an hafa opinberir starfsmenn
háð baráttu fyrir því, að hlutur
þeárra væri réttur. Engum hefir
dulizt, að launamál opinberra
starfsmanna þörfnuðust gagn
gerðrar endurskoðunar og lag-
færingar. Allur fjöldi þeirra var
og er enn ekki aðeins óhæfi-
lega lágt launaður, heldur ríkti
einnig í þessum málum slíkt ó-
samræmi og misrétti, að engan
veginn var vanzalaust. Jafnvel
alþingi fann til þessa. Það hefir
lýst eftir frumvarpi til nýrra
launalaga og skorað á ríkis-
stjórnina að bera það fram.
En árum saman stóð allt í
sama farinu. Óverulegar lagfær
itigar hafa verið gerðar á kjör-
um opinberra starfsmanna. Sum
ar þeirra hafa verið til nokkurra
bóta, en langt frá því að vera
fullnægjandi. Aðrar hafa aðeins
orðið til þess að auka ósamræm-
ið, ranglætið og glundroðann.
Launakerfið í heild fékkst ekki
endurskoðað. Fjárhagur ríkis-
ins þótti of erfiður til slíkra
framkvæmda, þar eg> vitað
þótti, að í kjölfar slíkrar endur
skoðunar myndi sigla launa-
hækkun til handa hinum lægst
launuðu starfsmönnum ríkisins.
Svo kom stríðið og aukin pen
ingavelta. Nálega allar stéttir
þjóðfélagsíns réttust úr kútnum.
Laun hækkuðu, atvinna varð
nóg og lífskjörin bötnuðu stór-
lega. En opinberir starfsmenn
nutu lítils af þessum gæðum. Ef
nokkuð var, þá áttu þeir erfið-
ara með að láta laun sín hrökkva
fyrir nauðþurftum sínum og
sinna en áðux var. Þegar pen-
íngaráð alls þorra manna í land-
inu rýmkuðu stórlega, voru
starfsmenii hins opinbera verr
settir fjárhagslega en jafnvel á
kreppuárunum.
Þetta ástand hlaut óhjákvæmi
lega að ségja til sín á ótvíræðan
hátt. Menn leituðu annarra
starfa. Fjöldamargir menn
hurfu úr þjónustu hin^opinbera
og tregt var um, að aðrir gæfu
sig fram í þeirra stað. Er nú
svo komið, að stórkosín :gur
hörgull er á mönnum til hinna
þýðingarmestu starfa í þágu
þjóðfélagsins.
*
Frumvarpi því til launalaga,
sem nú liggur fyrir alþingi, er
mjög í hóf stiUt. Þar er þó gert
náð fyrir allverulega bættum
hag hinna verst launuðu í hópi
GG VIL þegar í upphafi máls
míns láta þess getið, að
þér, góðir hlustendur, skulið
ekki búast við fræðilegum er-
indum um þetta efni, er ég
reifa fyrir yður. Miklu frem-
ur ber yður að skoða þessi er-
indi mín athugunar óbreytts al-
þýðumanns, sem ekki hefur
komizt hjá því vegna starfs
síns, að veita athygli hinum
gífurlega mikla aðstöðumun
barna í uppvexti, vegna mis-
munandi afkomumöguleika for
eldranna.
, Erindin má því skoða, frá
j minnj. hálfu, tilraun til máls-
. varnar, vegna barna, sem mis-
rétti hafa verið beitt í uppvexti.
Ef þau mættu verða til þess að
beina athygli yðar, að þjóðfé-
lagsvandamáli, sem krefst sam-
vizkusamrar athugunar og
bráðrar úrlausnar.
í hinu fyrra erindi mínu mun
ég draga fram þennan aðstöðu-
mun og leitast við að sanna fyr
ir yður óréttmæti hans fyrir
einstaklinginn, er fyrir honum
verður, og sýna fram á hversu
margar meinsemdir í þjóðlífi
voru eiga raétur sínar. að rekja
til hans.
í hinu síðara erindi, mun ég
aftur á móti beina athygli yðar
að hugmynd, sem tryggir, ef
framkvæmd yrði, að meira fjár
■( magni af heildar lífeyris og
) launagreiðslum í landinu væri
, varið til barnauppeidis, en nú
i er gert. Þar mun ég leitast við
< að sýna fram á. á hvern hátt
. þetta væri hægt. Hversu eðli-
legt og sanngjarnt það er að
gera hinum barnmörgu fjöl-
skyldum fært að lifa sómasam-
legu lífi. — Að gera foreldrum
kleift að inna af hendi hinar
frumstæðustu upoeldisskyldur,
vegna barnanna í landinu, og
tryggja þeim heilbrigt líf.
