Alþýðublaðið - 30.11.1944, Qupperneq 7

FiðMUsitudagtir 30 nóv. 1944.
AUÞTÐUBLAÐIÐ
^Bœrirm í dag.
Nseturlæknir er í Læknavaxö-
atoiuími, sími 5030.
Næiurvörður er í Ingólísapó-
ÍNæturakstur aninaist B. S. K.,
sÍibí 1720.
Ákveðið að gefa út íslenzka al-
fræðibók
UNDIRBÚNINGUR er íhafinn hér að útgáfu alfræði-
orðabók og eru um fímmtíu menn ráðnir til þess að
í leggja til efni í bókina. Aðalritstjóri bókarinnar verður
UTVARPIÐ I DAG: -
350.» útvarpshijómsvóitm (Páll^A1111 Friðríksson, fiskifræðingur, og aðstoðarritstjóri Ei-
ríkur Kristinsson.
- • 1
Bókin mun verða í 12 bindum og verður hvert bindi um 500
blaðsíður. Um útgáfuna hefur verið myndað félag, sem nefnir
sig „Fjölsvinnsútgáfan“ og mun það sjá um útgáfu verksins.
í fyrradag boðaði Árni Friðriksson, blaðamenn á sinn fund
og skýrði þeim frá undirbúningi þessa venks, og fyrirhuguðu
starfi í sambandi við útkomu bókarinnar.
aOJ® tJtvarpshljómsveítin (Þór-
arinn Guðmundsson stjón-
ar.)
30.W Lestur íslendingasagna:
Laxdæla (dr. Einar Ól.
Sveinsson háskólabóka^
vörður).
ðtt'JW Hljómplötur.
21JO Frá útlöndum: (Jón Magn-
ússon).
31.5® Hljómplötur: íslenzkir
aöngvarar.
líjémaefni:
Nýlega hafa opinberað trúlofun
sín® ungfrú Helga Maack og
Arthúr Stefánsson bæði til heim-
Mis & Laugavegi 39.
Hugmyndir að mann-
virkjum
Frh. af 2. síðu.
;ákerf, til þess að íslenzk verk-
jnrie«nning verði isena fullkom-
eiust.“
Itamvarp um þetta efni var
jSkitfc seint á isáðasta þingi. Var
því vísað til menntamálanefnd
ar nieðri deildar, en thiún ^sendi
það til umisagnar Húsameistara
félgi íslands, Vaikfræðingafé-
lagi íslands, húsameistara rík-
isins og Þóri Baldvinssyni húsa
aneistara. Umsagnir þessara að
ila bárust ekki fyrr en að þingi
loknu, en éru nú prentaðar
með frumvarpiniu sem fylgi-
jakjöl.
Verkfræðingalfélag í&lanids
og Húsameistarafélag ísXands
mæia með að frumvairpið verði
samþýkkt. Húsameistaxi ríkis-
Sns segist ekki vita til að, „’hu-g •
my ndasamk eppni lá þeim
jgrundvelli, sem -um næðir í fyrr
inefndu frumvarpi .... tíðk-
ist í nokkru landi. Siík sam
kppni getur aðeins komið til
imála, ef um er að ræða laus-
legar byggingarfyrirmyndir,
en annað eicki.“ — Þórir Bald-
vinsson húsameistairi, forstöðu
smaður teiknistofu lándhúnað-
arins, segir í áiiti sínu, að „það
sem samlkeppni um uppdrætti
að ýmiss (konar byggingum hef
ur viðgengizt hér á landi og
þar sem æskilegt verður að
teljast, að af og til sé leitazt fp"
ir um það bezta, er sérfiróðir
menn hafa fram að bera 4 bygg
ángarlist, virðist eklki óðlilegt,
að reglur séu settar um þetta
atriði
Verðlaunasamkeppnin
Framhald af .2. síðu.
(fram fleiri isjó-nainmið, heldur en
ráðið h-afa í byggingum þeim,
sem gerðar hafa verið víða um
lan-d eftir -uppdráttum frá
Teiknistofu landbúnaðarins.
í fyrstu v-erðL-aiu-n voru -greidd
ar 3000 kr., önnur verðiaun
2000 kr. og þriðj-u verðlaun
1000 kr.
Þá hefur Teiknistofa land-
búnaðarins ákveðið að leita
samninga við höfunda tveggja
teikninga í því skyni að kaupa
þær, eru þa-ð teikniingar eftir
Már Bíkharðsson og Halldór
Jónsson húsameistaira.
