Alþýðublaðið - 05.06.1945, Blaðsíða 4

Alþýðublaðið - 05.06.1945, Blaðsíða 4
ALÞYÐUBUÐIO Þriðjudagur 5. júuí 1945 )í|&«blQÍ>ÍÖ Otgefandi Al£iý»oflokkurliui Ritstjóri: Stefán Pétursson. Ritstjórn og afgreiösla í Al- þýöuhúsinu við Hverfisgötu Símar ritstjórnar: 4901 og 4902 Simar afgreiöslu: 4900 og 4906 Verð í lausasölu 40 aura. Alþýðuprentsmiðjan h. f. J Þurfum við fleiri emb- ættismenn af tegund flugmálasijorans! ÞJÓÐVILJINN og Morgun- blaðið halda áfram að nöldra út af þremur síðustu embættaveitingum dómsmála- ráðtherrans. Ósköp er þetta nöldur þó vesaldarlegt hjá Morgunblað- inu, og virðist mönnum helzt svo sem það blað komi sér ekki að því að segja það á móti þessum embættaveitingum, sem fyrir brjósti þess er að bögglast, hvað sem það nú kann að vera; því að ekki, get- ur Morgunblaðið gert það að árásarefni á núverandi dóms- málaráðherra, þó að eitt af þessum þremur embættum, bæjarfógetaembættið í Hafnar- firði og sýslumannsembættið í Gullbringu- og Kjósarsýslu, væri veitt án þess, að það væiti áður auglýst; því að ná- kvæmlega sömu aðferð hafði dómsmálaráðherra Sjálfstæðis- flokksins hér á árunum, þegar Torfa Hjartarsyni var veitt bæjarfógetaembættið á ísafirði og sýslumannsembættið í ísa- fjarðarsýslu (hann hafði að vísu verið settur í það í einn mánuð), og hafði Morgunblað- ið þá ekkert við það að athuga, þótt það embætti væri ekki auglýst til umsóknar. Ætti ádeilu Morgunblaðsins þar með að vera svarað til fullnustu, því að á annað í sam- bandi við hinar síðustu emb- ættaveitingar núverandi dóms- málaráðherra hefur það ekki treyst sér til þess að deila-, op- inberlega, að minnsta kosti, — enda erfitt fyrir það að neita því, að vel hafi verið vandað tilmannavals í þessi emb- ætti, — viðurkenndir emb- ættismenn eða hæfileikamenn skipaðir í þau án nokkurrar pólitískrar hlutdrægni. • En fíflinu skal á foraðið etja. Og þó að Morgunblaðið treysti sér ekki til þess, að setja neitt út á mannaval dómsmálaráð- herrans í embættin, telur Þjóðviljinn sig þess um kom- mn, jafnvel eftir að atvinnu- málaráðherrann, sem er úr flokki hans, lét sig hafa það, að bjóða þjóðinni upp á Erling Ehingsen í hlið nýja embœtti flugmálastjórans — án þess að það embætti væri nokkurn tíma auglýst, eða nokkrum öðrum gefinn Skostur á að sækja um það! Það er ekki svo að skilja, að Þjóðviljanum er jafnómögulegt og . Morgunblaðir.u, að bregða dómsmáJaráðherranum um póli tíska hlutdrægni í embættaveit- ingunum; svo stranglega hlut- lausar eru þær í því tilliti, og svo eingöngu farið eftir emb- ættisferli og viðurkenndum hæfileikum. En einmitt það vill Þjóðviljinn ekki láta gera, ef dæma má af hinum fárán- Önnur grein um daðrið við nazismanm Hvað sagði Morgunblaðið! SÍÐASTLIÐINN föstudag rifjaði Alþýðublaðið það upp með nokkrum tilvitnun- um, hvernig Morgunblaðið gerði sig árið 1933 að áróðurs- blaði fyrir þýzka nazismann í samþandi við ríkiSþinghúss- brunann fræga, hvernig það notaði lygar þýzkra nazásta um hann til þess að æsa upp til íslenzkrar nazistahreyfing- ar, og hvernig það fagnaði henni sem „hluta af Sjálfstæð- isflokknum", þegar hakakross- merkið og Hitlerskveðjan fór að sjást hér, á götum Reykja- víkur. En Morgunblaðið vill - fá meira að heyra Því finnst það vera hótfyndni að vera að vitna í skrif þess fyrir tólf ár- um; og því skal það í dag rninnt á ýmáslegt, sem nær iiggur. Fyrst skulu þó enn rifjuð upp ummæli frá árinu 1933, sem sýna, að Morgunblaðinu nægði ekki að vera eins og út- spýtt hundsskinn fyrir haka- krossnazismann, þ. e. hinn þýzka og hinn íslenzka afleggj- ara hans. Það þurfti láka að ofsyngja Mussolini og ítalska asismann. Sumarið 1933, þegar flug- málaráðhérra Mussolinis, Bal- bo, kom hingað með flugvéla- sveit sína, birti Morguniblaðið G. júlí eins konar hátíðaleiðara, skáletraðan eins og á jólum og nýjárá og sagði: „I áratug hafa menningar- þjóðir litið undrunaraugum og aðdáunar til ftalíu. Þar var að ófriði loknum sundr- uð þjóð og vanmegnug. Þar var að grípa um sig stjórn- leysi og óregla. Þar var þjóðarvoði á ferðum. ... Þá reis upp maður, sem skildi til fullnustu þjóð sína, skildi hugarfar hennar, skildi hvernig taka þurfti í taum- aná. Hinn samtaka þjóðar- vilji birtist í einum manni, er talað gat þrótt, kjark og framtíðarhugsjónir í alla, háa sem lága. Síðan hefur saga Ítalíu verið sagan um það, hvers samtaka þjóð er megnug “ Þetta hafði nú Morgunblað- ið að segja um Mussolini árið 1933. Og þess var ekki langt að bíða, að „fraintíðarhugsjón- irnar“, sem Morgunblaðið tal- aði þá um í sambandi við ' hann, sýndu sig í verki. Sum- arið 1936 hóf Franco upp- reisnina á Spárii með hjálp Hitlers og Mussolinis, sem sáu sér leik á borði, — að leggja Spán undir' fasismann og nota borgarastyrjöldina þar til þess að æfa hermenn sína og sprengjuflugvélar undir það, sem koma skyldi. Verkalýðssamtök og lýðræð- isflokkar hófu þá fjársöfnun víóa um heim til hjálpar hinni löglegu lýðræðisstjóirn Spánar, sem á var ráðizt; og meðal annarra slíkra samtaka hóf Allþýðusambandið fjársöfn- un í því skyni hér á landi. En Morgunblaðið var fljótt að iinna skyldleikann við Franco, eins og við Hitler og Musso- lini, og nú byrjaði það að boða „algert hlutleysi“ gagnvart yf- irgangi nazismans með skír- skotun í væntanlegan hlutleys- issamning milli stórveldanna varðandi uppreisn Francofas- ismans, og heiihtaði, að fjár- söfnunin hér á landi til stuðn- ings lýðræðinu á Spáni yrði stöðvuð. í ritstjórnargrein um þetta skrífaði Morgunblaðið 25. ág- úst 1936: „Hlutleysissamningurinn hefor m. a. strandað á því, að sum stórveldin, eins og t. d. Ítalía og Þýzkaland, telja fjársöfnun þá til styrktar spönsku stjórninni, sem Riíssland átti frum- kvæði að og verkalýðsfélög ýmsra landa hafa síðar einn- ig byrjað á ... eigi geta samrýmst slíkum hlutleysis- samningi. Þetta hefur m. a. orðið til þess, að ýms ríki hafa með öllu bannað slíka * fjársöfnun hjá sér. En nú hafa þau alvarlegu tíðindi gerzt, að annar aðal- stuðningsflokkur íslenzku ríkisstjómarinnar hefur gengizt fyrir almennri fjár- söfnun hér á landi til styrkt- ar spönsku stjórninni í við- ureigninni við uppreisnar- menn. Það eru liðnir þrír dagar síðan tilkynning um þessa fjársöfnun hirtist í að- alniálgagni ríkisstjómarinn- ar, Alþýðuhlaðinu, og enn hefur stjómin ekki fundið ástæðu til að grípa í taum- ana. ... / Nú er slík fjársöfnun af stórveldum álfunnar skoðuð sem hein þátttaka í borgara- styrjöldinni á Spáni.