Alþýðublaðið - 08.05.1945, Blaðsíða 5

Miðjudagur 8. maí 1945
ALPYÐUBLAÐIP
s
Fagur dagur — Brosandi blómavöndur á tröppum —
Fagnandi piltar — Skipti þrotabús — Hreinsuð höf —
Kystur í gegnum síma — Eftirminnilegur laugardagur
— Viðbúnaður undir sigurdaginn.
SUNNUDAGUBINN var - dá
samlega fagur. .Allt .virðist
vera að vakna. Unga fólkið klædd
ist sumarfötum og fólk sat á
tröppunum fyrir dyrum sínum.
Ungar stúlkur sátu í hnapp með
sólgleraugu á tröppum húsmæðra
skólans. Þær voru fagur blóm
vöndur og þær brostu rjóðum
vörum við öllum sem fóru um göt
una. Þetta var eðlilegt bros, gleði
hros en ekki ástleitnis. Drottinn
minn dýri — ekki aldeilis — og
'Jþrátt fyrir allt eru gleðibrosin
fegursf. — Malbikið bráðnaði á
götunum og fuglarnir á Tjörninni
köfuðu og hristu sig. Maðkarnir
skriðu upp á yfirborðið og flug-
urnar suðuðu.
FÓLKINU FANST auðsjáanlega
að 'það 'væri svo gaman að vera
til. Vinir mínir í setuíliðinu eru
glaðir eins og börn. í>eir kalla til
manns á götunum og hringja í sím
an, ráða sér varla fyrir kæti. Þeir
eru farnir að fara höndum um
dótíð sitt, athuga það svona og
undirbúa plöggin. Þeir vilja
hafa allt tilbúið þegar þeir fá tiil-
kynninguna um brottflutniginn —
enn hafa '|>eir þó enga fengið. Þeir
eru þrátt fyrir svip hermennsk-
unnar, eins og litlir drengir, sem
vita að þeir eiga að fá að fara
heim, eftir langa burtveru.
ÞETTA ERU dásamlegir dagar.
iFriður er kominn og' friðsamleg
stori hefjast., Akrarnir bíða eftir
mannishöndinni — og nú er margt
að græða. Rústir borganna verða
ruddar og nýjar reistar. Höfin
verða örugg sjófarendum, kaflbát-
arnir eru kallaðir heim. Dönitz
er að leysa upp hersveitir sínar.
Starf hans er (einis og skiptaráð-
andanls í stórkostlegu þrotabúi.
Það er líka verið að koma í veg
fyrir það að morðöld hefjist í lönd
unum. Reynslan frá Grikklandi
virðist hafa verið nauðsynleg.
VIÐ ÍSLENDINGAR fögnum
þessum tíðindum öllum um leið og
við föígnum hækkandi sól, fófltóð
fagnar og náttúran fagnar. —
Laugardagurinn mun verða mörg
um minnisstæður. Þá fögnuðum
við frélsun Danmerkur. Það voru
ekíki að eins Danir búsettir hér
sem tóku þátt í þessum fögnuði.
Þúsundir manna tóku þátt í hon-
mn — og á ýmsan veg. Bakkus
var með og ýmisir dönsuðu full-
mikið við þann viðsjála guð. Aldrei
eins mikil sala í Hótel Borg —
aldrei eins mikil aðsókn hjá lög
reglunni. Allar vistarverur troð-
fullar og tugum manns varð að
úthýsa. Elstu lögregluþjónar muna
ekki annað eins. Gamlárskvöldin
hvertfa álgjörlega við hliðina á síð
asta laug'ardagskvöldi.
JÁ, ÞAÐ VAR ríkjandi fögn-
uður. Stúlka, sem hringdi til mín
undir kvöldið kyissti mig í gegn
um sírnann fyrir eittíhvað fallegt,
sem hún sagði að ég hefði skrifað
og hún tilkynnti mér að ég ætti
marga bossa inni hjá henni. Því
miður þorði hún ekki að segja til
nafns síns. Hinir, sem eru vondir
út úr einliverju, hringdu ekki og
það var gott. Ég hef aldrei fyr
verið kystur gegnum síma — en
það stendur ekki of lengi. — Ung-
frú X þakka ég fyrir sendinguna.