Teikningarnar munu liggja
írami í teiknistofunnd fyrst um
'Sinn, þar sem menn geta skoð-
að þær.
„SíðasttLiðið sumax kiam fá-
metnnur hópur m-auna sama-n á
fu.nd itáíL þ-ess að ræða möguíiedka
á útgáfu adfræðabókai'.“ sagði
Ámi Friðrikissiou., „AJ.-Lir vortu
á edtt sóittir um, að hér væri
um staxf að næða, siern yrði að
vinma; xneninin-giarátaik, sem ekki
mæííjti- draigast.
Verð ég að -seigja það siam-
starfstmönnium minum tii lofs í
þessu mátii, að þetita sjónarmið
hefðu sietið í öndvegi.
Fyrsta torfœran, sem á vegi
okka-r varð, var sú, að við viss-
um dkki fil ,að neinjn íslLeinzkaM*
maður h-efði neynsilu til: að
vinrna vierk isem þetta. Við u-rð-
ip því að leita fy-ritranyindia í
erlandum aMræðibókum og var
því byrj-að á iþví að atíiuga-
gaumgæfiliega hve mikiL á-
herzíLa þar er Lögð á ýmsar -greiii
ar efnisáns'.
Fyrir valinu varð fyrirmyind-
ar alfreeðabók og voru tekim- upp
úr hetnni miM 13 og 14 þúsund
uppsiiáitta-rorð eftir ákve-ðum
uiegjLum, tói þeiss -að tiiviljun um
vai orða gæti ekki komið til
greina, Oig var aithugað jafnr
famt irve. mikiö rúm hvert upp-
sláttarorð mundi taka.
tJr þeisisu eáni hefur -síðan v-er-
litð unnið hagfræðiLega, og þann-
ig auniast að skapa riaimma, sem
hæigt er að hafa tiL hLiðs-jónar
fyrst um sdnn.
Nú er á það að Líta að ekki
er h-æigit að taík-a neina erLienda
aLfræðiibók tii alg-err-a fyrir-.
mynda, siv-o liér er þv-í að veru
Ojqgu -leyti um nýsmíði að ræða
vdð hæfi ísiLendinga.
Það vterk, sem hér er u-m að
ræða, verður því að miiMu
[Leyfa frábruigðið saimniigu ann-
ara alfræðibóka, og þó -sérstak-
-lega v-egna þess, -að mrfeil -á'herzla
verður löigð á íslenzfct lefni, sem
mjöig -er vianrækt í ertLen-dum ai-
fræðibókum.
Þetta nær ekki aðei-rrí ti-1 ís-
SLenzkra bó’kmiennita og sögu,
baldur ifcoma og þama tiL gneina
ÍLandafræði og náttúriufræði
liainidisinis, ásamt hundruð ævi-
ágripium manma bæði Liátinna
og iLifamdi. — Eirns verður að
taka fiuLllt tililit tii þess -að ís-
Lenzkar bókimenntir meiga telj-
ast smauðar um raunhæfa hiuti,
svo siem verkfræði-, eðLis- og
efnafræði,. og þ-ví vierður að
haf-a þá staðreynd tii hiiðsjón'-
iar ur iþvi á annað biorð ier ráð-
iist í starf eins og þ-eitta.
Sú skoðun hefur giert vart við
siig, hvort -ekiki væri rótt að
-eimskorða aflfræði'bók við ís-
Liemzbt ef.nd, en við nánari yfir-
vegun-, várð komist að þeirri
n-iðuinstöðu,, að -á þ-ann hátt væri
ekki umni-ð nema háiLft verk, og
Liægi þá eftir sá hilutinn, siem
að ölluim Líkindium væri þýð-
iniga-r rneiri, -þó að ísLendingum
sé eims -og áður opim-n -aðgang-
-uir -að erLendum aLfræðibókium,
þá eru þó sLíkir gripir fáséð-
lir é Mieaidkitm heiiimiilum og
mæitíti nefn-a þá staðreynd, eem
hliðstæt dæmi, að jafnveL peri-
ur heimisbókmenntanna verða
efcki íslendingum að raumveru-
Leigri eign (fyrr em iþeiim hefSi
verið isnúið á tumigu þjóðarinn-
ar. *
Þegar vinma iskjal verk eins
og hér liggur fyrú', þá er það
tivímæLaliaust miesti vanddnn-, að
finna nægilegt úrval hæfra
manma itiL þeisis að Leggja hönd
á pLóginni.
