Alþýðublaðið - 01.12.1944, Blaðsíða 5

Föstudagur 1. desember 1944.
AU>YÐUBLAÐIÐ
Stærsta herskip heimsins.
Þegar ég verð 100 ára — Minnmgar ura ókyrrð og‘ ó-
frið — Þegár skúrinn hvarf — Ljóðin, sem ég las —
Fyrsti desember — Minningarnar um hann — Skyldan
kallar hvem einstakling.
urmn á
P INHVERN síðasta dag orr-
ustunnar um Saipan gekk
ég út á norðurodda eyjarinnar.
Þar er um 70 metra hátt hengi
flug beint niður á hvöss og úf-
im kóralsikier og isjóinn. Ég spurði
hermann einn úr landgönguliði
flotans, er var í greftrunar-
sveit, hvort sögurnar, sem ég
hafði heyrt um sjálfsmorð ó-
breyttra japanskra bórgara,
væru á rökum reistar.
„Maður myndi ekki trúa því
fyrr en maður sér það með eig-
in augum,“ sagði hann. „I gær
og í fyrradag voru Japanar hér
uppi á þessum klettum, óbreytt
ir borgárar, karlar, konur og
börn. Og þetta fólk varpaði sér
fram af, eins og ekkert væri á
seyði, eða þá, að það fetaði sig
niður og óð út í sjóinn. Ég sá
föður varpa þrem börnum sín-
um hér fram af og svo stökk
hann sjálfur á eftir.“
„Sjáðu,“ sagði hann og benti
niður. „Þarna er einhver að búa
'sig undir að drekkja sér.“ Þarna
fyrir iveðan sat ungur Japani, á
að gizka fimmtán ára, á steini
Og buslaði í sjónum með fótun-
um. Svo renndi hann sér út í.
„Þarna fer hann“, kai'laði her
maðurinn.
Þung alda sogaði drenginn út
á við. I fyrstu lá hann á grúfu,
hreyfingarlaus. En svo var eins
og einhver sjálfsbjargarhvöt
gerði vart við sig hjá honum,
hann virtist vilja lifa. Hann bað
aði út h&'xdunum og barðist um
á hæli Og hnakka í brimlöðrinu,
en þáð var um seinan. Það var
loft í knjábuxunum hans og
hann sást á floti í svo sem tíu
mínútur, en svo hvarf hann og
sást ekki framar.
Þegar ég horfði niður, sá ég
lík sjö annarra óbreyttra borg-
ára, sem höfðu framið sjálfs-
morð.
„Þetta er ekki mikið,“ sagði
íhenmaðurinin. ,:,Svo sem 7 til 8
hundruð metrum utar, vestan
megin, má sjá líkin hundruðum
saman.“
Síðar sannreyndi ég þessi um
mæli er óg átiti tal við skip-
stjóra á tundurduflaslæðá, sem
var að starfi vestanmegin eyj-
arinnar. Hann sagði: „Sjórinn
|^JREIN ÞESSI
er eftir Robert Sherr-
odd, er þýdd úr „Reader,s
Digest", en birtist upphaf-
lega í hinu kuna ameríska
tímariti „Time“. Hún er
næsta óhugnanlegt og fjall-
ar um sjálfsmorðsfaraldur
Japana á eynni Saipan í
Marian-eyjaklasanum, sem
Bandaríkjamenn tóku í sum
ar, en eins og kunnugt er,
hafa Japanar gerólíkar hug-
myndir mn verðmæti manns
lífa.
er svo þakihh líkum að við get-
um ekki komizt hjá því að rek-
ast á sum þeirra. Eg sá eitt lík.
Það var kona í hvítri blússu
með deplum. Hún hatfði mikið
og svart hár, sem bylgjaðist í
sjónum. í hvert, skipti sem ég
sé svoleiðis blússu. minnist ég
þessarar konu. Lítill drengur, á
að gizka fjögurra eða fimm ára,
drukknaði með handlegsgmn ut-
an um hálsinn á hermannin. Við
sjáum lík japanskra hermanna
svo hundruðum skipti.“
Hermennirnir sögðu, að sum
irjapanskir feður hefðu fyrst
skorið börn sín á háls, áður en
þeir vörpuðu þeim fram af klett
inum. Aðrir kyrktu þáu. Eitt
sáu henmiennimir sér tii mikillar
furðu, þrjár konur sitja á kletti
og greiddu hrafnsvart, sítt hár
sitt. Svo tókust þær í hendur og
gengu hægt út í sjóinn.
