Alþýðublaðið - 30.11.1944, Qupperneq 4

4
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Fmuntudagtir 30 nóv. 1044.

Otgef-adi: Alþýðnflokkarina
Ritstjóri: Stefán Pétnrs&on.
Ritstjórn og afgreiösla í A1
výSuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4°01 og 4902
Símar afer~iðslu: 4900 og 4906.
VerS í lausasölu 40 aura.
Alþýðuorentsmiðjan h.f.
•i
Þung orð verkamanns
ÉG GAT hugsað mér að
’rona oxuoð ykfcur fcomm-
únistum í stjóm Alþýðusam-
bandsins í von um, að takast
mætti að vinna að aðalvanda-
málum vejrkalýðshreyfingar-
innar ári þess, að deilumar um
önnur mál eyðilegðu árangur-
inn, en að ta'ka sæti í yfirstjófm
verkalýðssamtakanna undir
forsæti flugumannsins, fyrr-
verandi nazistans og fclofnings-
sprautunnar Hermanns Guð-
mundssonar, — það get ég éfcki
og mun aldrei geira.“-
Á þessa leið mælti einn af
þrautreyndustu forystumönn-
um í islenzkum verkalýðsams-
tökum, Kristján Guðinundson
á Eyrarbafcka, sem fyrir meira
en 40 árum, þá kornungur gerð
ist stofnandi Bárunnar þar
eystra og hefir verið í félaginu
síðan, í lok Alþýðusambands-
þingsins er kommúnistar
stungu upp á honum sem full-
trúa Sunnlendingafjórðurags í
sambandsstj órninni.
Og hann talaði þessi þungu
orð fyrir munn fjölmargra,
efcki að eiins þeirra 104 fulltrúa,
sem greiddu atkvæði gegn Her
manni Guðmundssyni, heldur
og fyrir munn tugþúsunda, er
skipa alþýðufélögin um land
allt. i
Þetta var lika stefna þeinra,
sem vildu samkomulag á þing-
inu á þann hátt að meirihlut-
inn, sem fengi forsetann, veldi
sína fjóra fulltrúa í miðstjórn
og minnihlutinn sína fjóra. Þó
að kommúnistar í blindu of-
stæki sínu neituðu þessari sam
komúlagsleið fyrir- fram, var
það efcki ákvðið af andstöðunmi
að taka efcki þátt i kosningu
sambandsstj órnar, fyrr en það
fcom í ljós, að kommúnistar
völdu einn mesta óhappamann-
inn, sem þingið sat, til þess að
verða forseti allsherjarsamtak-
anna.
í hópi hinna 104 fulltrúa
voru nær allir þeir, sem lengst
höfðu stairfað í samtökunum,
reyndastir voru, þekktu sögu
þeirra, barattu og fórnir, en
meðal meirihlutans var mifcill
fjöldi nýgræðinga, sem smalað
hefir verið til áhrifa í einstök-
um félögum, aldrei hafa lagt
raeáitt fram í barátitu fyrir sam-
tökin, en hafa það eitt til
brunns að bera, að vera þæg
flokksþý kommúnista, skoð-
analaus og ábyrgðarlaus
frammi fyrir verfcamanraafjöld
anum, sem byggir alla afkomu
sína á samtökum sínum.
Baráttumennirnir á þinginú,
menrairnir, sem hafa í áratugi
verið að skapa samtökin, fundu
um leið og Hermann Guð-
muradsson var kosinn, að minn-
ing brautryðjendarana hafði
verið svívirt. Þe'ir ,sáu, að á
næstu tveimur árum gátu þeir
ekki borið virðingu fyrir for-
seta Alþýðusambandsins, að
þeir gátu aldrei vænst neins
góðs frá þeim manni, og að þeir
yrðu allt af að vera á verði
Síðari hluti skýrslu Stefáns Jóhanns á flokhsþinginu:
Stjórnmálaþróunin í landinu og
slarlsemi Alþyðuflokksins.
Dýrtíðarmálin.
Ég gat þess í þriðja kafla hér
ó uradan, að utanþingsstjómin
hefði ekki borið gæfu til þess
að ná samkomulagi við meiri-
hluta alþingis til lausnar dýr-
tíðarvandamálunum á þann veg,
að úr þeim rættist á heilbrigðan
hátt.
Á hinu langa þingi, er haldið
var árið 1943, voru dýrtíðar-
málin mjög til umræðu. Þáver-
andi ríkisstjórn lagði fram af
sinni hálfu frumvarp um málið,
þar sem meðal annars var gert
ráð fyrir að ekki yrði igreidd
nema 80% dýrtíðaruppbót til
launastéttanna á hverjum tíma.