Nær því fimmtíu menn iha.fia
heitið ritinu stuðnLinigi isónium og
'vona ég að af lestra dóm-i, sé
þar vaiinn maður í 'hverju rúmi,
emda þótt við verðuim að sætta
okjkur vilð að hafa ekki ‘sér-
fræðing fyrir bverja grein efn-
is/inis.
Þó er enn eftir að leita til
fjöl-da, mainm-a sem nanðisyniLegt
er a-ð ná tii, og margir þeirra,
sem taka að sér að vinna þetta
veiik munu svo aftur verða að
leita til ýmissa mianma þegar út
í starfið er komið.
Megin áherzla verður lögð
á, að útgáfa þeissi verðí svo
vónduð, sem frekast er unnt.
Ef ihafizt verður handa á amnað
horð, má ekfci undir n-einum
fcringum stæðum horfa 4 kostn
'aðinn, aðahnarfcmiðið verður
að vera, að árangurinn af starf-
inu megi verða ökk-ur til sóma.
Það íná nefna sem dæmi, að
óhjákvæmiLögt verður, að teikma
öLl Landalbréf sérstaklieg-a, fyrir
þetta verk, meðal annars til
þess að komast hjá erlendum
úöfnum þar sem nota niætti
íslenzk í staðinn, en á þann
hátt birtist raunverulega í
fyrsta sinn íslenzk 1-andabréfa-
bók.
Auk tæknislegra örðugleika
af þessu tagi, verður ef til vill
aðail vandinn sá, að velja -upp-
isláttar orðin. Vitanle-ga verður
þó stuðs,t við þann sj-óð -al-
fræðiieg-s fróðleiks og þekk-
in-gu, sem heim-urinn á í al-
fræðibókum á ýmsum tungum,
en álslenZk viðfa-ngsefni verða
'hrein nýsmíð, sem ekki er á
færi nem-a lærðulstu manna að
leysa af hendi.
Afleiðingin verður því sú, aS
óhjákvæmilega hlýtur að Líða
langur tíirni, þar til fyrsta bind
ið getur fcomið fyrir sjónir al-
mennings, því þá verða öll upp
sláttarorðin að vera fyrir hendi
■en úr því ætti ilík-a starfinu að
geta miðað betur áfram.
Það er engin alfræðibók al-
gerlega fullkominn, auk þess
hafa mörg ný nöfn skapast
núna á stríðinu, og tæknisleg
orð bæts-t við.
AS sjálfsögðu veltur frarn-
kvæmd þessarar hugsjónar
fyrst og fremst á því, 'hverjar
viðtökur hún fær lijá þjóðinni.
V-erk þetta útheimtir síí'kt reg
in 'fjárma-gn, að ekkert vit væri
í áð láta afdrif þess og fram-
tlið út á guð og gaddinn, og ef
að það kemur í ljós, að eigi
verði hægt að afla allverulegs
og trauts áskrifendahóps að
verkínu, þá verður óhjákvæmi
lega að hverfa frá þessu ráði
og liefír þó -m-argra mánaða und
irbúningur, algerlega verið
unninu’ fyrir gíg.“
Eins og af þessari frásögn
1
Hjartanlega þökkúíh við öllum þeim, er sýndu okkur vináttu
og samúð við fráfall okkar ástkæru dóttur
EIEenar W. Downey
og elskulegs dóttursonar
Wllllanis Gerald Downey,
er fórust, með e/s ,,Goðafossi“ 10. þ. m.
Fyrir okkar hönd og fjarstadds eiginmanns
Anna og Henrik Wagle
Hér með tilkynnist öllum ættingj-um og vinum, að hjartkær
móðir okkar, tengdamóðir og amma
Gréa GiséniMndsdóttir fyrrnm ifésméðir,
andaðist að heimili sínu, Austurkoti Vatnsleysuströnd miðviku-
/
daginn 29. þ. m.
Jarðarförin ákveðin síðar
Börn, tengdabörn og barna-börn
Innilegar þakkir til allra þeirra, sem sýnt hafa samúð og
hluttekningu við fráfall og útför mannsins míns
Péturs Ingimundarsonar slökkviliðsstjóra
Ég vil sérstaklega þakka borgarstjóra og öðrum ráðamönnum
Reykjavíkurbæjar svo og slökkviliðinu fyrir þeirra miklu og
virðulegu hluttekningu við útförina.