“ Já, —- af Þýzkalandi H’itlers legu skrifum hans um þetta mál á sunnudaginn. Hann vill láta pólitík eina ráða því, hvernág skipað er í embætti, og verður helzt ekki annað séð á slcrifum hans, en að hann hafi ælzt til þess ætlazt, að komm- únistar einir og íhaldsmenn væru látnir sitja að þeim emb- ættum, sem laus voru! Svo langt erum við nú enn ékki komnir hér á landi, og verður Þjóðviljinn því að hafa nokkra biðlund þangað til emb- ætti þjóðarinnar verða fyllt af eintómum Erlingum Ellingsen- um. En máske eigum við þess von, er tímar líða og Sjálf- stæðisflokkurinn er nógu lengi búinn að láta kommúnista teyma sig á asnaeyrunum. * Núverandi dómsmálaráð- og ítalíu Mussolinis! Og þvi klykkir Morgunblaðið grein sína 25. ágúst 1936 út með þessum orðum: ■ „Þess vegna verðnr að krefjast þess af íslenzku stjórninni, að hún hanni þegar í stað fjársöfnun þá, sem Alþýðuflokkurinn gengst fyrir ...“ En afstöðu sína til viðureign- arinnar á Spáni markaði Morg- unblaðið meðal annars í rit- stjórnargrein fjórum dögum síðar, 29. ágúst 1936, með eft- irfarandi orðum: „Rauðu flokkarnir knúðu þar fram borgarastyrjöld með kirkjubrennum og póli- tískum morðum.“ Þetta sagði Morgunblaðið þegar Franco var, með aðstoð Hitlers og Mussolinis, að drekkja lýðræðinu á Spáni í bióði.' Þegar því var lokið, létu þessi átrúnaðargoð Morgun- blaðsins, eins og menn muna, skammt stórra högga í milli. í apríl 1938 braut Hitler Aust- urríká undir sig; í september sama ár kúgaði hann Tékkó- slóvakíu til að láta Súdetahér- uðin af hendi við Þýzkaland Myndaspjald Hallveigarsfaða af himná fögru höggmynd ,VERNDIN“ eftir Einar Jóas ;on fæst í bókabúðunum. Sömuieiðis í skmfsrtofu KVENNFÉLAGASAM- BANDS ÍSLANDS, Lækjang. 14 B og hjé fj'ásröfluinamfflfmd Hallveiganstaða. gegn loforði um að virða þau landamæri, sem Tékkóslóvakíu voru þá ákveðin. En strax í marz 1939 sveák hann það, sendi her inn í Tékkóslóvakíu og lagði hana alla undir sig. Þá fór nú heldur en ekki að hækka brúnin á Morgunblaðs- ritstjórunum. Eftir undixokun Tékkóslóvakíu skrifaði Morg- unblaðið, 15. marz 1939, í rit- ftjórnargrein: „Atburðirnir. sem nú eru að gerast, eru aðeins afleið- ing þeirrar heimsku, sem drýgð var í Versölum ... Skref fyrir skref eru Þjóðverjar að breyta ósigri sínum frá því 1918 í glæsi- legan sigur án þess, að nokkrum blóðdropa sé út- hellt. Hitler heldur áfram stefnu sinni í austurátt: Á eftir Tékkóslóvakíu er röðin u að líkindum komin að Itúm- Frlh. á 6. síðu herra murí í áliti almennings standa jafnréttur og áður fyrir aðkastl Þjóðviljans og Morgun- blaðsins í sambandi við hinar nýlegu embættaveitingar. Hann hefur valið í embættin menn, sem bafa langan embættisfer- ii að baki sér eða eru viður- kenndir hæfileikamenn og ekki farið þar í neitt flokksgreinar- álit. Hitt er svo annað mál, hve lengi núverandi ríkisstjórn stendur jafnrétt, ef þannig verður haldið áfram að vega að henni, að gersamlega tilefnis- lausu, eins og Þjóðviljinn hefur gert undanfarna daga með hinum fíflslegu árásum sínum á dómsmálaráðherrann í sam- bandi við embættaveitingar hans. LE9BÓK MORGUNBLAÐS INS hirti síðastíliðinin suinmudiag hina sinjöllu ræðiu, sem Daivíð SttefánsHon ftrá Fa:gira isikógi iflliuittí við stetniínigu lista manniajþiinigsdine. í uppíhafi rœðiu sinnar mlnnifciistt Daivíð hinina imMju tíðinda, sem igerzt höfðiu síðan fyrra lisitamamin.aiþi!nigi!