Alþýðublaðið - 22.01.1947, Qupperneq 5

Miðvikudagur, 22. jan. 1947.
ALfrVBUBLAÐBB
5
FEBRÚ ARMORGUN
NOKKURN 1944 leið svart-
ur skuggii yfir F.innvatnið í
Suður-Noregi. Það var hdn
hlaðna járnbrautarferja, Hy-
dro, sem á hægri ferð hjó
gegnum hinar kröppu öldur.
Skyndileg sprenging varð
neðanþilija með þeim afleið-
ingum, að skipið nötraði og
valt á hliðdna. Svo lá það al-
veg kyrrt. Fimm rninútum
síðar var Hydro sokkin og
þar með draurnur Hitlers um
að koma fyrstur fram með
atómsprengjuna. Að bald
sprengingarinnar felst eitt af
GREIN ÞESSI birtist
upphaflega í „Mijmeapol-
is Tribune“, en er þýdd
hér úr hinni dönsku út-
gáfu mánaðarritsins „Re-
ader’s Digest.“
rrjitt þá flutti fréttastofa sú,
sem tengd er þeirri ensku
stjórnardeild, er sér um hag-
rænani stríðsrekstur, eftir-
farandi fregn, er kom öllu í
uppnám. Þjóðverjar höfðu
'heimtað, að norsk efna-
verksmiiJðja, sem er sú
stærsta sinnar tegundar í
heimdnum, skyldi auka ár-
lega framleiðslu sína af
deuteriumoxid (þungavatni)
úr 1500 upp í 5000 kg. Þetta
gat merkt aðeins eitt, og
þetta eina boðaði ekkert
gott. Eðlisfræðingar, sem
unnu fyrir bandamenn,
höfðu uppgötvað, að þunga-
vatn var hið bezta hjálpar-
meðal við framleiðslu uran
235. Þar sem bandamenn
réðu ekk.ii yfir nægum birgð-
um þungavatns og þéttingin
þar að auki tekur mjög lang-
an tíma, notuou menn í þess
stað grafit með merkilega
góðum árangri. En sam-
kvæmt h'ánni' énsku frétt,
voru tilraunirnar í stofnun
Vilhjálms keisara komnar
mjög langt á veg.
Hið enska stríðsráðuneyti
skipaöi svo fyrir, að hdn
ef naverksmið j u, þar sem
menn voru að gera nýja
stíflu til að auka þungavatns
íramieiðslu.' Með mjög var-
færnislegum athugunum afl
aði hann sér mjög áreiðan-
ilegrar vitneskju u:m verk-
smiðjuna. Hún safnaði til sín
______ ______nýliðum meðal þeirra vina
j hans, er hann treysti bezt,
strax kallaður til London, og þedr öfluðu honum upp-,
þar sem hynn skyldi mæta í lýsinga um allt sem gerðist1
aðalstöð hinna séræfðu í sambandi við verksmðjuna. |
sveita. Hér hitti hann dr.: Stuttibyíigjusendistöð hans sá ;
Leif Tronstad, sem hafði ’ um, að þessar upplýsingar;
gjört teókningarnar að kæmust til aðalstjórniar hinn
norskri þungavatnsverk- jar ensku fréttastofu. !
merkileigustu afreksverkum' smiðju. Það var hann, sem ; Einar sagði að framleiðsla
styrjaldarinnar. Ihafði fundið upp aðferðina á þungavatni ykist bröðum
Strax í apríl 1940 kvisað- til að framleóða þungavatn í skréfum M&ið rnagn var
ist það í stöðvum alþjóð-! stórum stíl. Fyrir stríðið úutt til Þyzkalands i hverj-
legra vísindastofnana, semMði verið í vinfengi, » manuðn Hið enska stnðs
aldrei hafa viljað beygja sig j vl'S allmarga þýzka kjarn-j ^uneyti skipaði svo fynr,
undi'r lög stríðsins um algera | orkuvísindamenn og hafði.