II.
Lítið óskila barna á gotunni,
svarar lögregluþjóninum að-
spurt, oft og einatt á bessa leið:
Mamma á mig. eða pabbi á mie'.
Það segir eðlilega ekki við
hann: Þú átt mig. í vitund
barnsins. er það móðir bess og
faðir sem eic'rt það. Það er nú
svo. Víst er telpan pappa-telpa
og drengurinn mömmu-drengur.
Við það könnumst við öll. En
í raun réttri eru börnin í land-
inu. börnin okkar líka, sameig-
inleg eign okkar ailra.
Ef vér nú viðurkennum betta
sjónarmið. þá verðum vér einn
ig að viðurkenna það, að vér
förum harla gálauslerta með
börnin, bessa dýrmætu eisn
vora. og framlag vort, þ. e. þjóð
félagsins. er lítið miðað við
framlag foreldranna. þegar til-
lit. er tekið til bess. hversu 'nno
eldi barna útheimtir mikia
vjnnu op' mikið fiármacm. ef
\rel á að takast. Enda bót.t fiöldi
foreldra verji allri sinni vinnu
og öllum sínum tekium. nllnm
bc'otn árum æfinnar, til ,iipn-
eldis barna sinna, og afsali sér
ERINDI það, sem hér
birtist, var flutt í út-
varpið á föstudagskvöldið.
Hefur blaðið fengið góðfús-
legt leyfí höfundarins til þess
að birta það í dálkum sínum.
jafnframt persónulega, flestum
þægindum, er nútíma þjóðlíf
bíður borgurunum, , hrekkur
fjármagn þeirra og strit hvergi
nærri. til þess að láta börnum
þeirra í té nægjanlega heilbrigt
og heilsusamlégt líf.
Afleiðing þessa verður aftur
sú, að fjöldi fólks er nú farinn
að hugsa sig vel um, hvort hann
oiffi eð taká á sig hið vanbakk
láta hlutskipti, að ala upp börn
fyrir þjóðfélapið. o? afsaia sér
þess í stað hóflegu lífi og aukn-
um lífsþægindum.
Hér stendur nútíma þióðfélag
frammi fvrir hínni alvarlefmstn
hættu. Frammi fyrir því, að
barnsfæðingum. fer fækkandi í
hióðfr>]p uinii. Frammi fvrir
þeirri staðreynd, að úngt heil-
brigt fólk kvs fremur. í sem rík
ustum mæli. aukin lífsbægindi
og hóflegt líf, en barneignir og
látlaust strit. os? er betta sión-
armið sannarlega vorkunnarmál
miðað við núverandi skipan
ailra bossara mála. En af bess-
um sökum er eðli-leet o? hpil-
brigðu viðhaldi þjóðarstofnsins
stefnt í hættu.
I nýlega útkomnu riti, sem
nefnist ,,V andamál mannlegs
lífs“, drepur höfundur þess,
prófessor Ágúst H. Bjarnason,
á ýmsar rannsóknir varðandi
barnaviðkomu í hinum ýmsu
stéttum þjóðfélagsins. Sam-
kvæmt rannsóknum, sem hol-
lenzkur fræðimaður, Stein-
metz, gerði, er barneign hol-
lenzkra háskólakennara, æðstu
embættismanna og ágætustu
listamanna langt fyrir neðan
meðallag viðkomunnar í land-
inu.
Meðaltal barrta í fjölskvldum
í hinum ýmsu stéttum þjóðfé-
lagsins var eins og hér segir:
Meðal fátækasta fólksins 5.4
börn í fjölskvldu. Meðal efna-
fólks 5.2 börn í fjölskyldu. Með
al efnaðasta fólksins 4.3 börn í
fiölskvldu. Meðal listamanna
4,3 börn í fjölskyldu. Meðal
prnhæt+ísmanna 4 0 börn
í fjölskvldu. Meðal háskólakenn
ara 3.6 börn í fiölskvidn. Meðal
23 ágætustu manna í vísindum
og listum 2,6 börn í fjölskyldu.
fSiá Vandamál mannlegs lífs,
bls. 48).
