Alþýðublaðið - 15.05.1948, Blaðsíða 9

hf ÍJ' ifrgáfcifigfifij
Laugar3agúr” Í57 maí 19ÍST

AÐfÐ"
ÞAÐ er sjaldgæft, að menn
minnis.l þannig á nokkurt ís-
lenzkt skáldrit, sem sérstak-
lega er ætlao börnum og ung
lingum, að þeir telji það ti:l
góðra bókmennta. Ævintýri
Andersens, Dýrheimar Kip-
Jings, Ferðasaga Níelsar Hol
geirssonar ei'tir Selmu Lager
löf og sitthvað fleira eftir
.erlenda höiunda :— það er
skáldskapur — en eftir Is-
lendinga? Nei, — nei! Jú,
þetta eða hitt er anzi snið-
ugt handa börnum — en bók
menntir ha? Til að mynda
þykir cillum, bókstaflega öil
um, skrambi gaman að Gutta
vísum Stefáns Jónssonar —
en sð það geti talizt skáld-
skapur — það hefur sannar-
lega fáum til hu;gar komio.
En ég held bara, að ég
hvorki bliknaði ná blánaði
við að birta þær í sýnisbók
íslenzkra bókmennta frá ár-
unum 1930—1945, — en ég
mundi heldur ekki hafa val-
:ð svo eftir skáld 18. aldar í
ísilands þúsund ár, að þar
væri ekki birt Skipafregn
Arna Böðvarssonar. Þá hef
ég rekið mig á það aítux og
■aftur, að jafnvel greint fólk
hefur yfirléitt ekki, rnargt
hv.að, áttað sig á bvi, hve
xnikils er úrn það vert, a?5
íslenzkir höfundar skriti sög
ur og_ yrki kvæði, sem her-fi
vel börnum og unglmgam,
hvað sem líður skáldskapar-
giidi slíkra bókmennta.
Stefán Jónsson hefur skrif
að allmargar smásögur, seni
fyrst og fremst eru ætlaðar
fullorðnu fólki. Suraa r þess
ara sagna eru haglega gerðar
og rnega teljast í betri röð ís-
lenzkra smásagna. En á ýn\s-
um eru lýti, sem beínlmis
, virðast til orðin . fyrir. þær
sakir, að: h.öfundurinn Iiafi
ekki talið annað sæma en áð
hann reyndi að tolía r inn-
fluttri og hér af ýmsum róm
aðri ónáttúrutízku, mjög ó-
samræmri allri hans gorð, þó
ekki verði raunar séð, að hann
haff nokkurn tíma 'talið það
mundu orka til biómgunar á
íslenzkar bókménntir, að
birta sögur, þar sem fellcþ
væru niður öll greinarmerki,
og kvæði, sem verða ættu
merk af þvi einu, að þar væri
hvergi notaður stór bókstaf-
ur.
Á því leikur enginn vafi,
að bækur Stefáns, Vinir vors
ins og Skciadagar, eru vel
skrifaðar og skemmtilegar
sögur handa ungiingum í
sveit og við sjó, og þær eru
einnig mjc.g læsilegar full-
orðnu fólki. En samt er það
ekkert efamál, að þegar á
allt er litið, sé ekþi nein af
fyrri bókum Stefáns jafningi
þeirrar, . sem út kom nókkru
fyrir páskana í vetur. Sú bók
heitir Hjalti ilitli, og er það
svo sem en.gin smásaga,
hvorki meira né minna en
tuttugu og ein örk.
Hjalti litli er föðurlaus
drengur, sem bláfátæk móð-
ir verður að láta frá sér fara
til vandalausra, sárnauðug
og honum til mikillar hreill-
ingar. I sögunni er sagt frá
dvöl hans á sveitabænum
Stefán Jónsson.
Laugamýri og fólkinu, sem
hann kynnist, börnum og
fullorðnum, en á Laugamýri
er tvíbýli. Ekkert óvenju-
legt eða út af fyrir sig stór-
broíið gerist í sögunni —
einungis lýst þar svipuðu lífi
og atburðum og oft hefur
verið um fjaF.að. Þá er ög
íólkið, sem við sögun-a kem-
ur, engan veginn merkilegra
en allur þorri manna,, og höf
undur reynir hreint ekki að
fegra það, draga úr brestum
þess eða breiða yfir eitt eða
neitt, sem á er vant um
menningu þess eða s.tarfs-
hætti. Iiins vegar er síður en
svo, að höfundu.r geri sér far
um að svería fólkið, stækka
vankantana á gerð 'þess og
menningu, gera líískjör þess
verri eða líf þess fáskrúð-
ugra en efni standa til. Og
höfundur reynir víða að
koma að með góðu móti heil-
ræðum cg leiðbeiningum til
ungra ilesenda" um viðhorí
við því. sem frá er sagt.