OG NÚ, ÞEGAR Noregur verður
frjáls, hygg ég að enn meir verði
fagnað. Þá verða fánar að vera á
hverri stöng — og mikið um dýrð
ir. Bakkus ætti hins vegar ekki
að hamast mjlög. Það væri lítill
vegur ef eitthvað norskt væri til,
til dæmis „Leutens", en það mun
ekki hatfa sést í mörg ár — og því
rétt fyrir Bakkus að hafa ekki
hátt. Annars vill það oft verðá
svo, að Bakkus gamli gerist um-
,svifamikill á svona dögum. Ég
heyrði á brezka útvarpinu, að það
er búist við allmikilli drykkju þar
í landi á sigurdaginn.
OG SVO ÆTTi nú 'unga fólkið
okkar að fara að týgja sig í göngu
ferðir hérna um nágrennið. Margt
ungt fólk fór í slíkar ferðir á
sunnudaginn. Þetta eru ágætar
gönguferðir. Það er svo óendan-
lega margt sem hægt er að sjá og
skoða á slíkum gönguferðum út
á Nes og upp um hraun og mela.
— Og einmitt á gvona diögum
eigum við að skoða náttúruna og
lifa með henni. — í henni er
hvorki svik né fals að finna.
Hannés á horninu.
Slríðið, sem efiir er að vinna
Stríðiniu í Bvrópu er lokiS. En austur í Asíu verst hið gula hsriveldi enn. Hrver eyjan áif ann
ari gemgur þtví þó úr igreipum og herskip og fiuigivéiar Barídaríkja'manna nálgast sjialfar Jap
anseyjar meir og imeir. Á myndinni sést hinn frægi iþri.ðjj floti Bandaríkjamanna úti ifiyrir
Austur-Asíu. Freimst eru tvö flugivélamióðurslkip, en á eftir þeim koma stór orrustuislkip.
ÞETTA er svo að segja á
hjara veraldar, — nyrztu
breiddargráðunni, — nyrzta
byggða bóli jarðarinnar. Flest-
ir álíta, að hér sé ekki bú-
andi fyrir nokkra mannlega
veru. En þvf er þó ekki þannig ■
varið. Grænlendingarnir, sem
lífa hér, eru áreiðanlega ein-
hverjir hamingjusömustu menn
á jörðinni. Þeir búa ekki við
neinar þær áíhyggjur, sem
hinn kvokalfeði „menntaði
heimur“ stöðugt þjáist af.
Reyndar hafa þeir ekki al-
gjörlega lifað utanvið styrjöld-
ina. Ameríkanar hafa víða
setzt að, þar sem Eskimóar
dvelja, en hinir síðarnefndu
hafa þó ekki tapað neitt á því,
heldúr hið gagnstæða. Þeir.
hafa komiizt í kynni við ýmis-
legt, sem þeir áður höfðu ekki
hugmynd um að var til, — og
fengið ýmsan varning, sem
þeir þekktu ekki áður, t. d.
nautakjöt, sem var óþekkt
fæða meðal Eskimóa áður. Það
hafa þeir nú fengið sent .í
tonnatali með flugvélum frá
Ameríku, svo ekki sé minnst á
jafn nýstárlega hluti í þeirra
augum sem nýja ávéxti.
Grænlenzkar húsmæður hafa
aldrei þurft að hafa áhyggjur
út af matvæla-skömmtunar-
seðlum, því í Grænlandi er
meira en nóg af þeirri fæðu,
sem Eskimóarni'r helzt vilja.
Húsbóndinn sér jafnan fyrir
því, að fjölskyldan hafi aíltaf
nóg af selkjöti, hreindýra-
kjöti, hvalspiki og rostunga-
og bjamdýralcjöti. Skortur á
nauðsynlegum mat er óþekkt
fyrirbrigði.
$
En hvað er að segja um
dvalarstaðina?
Raunverulega dvelja Græn-
lendáíngar í þrenns konar bú-
stöðum á ári hverju.