þögn, að verið væri að gera oft nanarr upplysmgar um, | m-ur a,° aras ia..inmarner
tilraun með víðtæka kjarn- hversu langt Þjóðverjar ®^a a hma norsku veirk-
orkusprengingu í stofnum1 v°ru komnir með kjarnorku-
Vilhjálms keisara í Berlín. sprengju sína en nokkur' Sveitirnar hofðu þegar
Ameríkumenn bvriuðu fvrst1 annar núlifand' maður, sem . fengið mörg erfið viðfangs-
1942 að ráðgeraúíamleiðslulekki er Þjóðverji, 1 lok árs-1e£„i E„ hér hotðu þser £eng-
kjarnorkusprengna. Og ein- ins 1941 hafði dr. Tronstad ^ ið það erhðasta. Hmir sterku
verið komið með leynd tii svipvindiar, er skyndilega
Svíþjóðar af norsku and- :Seta furið um hin psléttu
stöðuhreyfingunni. Þaðan f.Íöl'1> S;era Nore,g aS Þvi landl
hafði hann farið með flugvél 1 Fvrópu, þar sem erfiðast
til London \er 'aS lata loftfluttar her-
Eftiir að Binar hafði átt' sveltir lenda- Fn eftir fyrir-
viðræður við dr. Tronstad, 1 mætum, dr- Tronstad gerðu
sagði hann: „Álítið þér, að menn nu marga uppdrætti af
það sé framkvæmanlegt, að umhverfi verksmiðjunnar og
gera hma norsku þunga-
vatnsverksmiðju óstarfhæfa
með skemmdarverkuin?“
Einar lýsti aðstöðunni mjög
nákvæmlega. Verksmiðian
var mjög traust úr járn-
bentri steinsteypu. Hún lá
við brúnina á 300 metra
djúpri gjá. Verksmiðju
svæðisins ásamt þeim veg-
um, er til þess lágu, var
gætt af þýzkum úrvalssveit-
um. Fjöl’in í kring voru
hrikaleg og torfær. Það
myndi ónei.tanlega vera
mjög erfitt viðfangsefni.
,,En“, bætti hann við, „við
viljum mjög gjarna reyna.“
Einar var strax fluttur til
rannsóknastöðva hinna sér-1 snúa til baka vegna mikils
æfðu sveita. Þar sem hann j skýjaiþykknis. Októberkvöld
áður var áhugasamur um út-; nokkurt 1942 voru „Svöl-
varp, lærði hann fljótt að fara ! urn,ar“ settar um bo,rð í flug
með stuttbylju móttöku- og véllina og nokkrum stundum
morska verksmiðja skyidi sendistöð, sem ekki var siðar stukku þær að lokum
verða eyðilögð ásamt þeim ístærri en svo> aS ÞaS máitíl út í nóttina. Er þær um morg
tórgðum af þungavatni, er | %tía hana 1 litlu handkoff- uninn fóru að glöggva sig á
fyrjr hendi voru Lausnín á orti- Honum var leiðbeint umhverfinu, uppgötvuðu
helztu véiium hennar. Ásamt
með hinum nákvæmu og
jöfnu fréttum Einars gerðu
þessir uppdrættir það kleift
að stofna „Svöluleiðangur-
inn“. Fjóirir Norðmenn, sem
allir voiru afburða skíða-
menn og kunnugir i hérað-
inu, skyldu stökkva niður í
fallhilífum cg ásamt með Ein
ari stofna eins konar mót-
tökunefnd fyrir hima ensku
herflokka, er seinna myndu
vetrða ilátnir svífa niður.
Tvisvar flutti sprengjuflug-
vél .,Svcilurnar“ inn yfir Nor i
eg. í bæði skiptin voru þær (
reiðubúnar að láta sig falCa
til jarðar, en í bæði skiptin
voru vélarnar neyddar til að
um hina nauðsynlegustu þær', að þær höfðu lent í ó-
fyrir öllu öðru En flug- hlutl> :for a fakhlífarnám-; sléttri fjallshlíð um 175 km.
því viðfangsefni skyldi sotja'
skeið og fékk svo fyrirslcip-
annr snnar.
Nótt eina
stökk Einar
í tunglsljósi
út úr RAF
stjórnin tilkynnti, að loft
árás á svo lítinn blett, sem
þar að aUfci væri umluktur
ógnandi fjaliatindum. væri (
óíramkvæmanleg með þeim, sprengjufliugyél og kom tiil
flugvélum. er menn þá réðu' jiarSar uppi á fjallinu um 30
yfir. Fallhlífasveitir yrðu að ,hm' fj a heimdi sinu. ^Hgnn
leysa þetta, yiðfangsefni.
Allmargar norskar frelsis-
hetjur höfðu skömmu áður
náð á vald sitt strandferða-
skipinu Galtesund, boðiiið kaf
bátum og tundurduflum
’byrginn og siglt yfir Norður-
sjóinn til Aberdeen. Einn af
þátttakendunum var sér-
fræðingur á sv’ði vatnsraf-
fræði og hafði þegar skipu-
lagt mjög athafnasama
flokka innan norsku and-
stöðuhreyfingarinnar.