Alþýðuflokkurinn var þegar í
uppíhafi mótfallinn þessu á-
kvæði og ýmsum öðrum ákvæð-
um í frumvarpinu og taldi að
þau næðu ekki nokkurri átt.
Mótmælum rigndi frá samtök-
um launastéttanna gegn því, að
lausn dýrtíðamálisínis skyldi
eiga að verða á kosnað launa-
ananma, óp iþess að reynit yrði (til
hlítar að ráða bót á vandkvæð
unum á annan hátt. Alþýðu-
tElofcbuirinn setti það sem skil-
yrði af sinni hálfu fyrir lausn
málsins á alþingi 1943: 1. Að
alltaf yrði greidd full dýrtíðar-
uppbót á kaup launþega skv.
verðlagsvísitölu. 2. Áð fengið
yrði samþykki stjórnar Alþýðu-
sambands íslands og annarra
launasamtaka fyrir þeim ráð-
stöfunum, sem gerðar yrðu í
sambandi við útreikning dýr-
tíðaruppbótar vegna lækkaðs
verðlags á innlendum afurðum.
3. Að nefnd sú, sem gert var ráð
fyrir í frumvarpi stjórnarinnar,
að skipuð yrði til þess að finna
verðlagsvísitölu landbúnaðaraf-
urða og hlutfall á milli tekna
launamanna óg bænda, yrði að-
eins látin hafa tillögurétt en
ekki ákvörðunar.
Um dýrtíðarmálið varð hið
mesta þóf á þingi 1943 og lauk
með því, eins og kunnugt er, að
fjárhagsnefnd neðri deildar
samdi nýtt frumvarp, sem í raun
og veriu var engira írambúðar-
lausn í dýrtíðarmálinu, heldur
tilraun til þess að finna grund-
völl, er hægt væri að byggja á.
Samkvæmt því frumvarpi, sem
þá var afgreitt, var skipuð hin
margnefnda sex 'manna nefnd,
sem átti að finna hlutfallið á
milli tekna launamanna og
bænda og þannig ákvarða verö^
vísitölu landbúnaðarafurða., í
því frumvarpi var einnig ákveð
ið að veita 3 millj. kr. til alþýðu
trygginganna, og var það fyrir
gegn strákslegrí framkomú
hans, umdirróðri, sjúklegri met
orðagirnd og ábyrgðarlaúsri
misnotkun á samtöbuim þeirra.
Og þessi tilfinning allra beztu
’baráttuimanna islamtafcaninai,
mun gera vart við sig í brjóst-
um allra reyndra og góðra fé-
laga ■! samtökunum um land
allt.
Alþýðusambandið er I niður
lægingu. Niðurlæging þess byrj
aði fyrir tveimur árum, er
kommúnistar náðu méirihluta
í stjóm þess. Og hún varð enn
meiri, er komimúnistar tóku
alla stjórn sambandsins á hinu
nýafstaðna sambandsþinigi. Það
ier 'sianraanleiga tákranæmit fyrir
þessa niðurlægingu þess, að for
seti þess er nú Hermamn Guð-
mundsson, og dómari þess í fé-
frumkvæði Alþýðuflokksins.
Eins og alkunnugt er, varð sam
komulag innan sex manna nefnd
arinnar og leiddi það til þess,
að verðlag hækkaði í landinu.
Hafa gjörðir nefndar þessarar
að vonum mjög verið gagnrýnd
ar af hálfu Alþýðflokksins og
talið, að umboðsmenn launa-
stéttanna í nefndinni, sem vald
ir vonu af meirihluta stjómar
Alþýðusambandsins og B. S. R.
B., hafi ekki staðið jafnvel á
verði fyrir hagsmuni umbjóð-
enda sinna eins og þeir hefðu
átt að gera. Hins vegar hafa all
ir þrír stjórnmálaflokkarnir
aðrir en Alþýðuflokkurinn, —
en þeir áttu hver um sig full-
trúa í nefndinni en Alþýðuflokk
urinn engann, — haldið uppi
vörnum fyrir sex manna nefnd-
ina, þótt aðgerðir hennar leiddu
til stórhækkaðs verðlags inn-
lendra framleiðsluvara. Áttu
landbúnaðarafurðir að hækka á
s. 1. hausti um 9,4% samkvæmt
niðurstöðu nefndarinnar, og
jafnvel þeim flokkum, sem fast
alsit ihiötfiðu sitaðið með gerðum
nefndarinnar hraus hugur við
afleiðingunni, og komu því til
leiðar við landbúnaðarþingið,
að fbændnr félilu tfrá því að láta
hæifckiun' þeissa koma til fram-
kvæmda að sinni, þótt sá bögg-
ull fylgdi þá skammrifi, að út-
flutningsuppbætur eiga að greið
ast á íslenzkar landbúnaðaraf-
urðir frá árinu 1944.
