Alþýðublaðið - 12.12.1944, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Þriðjudagur 12. desember 194i
Förunaular —
smásagnasafn Hagalíns
Reykjavik - Sandgerði
Suðurnesjamenn!
Munið breyiinguna á morgunferð okkar frá
Sandgerði kl. 9,30 árdegis, Garði kl. 10 árdegis
Keflavík kl. 10,30 árdegis.
Frá Reykjavfik kl. 6 síSdegis
Steindór.
4
j^)íjðnbU&tö
CTtgeí-ndi: Alþýðuflokkurinn
Ritstjóri: Stefán , Pétursson.
Ritstjórn og afgreiSsla í A1
..ýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjórnar: l og 4902
Símar afer-iðslu: 4900 og 4906,
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuorentsmiðjan h.f.
Svikalýöræði
HVERJIR eru vinir lýðræð-
, isins og hvað er lýðræði?
ÍÞamnig spurði Winstan Chiur-
dhitll í ræðu sinmi í neðri m’áil-
stofu brezka þingsins á föstu-
daginn, þegar kommúnistaupp-
reisnin í Grifcklandi var þar á
dagsfcrá. Og því verður ekki
neitað, að full nauðsyn er orð-
in á, að menn geri sér þetta
vel ljóst, þegar heilir flokkar,
sem í orði eru sífellt að nudda
sér upp við lýðræðið, vega að
því í verki, eins og nú er gert
í Grikklandi og raunar víðar
þar, sem herskarar þýzka naz-
isanans hafa lofcsins verið hrakit
ir brott og þjóðirnar, hafa gert
sér vonir um, að verða aftur
frelsis Oig friðar aðfnjóifcaindi.
*
„Ég lít svo á, að lýðræði sé
í því fólgið,“ sagði Churchill,
„að hinn óbreytti maður í þjóð
félaginu, sem barizt hefir fyrir
föðurland sitt, fái óáreittur og
óttalaust að ganga að kjörborð
inu og velja sér sína eigin rík-
isstjórn.“
En kommúnistar, sem 'hátt
hafa galað um lýðræði í seinni
Ííð, eru bersýnilega að hugsa
um eitthvað annað, en þessp.
mikli forystumaður lýðræðis-
ins í stríðinu við þýzka naz-
ismann. Þeir vilja ekki bíða
þess, að „hinn óbreytti maður
í þjóðfélaginu fái óáreittur og
óttalaust að ganga að kjörborð
inu og velja sér sína eigin rík-
isistjórm“; þ'eir vhja „hrifsa til
sín völdin með vopnavaldi“ og
„vega pólátíska andstæðinga“.
Að sjálfsögðu er sá tilgangur
þeirra ekki viðurkenndur. Þeir
þykjast vera að rfefsa „fasist-
um“, „kvislingum“ og „stríðs-
glæpamaönmium)“, og allir pgli-
tískir andstæðíngar þeirra eru
stimplaðir slíkum nöfnum. En
sij'álfir hafa þeir eikki verið sfcel
eggari í barátfcumni gegn þýzka
nazismanum en svo, að þeir
hafa, eins og Churchill sagði, í
mörgum tilfellum hugsað meira
um að nota vopn sín til þess
að gera upp við pólitíska and-
stæðinga siíma innanlands, en'að
reka hinm saimei;gimiiega óvin úr
landi.
Þetta er ekki lýðræði, held-
ur „svikalýðræði“, sagði
Churchill. „Ég kalla ekki múg
æsingu og skríllög lýðræði.
Þeir, sem skjóta hvern þann,
er þeir telja andvígan sér í
stjórnmálum, geta ekki talizt
lýðræðissinnar. . . . Lýðræðdð
er ekki vændiskona, er hver og
einn \ náungi, sem vopnaður er
vélbyssu, getur tekið upp af
götunni“.
Þannig fórust hinum mikla
forystumanni lýðræðisins í
þessu stríði orð í neðri málstofu
brezka þingsins á föstudaginn,
þegar hann var að gera þing-
inu grein fyrir þeirri ákvörðun
sinni, að láta brezku hersveit-
irnar í Grikklandi styðja hina
löglegu stjórn þar gegn vopn-
aðri uppreisn kommúnista.