Einar (hann og félagar
hans óska, að ættarnafna
þeirra sé ekki getið) var
komst á fætur — „með und-
arlega tilfi.n'ningu i magan-
um —“ segir hann, spennti
á si'g iskíðin oig hóf heimferð-
ina. Strax fyrir dögun sat
hann að moirgunverði með
móður sinni: „Eg sagði þeim
heima, að ég hefði verið i
'langri skíðaferð. Fyrstu dag
iana var ég ekki áiveg húinn
að átta mig á kringumstæð-
unum, en áður en lang-t um
ileið var ég orðinn sannfærð-
ur um, að enginn vissi, að
ég haíði vérið með i að sigla
Galtesund til Englands.
frá umhverfi takmarks
þeirra. Það, sem menmirnir
höfðu haft rneð sér, lá dreift
um allt, svo að það fók þá tvo
daiga að finna útbúnað sinn.
Og nú hófu þeir nálfs
mánaðar göngu, sem á eng-
an sinn fíka i sögu striðs-
ins. Ilér i 1200 metra hæð,
þar sem istöðugt var 20 gráðu
frost, var 30 kg. það mesta,
sem einn maður gat borið á
bafcrnu. Það þýddi, að hver
maður varð að fara sömu leið
ina þrisvar áifflum til að
flytja allt farteskið, er vóg
um 60 kg. Hinn daglegi mat-
anskammtur hvers manns
var dáTítill ostbiti, hnefafylli
af hafraigrjómum og mjöli og
fjórar tvíbökur.
; I en'sku aðalstöovunum
voru menn orðnir kviðafull-
allra ' iitsvara til bæjarsjóðs Reykjavíkur árið
1948 var 1. nóvember síðastliðinn, en þeim
gjaldendum, sem er heimilt að greiða útsvarið
reglulega af kaupi, ber að standa skil á síðustu
afborguninni eigi síðar en 1. febrúar.
ATVINNUREKENDUR og aðrir kaupgreið-
endur, sem skyldir voru að halda eftir af kaupi
starfsmanna til útsvarsgreiðslu, eru alvarlega
minntir á, að gera bæjarskriístofunum fullnað-
arskil nú þegar um mánaðamótin.
Að öðrum kosti verða útsvör starfsmannanna
innheimt hjá kaupgreiðendum sjálfum, án
fleiri aðvarana.
Lögtökum til tryggingar ógreiddum útsvör-
um 1946 verður haldið áfram án sérstakra að-
varana.
Minnist þess einnig, að greiðslur útsvara
1947 hefjast 1. marz.
Borgarritarinn.
Ég hefi hús, hænsnahús og jarðir til sölu. Þarf
að selja þetta strax. Tek fasteignir í umboðs-
sölu og hjá mér seljast þær fljótt. Geri fyrir
ykkur haldgóða samninga, sem eru eins og
beztu refagirðingar. Skal telja fram fyrir
ykkur og eru þá líkur fyrir réttlátum sköttum.
Það borgar sig.
PÉTUR JAKOBSSON,
löggiltur fasteignasali,
Kárastíg 12. Sími 4492. Viðtalstími frá kl. 1—4.
maður, og stúlka.
vön vélritun, óskast í skrifstofu hjá ríkis-
stofnun. — Verzlunarskólamenntun, eða
önnur hliðstæð menntun, áskilin.
Umsóknir merktar: ,,Atvinna“, sendist í póst-
hólf 1090 fyrir 1. febrúar.
vantar tii að bera Alþýðublaðið til áskrii'enda í
eftirtöldum hverfum.
Njálsgötu
Bræðraborgarsííg
Lindargötu
Talið við afgreiðsluna.

.e*eip
-■ •' i wá J
I
i: |
Ba'óðir Einars kom honum j ir um afdrif mannanna. En
í samband við hina norsku !að lokum hinn 9. april kom
hin langþráða ifregn af „Svci voru. relðubúnar að taka á
unum“..Þær höfð'u komið sér móti Skemmdarverfcáflokk-
fyrir ekki mjög f jarri norsku , um meö útvarps og ljósmerkj
þungavatnsverksmiðjunni, j um.
náð sambandi við Einar ogl (Niðurlag á morgun). ,