En einna „viðhafnarmest11
var þegar um 100 óbreyttir borg
arar hneygðu sig fyrir amerísku
hermönnunum, sem sátu uppi á
gnípunni, fóru síðan úr fötun-
um og böðuðu sig. Er þeir höfðu
hresst sig á þessu og endur-
nærst, fóru þeir x hrein föt og
breiddu geysistórt, japanskt
flagg á flatan stein. Síðan út-
býtti sá, er virtist ver fyrirlið-
inn, handsprengjum. Og svo los
aðd hver maðurinn af Öðrum ör-
yggið af sprengjunni og sprengdi
sjálfan sig í loft upp.
Dag nokkurn sáu hermennirn
ir hóp Japana, *um 50 manns,
bar af mörg smábörn vera að
leika sér að því að kasta hand-
sprengjum milli sín, ekki ósvip
að því, sem „baseball“-keppend
ur gera, áður en keppni hefst.
Allt í einu þustu sex japanskir
hermenn fram úr helli, en það-
an höfðu þeir verið að skjóta
á Bandaríkjamenn. Japönsku
hermennirnir mynduðu röð fyr
dr framan fólkið og voru hroka-
fullir á svip og síðan sprengdu
þeir sjálfa sig í loft upp. Var
svo að sjá, sem hinir óbreyttu
borgarar skömmuðust sín, því
þeir gerðu slíkt hið sama.
Þýddi þessi sjálfsmorðsfarald
ur, að Japanar á Saipan tryðu
áróðri sínum um, að Bandaríkja
menn væru villidýr, sem ætluðu
að myrða þá alla? Margir Jap->
anar báðu henhenn Bandaríkj-
anna um að drepa sig strax til
þess að komast hjá pyntingum
þeim, sem þeir bjuggust við, en
margir þeirra, sem frömdu
sjálfsmorð gátu séð aðra ó-
breytta japanska borgara ganga
óáreitta um í f angabúðum
Bandaríkjamanna. Þeir gátu
heyrt marga af þeim, sem gefizt
höfðu upp ávarpa þá í gjallar-
hórn og biðja þá um að kasta
ekki lífi sínu á glæ.
Amierkfcir henmenn láta isér ekk
ert koma á óvart, þegar um er
að ræða sjálfsmorð japanskra
hermanna, en þeir höfðu ekki
íbúizt við, ekki trúað, að til
væri slíkt sjálfsmorðsæði >ó-
breyttra borgara. Margir ame-
rískir hermenn biðu bana við
það að reyna að bjarga Japana
frá tilganslausu og vitfirrings-
legu sjálfsmorði.
Saipan er fyrsta eyjan á valdi
Japana, þar sem bandamenn
hafa gengið á land, þar sem
Japanar enu fjiölmennir, en þar
voi'U um 20.000 japanskir íbúar.
Tákna sjálfsmorðin' á Saipan
það, að öll japanska þjóðin kjósi
heldur að deyja en að gefast
upp? Ef til vill er það þetta,
sem Japanar og hinir undarlegu
áróðursmenn þeirra vilja að við
höldum.
A|fIis!telbSéÍ|ii í Reykjavík
efna til samkvæmis í Iðnó í kvöld 1. desember kl.
8.30 e. h.
Skemmtiatri^i: < ^ ^
1. Ávarp: Formaður Alþýðuflokksfélags Rvíkur
2. Einsöngur: Ólafur Magnússon frá Mosfelli.
Undirleik annast: Fr. Weisshappel.
3. Upplestur: Guðm. G. Hagalín, rithöf. ,
4. Ávarp: Formaður Alþýðuflokksins. / /
5. Orðið laust (stuttar ræður). J?
6. Dans. /' y
(Fjöldasöngur milli skemmtiatriðanna). .
Fulltí-úar á flokksþingi AlþýðufloJ^gins (utan
Reykjavíkur) eru boðnir á skemmti t<Tiína.
Skemmtunin er einvörðungu fyrir, flokksbundið Al-
þýðuflokksfólk. / ,
/1J
Meðlimir flokksfélaganna^ -vitji aðgöngumiða í af-
greiðslu Alþýðublaðsins 4 ,jag til kl. 7 e. h. eða Við
innganginn eftir kl. 8.
/ Mætið vel og stundvísíega.
Stjórnir A ^ýgxftfloklcsfélaganna i Reykjavík.
EGAR ég er orðinn 100 ára
og sit við gluggan í myndar-
legu elliheimili með pípuna mína
og horfi á gamla fólkið leika sér
að blómum með barnabc^Tnum
sínum í skrúðgarði heimilisins og
ég fer að hugsa um gaml4 daga,
og þá til dæmis hernámsárin, þeg
ar allt var sjóðandi vitlaust hér
á landi, þá veit ég að fyrsta mynd
in, sem kemur í hugann verður ljót
ur rauðmálaður skúr, ávalur í lög
un með háum og mjóum reyháfi
og reykurinn úr honum liðast upp
með stóru og veglegu húsi, sem
mér þykir vænt um.