Guðmundur G. Hagálín,
Förunautar:' Útgefandi Prent
stofan ísrún ísafirði 1944.
UÐMUNDUR GÍSLASON
HAGALÍN er í tölu hiena
femjölíkiEitiu qg imilkilvirkuisrtiu rit-
'höfiU'nida okkar íisilendinga, emda
ier viðbuirðíuír að hverri nýrri
bók, siem fná harns hendi kemiur.
Á liðnu haiuisiti semdi hann frá sér
itnjtitugu'srtiu oig fyirsitu bók súna,
er ‘njefuist „Förumiaiuitar“. Fyrsita
bók Hiagatiínis, „Rlihdisfcer“, kom
út'iárið 1921, svo að hamm hefur
lagt mikia ræfct við ritisitörfin á
liðnum árum, en þó er masit um
það verrt, að hjá’ homum hafa
löngum farið saman miikii af-
fcöslt og góð.
Gnðmjundur Hagaiim hefiur
ilenigi skipað bekk hinma miflril-
‘hiæifiuEitu rirthötfiuinda samtíðar
'sinnar, 'ag !það mun filesrtra
mamma m)ál, sem skym bera á,
verjulegia fjlölihæfuir rithöfiumd-
ur: ritað Ijóð, smiásögtuir skáld-
sögur, ævisöigur og mikinn
• fjölda greimia í blöð otg tímarít,
j svd og eiitrt ieikrit. En jafmframt
er hann' einlwer hinn sértsrtæð-
astti rirtböfundur, sem nú ritar
á ísienzka' ifcumgu. Emigimm sam-
itiíðarritihiöfiundiur hefur lýsit fcjör
íurn qg háítifcum ailþýðunnar við
isjó oig í sveiit homium betiúr.
tHann heifur líika um lanigam ald
ur verið IjúMmigsiskáld hinma
‘viinmandi sitéttrta, er taka hvetrri
nýrri bók, sem hamm lærtur frá
,sér fara, fegins hendi.
„Förunauifcar" eru sitærsrta'
bóíkin', sem Hagafín hefur lástið
'firá sér fara fciiL þessa. Nesmur
hún 507 isiíðum og hfefur að
igeyma ájtíta smásöigur og einia
iangá sögu. Fiiesrtar söigur þeisis-
,ar birtaislt þaima fynsrta sinni,
iem ,noífckrar hafa áðiur verið
pre'utaðar í blöðum og tSmarirt-
um.
Hér verður ek&i tiiraiun gerð
rtiii þesis að rítdæma þesisa bók
Hagaiimis í venjiulegum 'skiilmdnígi
þesis orðis. Smásögur bókarimn-
ar eru ailar mjög verðar ait-
hyigli og hafa að geyma öll hin
akiemmitilegu höfundareinikemni
Hagaiins, og lengsita sagam í
foókinni: hsfði vel sóm/t sér í
siérsrtakri bók, því að þair er um
að ræða prýðisvei gerða skáld-
sögu. Sdðaisrt'a smásaga bókarinn
•ar, sem ber heiitið „Frændur“,
er að mínum dómi langbezita
saga bófcarinnar og j,afnframt
ekihver snjallaista smásaga
HagaMns fyrr og síðar og er þá
mikið sagt, því að visisiulega er
miflrils krafizt, þeigar-aatlazrt ér;
itil framfiara frá ■ sögum slíkum
sem „Tófiuskinininu“, „Kákarla-
veiðinni“, „Þátti af Neshóla-
bræðrum“ og „Sætleika synd-
iarinnar“, svo nokkrar sniiid-
iansiö,gur Hagalíns séu nefndar.
En „Frændur“- verða fyllilega
foornir saman við þær sögur og
aðrar isliíkar, sem Hagalín hef-
ur bezitar rirtað.