Hið sama vandamál, sem hér
er drenið á, er ýtarlega rakið í
ritgerðum enska hagfræðins?s-
ins William BevericGe. sem
kom út um sl. ánamót í bvð-
innu Benedikts Tómas^onar, og
nefndar eru „Traustir horn-
steinar“.
i í ritgerð um ómagastyrki og
opinberra starfsmanna og bætt
úr ósamræmi því, sem nú er
ríkjandi í launagreiðslum hins
opinbera. Frumvarpið er á eng-
an hátt miðað við þá verðbólgu
tíma, sem nú eru, heldur vxð
eðlilegt ástand í verðlagi og fjár
hagslífi. Hér er því einvörðungu
um að ræða réttarbót, sem er
svo mjög í hóf stillt, að raun-
verulega er of skammt gengið í
lagfæringu á launakjörum opin
berra starfsmanna.
Eigi að síður er það þegar sýnt,
að þessi hófsamlega réttarbót til
handa f jölmennri og þýoingar-
mikilli stétt í þjóðfélagínu á
nokkurri andspyrnu að mæta..
Fjármálaráðherra hefir lýst sig
andvígan henni og tveir alþing-
ismenn hafa þegar skipað sér
undii' merki hins. Og röksemdir
þessara manna eru þær, að ekki
sé tiltækilegt að endurskoða
launalögin nú vegna verðbólg
unnar! Hvern mótblástur þetta
frumvarp kann að fá í þinginu,
er yfir Iikur, er enn óséð. En
það mun ekki þykja með öllu
ófróðlegt. hvaða þingmenn sýna
það skiíningsleysi og þá rann-
sleitni, að leggjast gegn jafn
sjálfsögðum sanngirniskröfum
’ og í frumvarpinu felast.
kynstofninn, er á bls. 153 vísað
til vísindaritgerðar prófessors
Fishers, Líffræðilea ábH.f ó-
magastyrkja. En þar segir svo:
Fæðingartalan í Bretlandi
hefir umhverfzt þannig, eins
og í flestum öðrum siðmenning
arlöndum, sem tölur eru frá, að
hún er hærri meðal hinna fátæk
ari og auðnulausari stétta þjpð-
félagsins, heldur en meðal
hinna efnaðri og auðnumeiri.
Prófessor Fisher hefur reikn
að út fjölgun meðal lögfræð-
inga, lækna og presta, æðri og
lægri kennara, skrifstofumanna
og meðal allra þeirra, er stunda
störf, sem eru jöfn eða æðri
störfum járnbrautarskrifstofu-
þjóns.
Samkvæmt athugunum hans
er fjölgun meðal þessara manna
hélmingi minni en meðal al-
mennings, nemur aðeins 40 G
af því sem þarf til að fylla í
skörðin.
„Traustir hornsteinar“ bls.
153—154.
III.
Af þvi, sem að framan er sagt,
er auðskilið mál, að það á ekki
og má ekki vera einkamál for-
eldranna hvernig til tekst um
uppeldi barnisins, því það er
Iíka okkar barn. Þjóðfélagið er
sjálft ábyrgt fyrir endurnýjun
og þroska þjóðstofnsins.
Innan skamms eru þau börn,
sem nú lifa mitt á meðal vor,
Auglýsingar,
sem birlast ei«»
Alþýðub'aðica,
verða að ”fr»
komric«r til Auglýw
';ií>askTÍfsiofu»in«»
í Alþýðuhúsiu*;
(gengið i<__. frá
Hverfiströtis)
ffyrfir kl. 7 að kvöldl
orðin vaxið fólk. Annað hvort
þróttmikið fólk með frjálslegu
yfirbragði, — eða þá veiklað og
bælt, þar sem kyrkingurinn frá
bernskuárunum segir til sín.
Hvernig til tekst í þessu efni,
er að miklu leyti undir því kom
ið hvernig eigendum barnsins,
pabbanum, mömmunni og okk
ur þ. e. samtíðinni, tekst að
rækja sameiginlegar skyldur
uppalandans.
En skyldur uppalandans eru
fyrst og fremst þær, að sjá barn
inu fyrir nægilegri og hollri
fæðu, snyrtilegum og hentug-
um fatnaði og friðsælum og
hollum vaxtarreitum utan húss
og innan. En frá foreldrum og
öðrum er umgangast barnlð,
Frh. af 6. siöu.