ð var háð: stofnun lýðveldis á ís- landi og kosningu forseta og hins nýfengna sigurs í Evrópu- styrjlödinni og í því samíbandi sér í lagi baráttru Norðmanna og Dana. En um málefni banda lags íslenzkra listamanna og listamanna almenní mæltist honum á þessa lund: „Vér vitum, hvert beina skal þakklæti voru fyrir fenginn friö; en vér eigum einnig skuld að gjalda þjóð vorri og landi. íslenzk ir rithöfundar og listamenn launa svo bezt fóstur, að þeir leitist við að skilja köllun sína og hlutverk, leggi rækt við sínar eigin géfur og stuðli að því eftir megni, að samherjar þeirra og þjóðin öll geti notið krafta sinna og isnilli. — Til þess er Bandalag íslenzkra lista- manna stofnað. Vel má vera, að hinar ýmsu deildir þess hafi í upphafi opnað hlið sín um of •— slíkt örlæti má bæði kenna frjálslynidi og þroska- von, enda var aldrei til þess ætl- ast, að allir, sem inn gengju, hefðu greitt skáldamjöðinn jafndýru verði og Óðinn alfaðir. Mistök, sem orðið hafa innan félagsdeilda Bandalagsins, má því með góðum vilja afsaka og rekja til æsku þeirra og gelgjuskeiðs. -— En hitt er öllum holt að vita, að enginn verður skáld eða listamaður af því einu að ganga í félag, eða hljóta styrk af ríkisfé. Svo mátt- ugur er félagsskapur listamanna ekki orðinn ertþá — og því síður fjármunir ríkisins. Hins vegar hef ur margt áunnist, og Bandalag- ið og deildir þess vita nú betur em í upphafi, hvað til þeirra friðar heyrir, hvaða skyldur ber að rækja, ekki aðeins féiögum sinum til góðs, heldur bókmenntum og listum til vegsauka og allri þjóð- inni til þroska og blessunar. Fyrstu starfsárin hafa því veriö reynsluskóli, og þegar á • unga aldri hefur Bandalagið á að skipa mörgum góðum félögum, — mik- ilhæfum og víðsýnum listamönn- um, sem vænta má að marki þann ig stefnuna, að báðir megi vel við una, listamehn þjóðarinnar og þjóðin sjálf. Það er hvorugum að- ila vænlegt að segja hinum stríð á hendur; ef beggja kröfur eru réttmætar, mun þeim svo bezt full nægt, að ekki isé eggjað til óbil- girni, heldur skilnings, ekki ófrið- ar, heldur skynsamlegra sátta. Listamenn veríia að sætta sig við það, að þeir hafa ekki hlotið að erfðum nein þjóðfélagsleg sérrétt- indi; þeir hvorki eru né eigk að vera ríki í ríkinu. Hins geta þeir vænst, að þjóðin launi störf þeirra að verðaleikum, og eins og oxú er hugarfar hennar, hygg ég, að góð- ir listamenn þurfi ekki að örvænta um afkomu sína og framtíð. Mér er nær að hálda, að engin þjóð í víðri veröld leggi hlutfallsOega meira fé til bókmennta og lista en einmitt íslenzka' iþjóðin. Svo'vitur og veglynd er hún — og á annan hátt er drenglegra að launa henni fóstrið en að dæma hana og sak- fella fyrir þrjósku og þröngsýni. Hún hefur sannfærst um og sýnt í verki, að hún telur allt annað en nauðsynlegt, að rithöfundar henn- ar svelti til þess að andlegir hæfi- Leikar þeirra geti notið sín. Þetta er mikill og lofeverður ávinning- Fraœh. á 6 afíhi

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.