Mór er nseslt að ærtia, að
Guðmundur Hagalín sé mesta
k.ímimis,káld, sem nú er uppi á
landi hér, og ef til vill verður
Sjaldan hefir merkjalínan ver
ið dregin greinilegar á milli
þeirra’, sem raunverulega berj
ast fyrir lýðræðið í þessu stríði,
og hinná, sem, með fagurgala
um lýðræðdð á vörum, sitja á
svikráðum við það, og vega að
því, hvenær, sem tækifæri
gefst, til þess að setja í stað
þess nýtt einræði og nýja blóð
stjórn, sem er náskyld þýzka
ríthöfiundur, er reyniisrt honum
isnjallari í þeirn efnum: Þassiar-
ar eig'indar Hagalínis, kiímninn-
ar gærtk mörg á þesiS'ari bók hans
einls oig himium fiyrri simiáságnia-
isöfmum hanis. Gg lýsingiar Haga
líns úr lífi áHþýSunnar eru frá-
foærar. Hann lýsk kjörum og
faátrtum bins vinnamdi fólks
þanm veg, sem aðeinis' er á valdi
mikils mieisitara. Sftílffimi hans'
og frásagnjargleði tekur hug
lesandians fanginn. Hagalín er
jsmillimgur ií því að lýsa og setgja
frá. Oig hin> miklu blæbrigði
Isltílis hanö og töfrar orðavals
hanls valda því, að sérhvier bók
hanis verður manná í senm til
iskemanitúnar, fróðLeiiks og Iaéo>
dómis.
Ég minmiat þiesis, er ég ias
EÖgur Guðmiumdar Hagaláns' í
Nýjium tovöldvökum í æisku
minmi. Efitk það hefiur hann á-
vaiirt verið mér kær sem rithöf-
undur, og ég tel mig toutnna hert-
ur að mertia ha,nn effitk hiverja
nýja bólk, sem- hann Lætur frá
isér Æara. Það er að eönrnu vand-
sagt um það, 'hvortt ný bók sliks
höfiund'ar markdi tímamót í rit-
höffundarævii hans. Gu'ðmundur
'Hagalím er onðinn það kortrotsfc-
ámn sem r,i)thöf,unidur, að hanm
heffiur fyiir 1‘öngu mó'tað per-
isióniuleifca isinn sem sfcáOd.. Hann
veirt, Ihvað hiamn viil, og rtemur
isiér slkipulögð viinmubrögð hins
þjólffaða og margfróðia riithöfund
ar. Em við lesrtur „Förunauta"
hef ég hvergi orðið fyrir von-
forigðum, en víða lært og mörigu
fagnað. Þessi bók Haigalins, hef-
ur að geyma öill hajn® merfcu
rithöfundareintoenni, Sem fyrk
lömgu ihafa færrt honum mikinn
og verðskulda'ðan frama almenm
ra vimsæitía. Hiún er bóik, sem ís
lemzflrir bókamenm, og sér í. lagi
dáendur Hagalíns úr hópi hinna
vinnandi srtótta, munu taka
tveirn hömdum og .glieðjasrt yfir.
Hér er á fierðinni bók, isem enn
mun auika fnægð og vinsældir
íþessa hims ‘mifcla íþróttamanms
á veitrtvaigi orðsins lisrtar.
Helgi Sæmundsson '
Kynnisir Mennfaskél
ans lokið
PÁLMI HANNESSON, rekt-
or Menntaskólans í Reykja
vík og nemendur hans, sem
fóru með honum norður í boði
Menntaskóla Akureyrar, komu
aftur til, Reykjavíkur á laug-
ardaginn var eftir vikudvöl
þar nyrðra.
Fengu þeir hinar beztu við-
tökur á Akureyri og voru þátt
takendur mjög ánægðir með
förina.
Háskólafyrirlestur.
Dr. Símon Jóh. Ágústsson flyt-
ur fyrirlestur í dag kl. 6.15 í I.
kennslustofu Háskólans. Efni: Sál
arfræði námsins. Öllum heimill
aðgangur.
nazismanum, þó að af vandlæt
ingu sé talað um kúgun hans.
Það hefðu til lítils verið færð
ar miklar og sárar fórnir - fyr-
ir frelsi og lýðræði í því srtríði,
sem þjóðirnar hafa nú í meira
en fimm ár háð gegn þýzka naz
ismanum, ef slíkt „svikalýð-
ræði“ eða nazismi, sem aðeins
hefir annan lit en sá þýzki,
ætti að verða árangur þess.