Þegar haustar og kuldinn
gjöarir ófært að búa í tjöldum,
flytja Grænlending’amir í
FTIRFARANDI greiii
er þýdd úr sænska
blaðinu Morgon-Tidningen.
Höfundur hennar er frú
Pipaluk Freuchen-Háger. —
Segir hún hér í aðalatrið-
um frá lifnaðarháttum
Grænlendinga, einkum
þeirra, sem búa í nyrztu
byggðum Grænlands. Lýsir
hún einkum hinum, þrenns
konar húsakynnum Eskimó-
anna, tjöldunum,, steinkof-
unum og segir frá um-
gengismenningu þessarar
frumstæðu þjóðar hvað
húsakynnin snertir.
kofa, sem h'laðnir eru úr grjóti
og klæddir húðum.
Innrétting þessara „stein-
húsa“ er ofur fábrotin. Eftir
endilöngu húsinu er bálkur og
á honum er sofið ög kringum
hann striplast Eskimóabörnin
fáklædd eða fatalaus með öllu.
Bálkur þessi er hlaðinn úr
grjóthnullungum og þakinn
með heyi. Heyið er í þykku
iagi1 ofan % á grjótinu, en yfir
heyið eru settar húðir, — fín-
astir og beztir þykja hrein-
dýrabjálfar. En sökum þess,
að hreindýr em frekar sjald-
gæf svo norðarlega sem hér, er
notazt við bjarndýraskinn, en ■
það er miklu kaldara en hrein-
dýraskinnið, edúnig harðara og
viðkomuverra.
í stað svæfla er notazt við
samanböggluð fötin, — það
þykir bezt og einfaldast.
Framan við bálkinn eru
trönur, serri kjötið er hengt
upp á til þess það þiðnii. Þegar
það hefur þiðtnað nóg, er það
skorið með bitlitlum hníf. Allt
frýs, sem út kemur, og kjöt-
ið, sem kom að utan, var auð-
vitað svo frosið, að það gekk
ekki í það hnífur.
Tveir setbekkir eru í kofan-
um. Við hlið annars bekkjar-
ins stendur ílát, sem fyllt er
með ísmolum. ísmolarnir em
síðan látnir þiðna, því á annan
bátt fæst ekki vatn til drykkj-
ar og við eldamennskuna.
Og þá er að víkja sér að
grútarlömpunum. Það er all-
nnkill vandi að annast um þá.
Grúturinn fæst með þvtí að
leggja spikbita í lampaskál-
ina. Ef það hefur frosið, er það
barið með hamri, til þess að
það renni fljlótar. Að sumrinu,
þegar spikið ekki frýs, er hægt
að bræða það á skemmri tíma.
Þá er það tuggið, áður en það
er brætt. Og oftast nær er það
fyrsta verlc húsmóðurd)nnar að
morgni dags, að tyggja spikið,
sem nota þarf á lampann yfir
daginn. Grúturinn, sem fram-
leiddur er á þennan bátt, er
síðan látinn renna niður í
lampaskálina.
í steinkofunum dvelja Eski-
móarnir veturlangt.
En strax er marzdagarniir
fara að verða lengri og eilítið
hlýrri, tekur Eskimótafjöl-
skyldan sig upp, setur farang-
ur sinn á sleða og setur sig nið-
ur á nýjum stað. Og á nýja
staðnum byggir húsbónddn*
snjóhiús. — Þar líður honum
verulega vel. Fyrirkomulagið
innán húss er svo að segja eins
og d „steinhúsinu." Ýmsir hafa
spurt mig, hvort ekki sé gaman
að búa í snjóhúsum þar sem
veggirnir séu marmarahvítir í
mótsetningu við dimma grjót-
veggina í steinkofunum. En
maður má ekki1 gleyma því, að
grútarlamparnir eru teknir
með. Þeir eru notaðir bæðd til
Ijósa og hita, þrátt fyrir svœkj-
una, sem af þeim leggur. Þetta
sést einna. bezt í snjóhúsunum.
Því hálftíma eftir að kveikt
hefur verið á grútarlampanum,
Frh. á 6. síðu