INÝÚTKOMNU hefti af tíma
ritinu Helgafell ræðir
Bjarni Vilhjálmsson um tungu
tak dagblaðanna í Reykjavík.
Segir í grein Bjarna m. a. á
þessa leið:
„Örlög tungunnar eru að meira
en litlu leyti undir því komin,
hversu vandað er til orðfæris á
blöðunum. En því miður hefir mik
ill misbrestur verið á þvi hér á
landi um alllangt skeið að undan-
förnu, að blaðamenn hafi sýnt þá
vandvirkni, þekkingu og leikni í
meðferð móðurmálsins, sem ákjós
anlegt hefði verið. Svo mikil brögð
hafa verið að málspillingu blað-
anna, að margir hinir gáfuðustu
og dómbærustu menn telja ís-
lenzkri tungu stórháska búinn af
þeirri orsök. Enginn skilji þó orð
mín svo, að hvergi sjáist óvandað
málfar nema í dagblöðunum. All-
verulegur hluti af prentuðu máli er
undir sömu sök seldur. Hins veg-
ar ber að fagna því, að nú eru
uppi á íslandi fleiri menn en okkru
sinni áður, sem ritá á fáguðu, frjóu
og listrænu máli. En samt verður
niðurstðan sú, að meira ber á bögu
bósunum og jarðvöðlunum heldur
en snillingunum, enda er það her
manns, sem fæst við ritstörf hér
á landi, ef miðað er við fótksfjölda.
Eins og nú horíir, virðist mét' ekki
vofa yfir, að hætt verði að skrifa
vel og jafnvel á^ætlega á íslenzku
fyrst um sinn, en hitt er megin
há.skinn, að málkennd alrnennings
sljóvgist og mikið djúp staðfest-
ist miíli hans og ritfærustu manna
þjóðarinnar.
Dagblöðin eru óneitanlega é með
al þeirra afla, sem stuðla að sljóvg
un máltilíinningar almennings.
Menn hafa þar daglega fátæklegt
eg klaufalegt orðaval rangar orð-
myndir og alls konar málleysur
og hugsunarvillur fyrir
.,,En mér er vel kunnugt um það,
ekki sízt af því að ég hef sjálfur
verið blaðamaður um árs skeið, að
blaðamenn hafa fjöhnargt sér til
afsökunar, þegar á þá er deilt fyrir
illa meðferð á tungunni. Fyrsta og
gildasta afsökunin er áreiðaniega
sú, að þeir eiga við mjög erfið
vinnuskilyrði að búa. Frétta þarf
að afla, rita þær í skyndí, setja
þær jafnh'arðan og flýta sem mest
prófarakalestri og öilu öðru snur-
fusi, til þess að blaðið komist í
tæka tíð í prentvélina, því að ekki
má sú skömm spyrjast, að blaðið
sé ekki komið út', þegar bæjarbúar
rísa úr rekkju. Þýðandinn þarf að
hafa tiltæka erlenda grein og slatta
af framhaldssögu á hverjum degi,
hvernig sem hann er fyrirkallaður
og hvort sem efnið er honum aS
skapi eða ekki. Sagt var forðum,
að jafnvel Hómer dottaði stund-
um. Hví skyldi slíkt þá ekki oft
koma fyrir illa launaðan og önnum
kafinn blaðamanna, sem aldrei get
ur verið fullfrjáls að því, hvernig
hann skrifar og hvað hann velur
til að skrifa um eða þýða? Stjórn-
málaritstjórinn verður oft að fresta
í lengstu lög að skrifa leiðargrein
ina, þvi að hann veit ekki, nema
skrifa um flok'ksins vegna. Mál
eitthvað kunni að gerast á síðustu
stundu, sem ekki má dragst’ að
taka nýja stefnu fyrirvaralítið, og
blaðið getur ekki sóma síns vegna
iátið sjá sig, nema það hafi tekið
afstöðu. Starf blaðamanna er yfir
leitt 'övenjulega erilsamt og þreyt-
andi lieimsóknir í ritstjórnarskrif
stoíur tíðar, þó að erindi séu oft
óbrýn, sífelldar símahringmgar og
oftast unn.ið langt fram yfir mið-
nætti. Því er ekki furða, þótt at-
hygli þeirra sé ekki alltaf jafn-
vakandi. Þá munu margir blaða-
Framli. á 6. síðu.