TT^ AGUR, bilað Framsóknar-
floflriisinE á Akureyri, rif j,ar
30. f. m. ýmisleigt upp x sam-
bandi við myndun hinnar nýju
rííkisrtjórnar Meöall annaris minn
isit hann ofiurlítið á fiortlíð komm
únista hér á landi í sambandi
við hana. Daigur sifcrifar:
Menn minnast þess t. d., að
kommúnistar hafa margstaðhæft,
að engar sannar framfarir gætu
átit sér stað, meðan auðvaldsskipu
lagið ríkti. Kommúnistar hafa há-
stöfum flutt þá kenningu, að fyrst
I af öllu bæri að rífa niður til
grunna núverandi þjóðfélag hinna
vestlægari Evrópuríkja, því að
fyrr sé ekki hægt, að reisa fram-
íðarmusterið eftir rússneskri fyr-
irmynd. Menn muna vel þær
fullyrðingar íslenzkra kommún-
ista, að Alþýðuflokksmenn og all-
ir þeirra líkar í öðrum löndum
væru varga í véum og vestu fénd-
ur allrar alþýðú, af því að þeir
tefðu fyrir niðurrifi þjóðfélagsins
með því að hafa pólitískt sam-
neyti og samstarf ,með auðvald-,
inu og borgarlegpm flokkum Þess
vegna væru þeir, sem í daglegu
tali eru oft nefndir kratar, erki-
svikara gagnvart hinum æðstu
hugsjónum um sameiningu öreiga
um allan heim og frelsun þeirra
undan ánauðuðaroki og þrautpín-
indi kúgun auðvaldsins.
En hvað hafa kommúninsrtar nú
gert? Þeir hafa algörlega skipt
um ,,línu“ og um leið- fellt yfir
jálfa sig alla þá hörðu dóma, er
þeir áður kváðu upp yfir' öðrum.
Kommúnistar, sem nú reyna að
fela sig undir nafninu Samein-'
ingarflokkur alþýðu — Sósíalista-
flokkurinn, hafa nú drýgt alla þá
stórglæpi á stjórnmálasviðinu að
þeirra eigin dómi, er þeir áður
hafa haldið hæst á lofti og for-
dæmt mest. Þeir hafa gengið f
opinibert stjórnmálasamband við
auðvaldið í Sjálfstæðisflokknum,
sem þeir áður töldu dauðasynd,
og þeir hafa gengið í pólitíska
sæng ,með Alþýðuflokknum, sem
þeir hafa stiplað eins og erkifénd-
ur allra öreiga og bágstaddra
manna og þetta bandalag segja
þeir að sé myridað til að lyfta
öllu þjóðlífinu á hærra menn-
ingar- og þroskastig. Það kemur
sem sé upp úr kafinu eftir allt hið
undangegna, að kommúnistar
telja auðvaldið, og féndur öreig-
anna vel fallna til bandalags við
sig. Þar með hafa þeir étið allt of~
an í sig, sem þeir hafa áður sagt
um auðvaldið og skaðsemi þess
í þjóðlífinu, og jafnframt hafa
þeir gleypt öll stóryrðin um krat-
ana, því alveg er það óhugsandi
að kommúnistar treystist til að
halda því fram, að þeir hafi bund-
ist samtökum við skaðsemdaröflin
í þjóðfélaginu til þess að bjarga
þjóðfélagi-nu frá eyðileggingu,
eins og þeir' segjast ætla að gera
með samstarfinu við auðvaldið £
Sjálfstæðisflokknum og -stjónar-
samvinnunni við kratana. Komm-
únistar hafa því engin önnur ráð-
en játa, að þeir hafi tekið trú á
auðvaldið og varpað fyrir borð
fyrri skoðunum sínum um það og
óvini öreiganna eins og einskis
nýtum hégóma“
Framh. á 6. síðu.
að hainis miiuni verða að miklu
igertið í bóikimeininrtasöigiu ís
landiiniga. Hann hefiur vierið ó-
þeiss ilanigt að bíða, að upp rísi