Fyrir mína hönd og annarra aðstandenda
Guðrún Benediktsdóttir
Sambandsþingið
, Frh. af 2. síðu.
til eirihverra annarra ráða til
þess að -gera meixihlutann að
minnihluta og minnihlutann
að meirihluta, það var lika gert
á þinginu!,
Við gerðum tilraun til að
halda fund og -kjósa fulltrúa
á tilskyldum tíma, en okkur •
tókst ekki að ná saman fundi
á þeim tíma. Við héldum þó
fund undir eins og hægt var.
Ég var kosin og ég fór hingað
til þingsins í þeirri bjargföst-u
sam-fæxiragu að heimÍLdiin tiL
að veita undanþágu yrði notuð.
Það var ekkert hægt að setja
út á félag mitt eða kosningu
mína — og þessi eini galli var
líka notaður til fulls til þess
að svifta mig réttindum. —
Þetta var andinn, sem við full
trúar nokkurra lítilla og ein-
angraðra alþýðufélaga fengu
að finna frá yfirstjórn sam-
bandsins
Ég hefði ekki getað trú
I að því fyrir fram að Alþýðu-
! sambandsþingið yrði eins og
raun varð á og það mun fleir-
um hafa bLöskrað en mér. Ég
bjóst til dæmis við að rætt yrði
um máLefni alþýðunnar, en
raunin varð önnur. Það var lögð
blessun yfir klofning smárra fé
laga og sundrungin réði lögum
Árna Friðrikssonar má marka,
er hór um feikilega mikið og
-stórbrotiö verk að ræða, sem
flestir færustu menn þjóðar-
innar í ýmsum greinum munu
starfa að. Og gefur það að
skilja að kostnaðurinn við verk
Lð verði mikill, því eins og að-
alritstjclri alfræðibókarinnar
komst að orði, að þá verður
vand-að til útgáfunnar, svo sem
framast má verða. í ráði er að
upplag bókarinnar verði 5000
ein-tök, en til þess að hægt verði
að hefja verkið og sjá fjárhags
hlið þess borgið, mun þurfa
um 3000 áskrifendur fyrir fram
og v-erða áskriftarlisitar settir í
bókaverzlanir um land allt. —
og lofum. Það voru kommún-
istar, sem rufu eininguna.
Annars skal ég taka það fram
að ég tel að ég hafi haft gott
-af því að sitja þettta þiinig. Éig
hef kynnst vinnubrögðunum af
eigin raun, ég hef lært margt
— og ég þekki nú orðið þetta
fólk. •
Ég skal geta þess að áður en
ég fór suður varð ég vör við
það að kommúnistar töldu mig
til síns flokks, án þess þó að ég
hafi nokkru sinni eða á nokkurn
hátt gefið þeim tilefni til þess
að álíta slíkt. Ég fékk þau skila
boð frá þeim, að ef ég gæti ekki
komið sjálf, þá skyldum við
engan senda. — Já svona eru
vinnubrögðin. Þau eru í sam-
ræmi við sundrungabréf Brynj
ólfs Bjarnasonar.“
ÚfSiluSun bffrelða
Frh. af 2. síðu.
þess hve nauðsynlegt það er
fyrir atvinnubifreiðastjórastétt
ina og samgöngur í landinu, að
eiinkabifreiðuim verði etoki út-
hlutað hjólbö-rðum af 16” felgu
stærð á mieðan etoki er hægt að
afgreiða það hjólbarðamagn til
atvinnubifreiða árlega, sem
um getur í reglugerð um
akömmfcun á hjólbörðiun.
Ennfiremur skorar þingið é
ríMsstjórnina að hún beiti sér
fyrir auknum innflutningi á
varahlutum til bifreiða, athuga
jafnframt möguleika á því að
taka upp skömmtun á þeim vör
um á meðan innflutningur ó
varahlutum er ófullnægjandi
til þess að bæta úr brýnustu
þörf.
18. þing Alþýðusambands ís-
lands ályktar að skora á ríkis-
stjórnina að hlutast til um áð
a. m. k. helmin-gi af bifreiðum
þeim, er til landsins flytjast á
næsta ári verði úthlutað til at
vinnubílstjóra og að vörubif-
reiðum verði úthlutað til ein-
sta-kra staða eftir því hvar og
hvenær framkvæm-dir eru fyr-
irhugaðar á hinum ýmsu stoð-
um á landinu.“
. /. 1