ÉG VEIT, að, þá muni mér
kenna ofurlítið til einhvers stað-
ar í brjóstinu af því að mér var
illa við skúrinn, en íþótti svo vænit
um húsið og að mér fannst að
skúrinn væri að smána húsið og
setja á það óhrjálegan blett. Ég
veit líka að eftir svolxtla stirnd
fer ég að brosa út í sólskynið af
því að þá minnist ég dagsins, þeg-
ar mér fannst eins og hernáminu
væri að mestu létt af — þó að
ég befði það líka á tilfinining-
unni, að, í raun og veru væri það
blekking.
MÉR FINNST, að Stórviðþurð-
úr hafí gerst í gær. Setuliðsbragg
inn við Þjóðlcikbúsið er lxorfinn.
Ég er búinn að hafa þennan ben-
vítis kumbalda fyrir aug-
uonum í meira en fjögur ár
og allt af þegar ég hefi litið á
hann hefi ég komizt í vont skap.
Nú finnst mér að útsýnið hafi tek
ið algerum stakkaskiptum og að
allt sé í raun og veru að kotxifföf
í samt lag, Ég ætla bara að forð-
ast að koma upp á Skólavörðu-
hæð, því að ef ég fer iþangað þá
hrekk ég úr , .sterhmingunni.‘ ‘
I
ÉG VElTj að rnikill fjöldi ís-
lendinga hugsar eins og ég í þessu
efni. Hernaðarástandið, bílarnir,
braggarnir, allt þetta hafurtask
er okkur andleg raun og við fögn
um þeirri stund af heilum hug,
er það hverfur út í hafsauga. Ég
veit að það verða miklir gleði-
dagar hjá okkur, er þaið
skeður. — Þá fimist okkur
að við höfum endurheimt gamla
landið, gömlu litina okkar, gamla
hugsunarháttinn, þá finnst okkur
að friður og kyrrð íslemzkrar nátt
úru sé aftur komið til okkar
EF TIL VILL 'hefi ég þennan
pistil svona af því að ég var í
nótt að lesa ljóð Guðmundax Guð
mundssonar í hinum veglega nýja
búnaði, í þremur bindum. Skáld-
in eru svo misjöfn, það er vopna-
gnýr í ljóðum sumra, stórbrotnar
tilfinningar byltast í kvæðum
þeirra og allt kemst hálfpartinn
á ringulreið í kringum mann þeg
ar maður les þau.
ÖNNUR eru svo hugljúf að
kyrrðin krmg xmi mann verður
enn. meiri — maður getur jafn
vel haft nauitn af því að hlusta
á hana sjálfa. Það var víst ein-
hver, sem kallaði Guðmimd
„ljúflingsskáldið“ og það er rétt-
nefni. Hjá honum er allt svo tært
og kyrrt, isvo fagurt og friðsælt,
jafn vel í hvatningaljóðum hans
er ekkert vopnabrak, lofsöngvar
hans og bænir hrífa mann sjálf-
an ,til bænagjörða, ssvona skáld
varpa geislum inn í framtíðina
um margar aldir og gera óreiðan
Jega mennina að betri mönnum.
LJÓÐIN HANS struku af mér
um stund gnýinn í kring íxm mig,
þurkuðu buntu styrjöldina og hatr
ið sem logar svo skært um allt og
einnig hér. Og ég fór að hugsa
um það hvort þeir menn, sem æ-
tíð 'kenina evang0(lí!am haitursins
hefðu aldrei lesið þeisisi ljóð.
í BAG ér íyrsti desember. —
Miklar minningar verða ætíð
tengdar við þennan dag þó að 17.
júní verði um alla framtíð helg-
asti þjóðhátíðardagurinn og við
munum þennan dag heita því í
hvert sinn að muna vel skyldur
okkar við þjóðina, skilningur okk
ar mun aukast á því, að llver
einn og einiasti einstaklingur ber
ábyrgð á framtáð landsins, hvað
sem hann gerir og hver sem staða
hans er í þjóðfélaginu.
Ilannes á horninu.
Myndim1 isýnir, þegar orrustusl ipiniu Mislsoiuri viar hieypt af stobkuinuirt í skipaisimiðasitaö í
Broodlyn. Uugfrú Miary Marigareí Truhau, dóttir Harry Trumann, öldungardeildarmaTiins,
núiverandi xxítamríkisimálaráðíherria, skírðd skipið,. sem ex stærsta herskip Iheiimisinis.