Lausn dýrtíðarmálsins hefur
því ekki orðið á þann hátt, er
Alþýðuflokkurinn lagði til,
enda hafa tillögur hans um
þetta efni.á þingi ekki náð sam
þykki. Telur Alþýðuflokkurinn
sig ekki bera ábyrgð á því öng-
þveiti, sem skapazt hefur í dýr-
tíðarmálunum, heldur 'hafi aðrir
flokkar staðið þar að, — eink-
um þó með því að ákveða ó-
hóflega hátt verð á landbúnað-
arafurðum, en vera samt and-
vígir því að um leið væri gerð
ar skynsamlegar ráðstafanir til
þess að taka hluta af stríðs-
gróðanum úr umferð og hafa
rétrtíllátiar kömllur á farmgjöldum
og öðru slíku, t. d. tollum á nauð
synjavörum, er orkað gátu veru
lega á dýrtíðina.1
Það verður engu um það spáð,
hvaða afleiðingar það kann að
hafa, að ekki tókst í tæka tíð
að hafá hernil á dýrtíðinni og
hindra verðþenslu, en þeir tím
ar munu vissulega koma, að leit
að verður nýrra úrræða um at-
vinnurekstur landsmanna og
reynt að gera afurðir þeirra
samkeppnisfærar á erlendum'
markaði, en um það atriði hirði
lagisdónm (Þonstieinn Péturssion
Það er líka athyglisvert,
að um leið og Hermann Guð-
mumjdsisom tekur viið forseta-
störfum, skuli eitt atvinnurek
endajblaðið liáta skíraa í iþá’ von
að verkalýðssamtökira rnuni
klofraa.
Verlkalýðurinn mun ékki
kljúfa samtök sín þrátt fyrir
það áfiall og þá hneisu., sem
þau hafia orðið fyrir. Hann
mun reyna að bjarga því, sem
bjangað verðulr. Hanra hefiir
fyrr átt við erfiiðleika að stríðai.
Hann hefir barizt við kléfn-
ingsmenn og flugumenn — og
unnið þá að síðustif. Alþýðu-
sambandið mun aftur verða
hafið úr niðurlægingunni og
svívirðingin verða þvegin af
því.
ég ekki að ræða frekar í þessari
skýrslu.
Félagsmálalög-
■ ■ ■ tmm
gjofin.
Eins og alltaf áður hefur Al-
þýðuflokkurinn átt frumkvæð-
ið að endurbótum og aukningu
á íslenzkri félagsmálalöggjöf.
Hefur hann frá því, er hann
fyrst hóf göngu sína gert sitt til
þess, og fengið miklu áorkað,
að sett yrði sem fullkomnust og
bezt löggjöf um félagsmálefni
:og að skynsamlegar fram-
kvæmdir væru gerðar í þeim
efnum. Á kjörtímabili því, sem
liðið er milli Alþýðuflokks-
þinga hefur einkum gerzt tvent’’
í þessum efnum, sem vert er að
benda sérstaklega á, og afgreitt
hefur verið á alþingi fyrir bein
tfrumkvæði Alþýðuiflokksins:
Annað eru lög um orlof frá 26.
febr. 1943, en þau lög voru und
irbúin af flokksins hálfu af full
trúum hans í samstjórninni
1939—1942 og komið í gegnum
þingið fyrir ötula forgöngu Al-
þýðuifloktosins. Þau Ong marka
ný mót og merkileg og eru á-
gætur nýr þáttur í félagsmála-
kerfi því, sem smátt og smátt
hefur verið byggt upp hér á
landi. Hitt, sem ég vildi nefna
í þessu sambandi, eru lögin um
breytingu á 1.—3. kafla alþýðu
tirygginigalaiganna frtá 30. des.
1943. Hafa þessar breytingar að
geyma ýmisleg ný1 fyrirmæli
varðandi , slysatryggiragar oig
sjúkratryggingar og hafa orðið
til þess að sjúkrasainlög hafa nú
risíð upp í morgum hreppum
landsins og nálgast nú hröðum
skrefum það takmark, sem Al-
þýðuflokkurinn vildi setja sér,
að sjúkrasamlag sé í hverjum
hreppi á íslandi, þannig, að hver
einaisti máður á íslandi sé
tryggður gegn sjúkdómum. En
mjög er þörf aukningar og end
urbóta á alþýðutryggingalög-
gjöfinni og er nú að því starfað
í milliþinganefnd. Kemur svo
einnig til framkvæmda skilyrði
Alþýðuflokksins, það, er áður
getur varðandi almanriatrygg-
ingar og ætti því þess að mega
væntta að liiðmiu árinu 1945, að
hér verði komnar á allfullkomn
ar almannatryggingar, og má
þá segja að Álþýðuflokkurinn
geti með mikilli ánægju og
mokkru sitolti lirtiið ytfir þaiu
spor, sem hann hefur markað
, á þessu sviði.
Nokkur önnur nýmæli hafa
verið sett varðandi félagsmál,
en ég sé ekki ástæðu til að nefna
nema þessi tvö, enda eru þau
tvímælalaust hin merkustu.
Sfálfstæöismálið.
Á 18. þingi Alþýðuflokksins
var ítrekað að Alþýðuflokkur-
inn hefði frá upphafi haft á
stefnuskrá sinni að ísland tæki
öll mál í sínar hendur og að
stofnað yrði sjálfstætt, fullvalda
lýðveldi á íslandi. En um leið
lagði þetta sama flokksþing á-
herzlu á, að í engu yrði hvikað
frá öruggum réttarlegum grund
vellli pm ibrottlf áll samlbanidslag
anna og að ekki yrði að nauð-
synjalausu gengið frá formleg-
um og endanlegum sambands-
slitum fyrr en sambandsþjóðirn
ar hefðu fengið tækifæri til þess
að ræðast við um málið. Með
þessa ályktun að leiðarstjömu
gerði Alþýðuflokkurinn það,
sem í hans valdi stóð, til þess
að skilnaður íslands ,og Dan-
merkur yrði framkvæmdur á
réttarlegum grundvelli og á
þann veg, að sem minnstri úlf-
úð ylli oig minmsitri tontTygm og
óvild hinna ágætu þjóða á Norð
urlöndum og meðal annaxra vin
samlegra þjóða. Fyrir atbeina
Alþýðuflokksins tókst að fá því
framgengt, ,að ’ þjóðaratkvæða-
greiðslan um brottfall sambands
laganna færi ekki fram fyrr en
20. maí 1944, en áður hafði það
verið efst í huga hinna stjóra-
málaflokkanna, að láta atkvæða
greiðsluna fara fram fyrr. Al-
þýðuflokkurinn lagði á það á-
herzlu, að með samþykkt al-
þingis 17. maí 1941, hefði verið
framkvæmt það, sem jafnaðist
á við uppsögn sambandslaga-
samningsins, og þess vegna yrði
að líða þrjú ár frá þeirri sam-
þykkt þar til þjóðaratkvæða-
greiðslan færi fram. En þetta
var þó ekki fullnægjandi, og
gerði flokkurinn einnig áskiln-
að um það, að a. m. k. % hlut-
ar kjósenda landsins yrðu að
taka þátt í þessari atkvæða-
greiðslu og 3Á af þeim að gjalda
jákvæði við brottfalli samnings
ins. Þótt ekki væri inn á þetta
gengið af hinum flokkunum,
varð það þó í framkvæmdinni,
að þessi meirihluti, hvað snerti
jþátititöku og jálkvæði við
Ibratttfall isambandsiLagamna,
tféktoslt í itfkum mæli - og
varð Iþamniig til Leiðar kom
ið, að niðurfelling þeirra var
framkvæmd eftir ákvæöum
þeirra sjálfra og á löglegan
-hátt.
í annan stað lagði flokkurinn
áherzlu á, að reynt yrði að ná
■sambandi við konung í Dan-
mörku og dönsku þjóðina ytfir-
'leitt, áður en lýðveldið yrði
stofnað, til þess að stofnunin
færi fram á sem öruggastan hátt
og í samræmi við viðskipti sið-
menntaðra og vinveittra þjóða.
Var ályktun alþingis og síðaii
niðurstaða atkvæðagreiðslunn-
ar símuð samstundis til Dan-
merkur. En áður en til þjóðar
atkvæðagreiðslunnar kæmi,
barst boðskapur konungs, þar
sem hann tjáði sig ekki geta fall
izt á stofnun lýðveldisins. Al-
þýðuflokkurinn var sammála
'hinum flokkunum um það, að
boðskapur konungs, eins og
hann lá fyrir, gæti ekki hindrað
framkvæmd skilnaðarins, en
flokkurinn lagði eftir sem áður
á það áherzlu, að reynt væri að
koma því til leiðar, að konung-
ur fyrir sitt leyti, samþykkti að
völdum hans á íslandi væri lok-
ið.
í samræmi við þetta sendi
ríkisstjórnin isxmskeyti út til
sendimanns síns í Kaupmanna-
höfn 31. maí s.l., þar sem tekið
Framh. á 6. síðu.
Karlmanna-
Rykfraidkar.
Hanzkar.
Laugavegi 4.