Þarna er því engan, veginn
um að ræða neitt áróðursri-t,
þar sem höfð séu endaskdpti
á viðurkenndurn sioferðilég
um lögmálum eða mati þjcð-
félagslegrá verðmæta. Ahrif
bókarinnar stefna frékást að
auknu bjartsýni á eðliseig-
indi jafnvel' hversdagslegra
manna og að aukinni jtrú á
gildi þeirraf mannúðar, sem
þróast við skilning á sam-
mannlegu eðli. einstökum af
brigðum og mismunanái tján
ingu hins ínnra — eítir mót-
un cg aðstæðum.
Sagan hefst á ferð drengs
ins í vistina að Laugamýri,
og er frásöghin í kafilanum
Ferðafólk alls ekki
skemmtilegri eða lífrænni en
gerist og gengur. Og formál-
inn, sem á eftir kemur, for-
máli sjálfrar dvalarsögunn-
a-r, er lítið eitt vandræða- og
og stirðbusalegur — og nán-
ast smíðalýti á scgunni. Þá
eru og smáhnökrar hér og
þar á máli og stíl aðailsögunn
ar, en hún er annars mótuð
af smekkvísi, látleysi, hlýrri,
en væmnfslausri viðkvæmni,
hotaiegri kímni,- hressandi
frásagnargleði' —óg þó trúu
raunsæi. Lesandinn lifir með
Hjalta og því. fólki, sem hann
umgengst, gleðst og hrygg-
ist, hilakkar og kvíðir, og ósk
ar þess að lokum, að þessu
mannsbarni megi sem bezt
farnast í viðsjálum heimi.
Við kynnumst einnig náið
leiksystkinum Hjalta litla,
en þó tekst höfundi ef til vill
betur að kynna okkur full-
orðna fclkið — eg samt kynn
umst við því eingöngu . af
því, hvernig það er O orðs
og. æðls við Hjalta — eða
hvernig framkoma þess ga-gn
vart öðrum kemur honum
fyrir sjónir. Við þekkjum
gömlu heiðurshjónin, Guð-
rúnu og Helga, einá og við
hefðum dvalið hjá þeim í
bernsku — og við minnumst
þess, hve Helgi gaml; gat
verið skemmtiiega kíminn
cg notalega skrítinn. Þá er
Pálli vinnumaður kúnstug-
ur í meira lagi og ærio gjarn
á að miða dóma sína og mat
við geðþc ‘.ta sinn og hentug-
;leika, en þó er hann bezti
náungi. — Tekst höfundi
skemmtilega að sýna breyt-
inguna, sem verður á mati
hans á gildi og kjörum vinnu
fólks, þá er hann er sjálfur
að gerast bóndi. Eða hús-
freyjan — Sólveig. Af við-
brigðum hennar gagnvart
Hjalta, tengdamóður- .sinni,
hinu háttsetta o-g ,,fína“
mágafólki og fólkinu í
Vesturbænum — fáúm við
glö-gga vitneskju um lund
hennar og gerð — og ef til
vilil sést ‘hvergi betur, hvers
höfundurinn er megnugur,
en af því, hvernig hann hagar
lýsingunni á Sólveigu, — og
svo raunar hinu. hverja hug
mynd. við fáum um hið mikla
og álengdar glæsilega efna-
Framh. á 11. síðu.
Baínandi rifi er bezf að íifa
FYRSTA HEFTI Eimreiðar-
innar af argangi þessa árs er
riýkomið út, og er íull ástæða
til þéss að vekja. á því athygli,
því að með þessu hefti hefur.
orðið • á- ritiriu mikil og góð
breyting frá því, sem verið hef-
ur að u.ndanförm.i. Haldi rit-
stjóri og... utgefandi Eimreiðar-
irinar áfram á hinni riýju braut,
er ástÉeða til þess að ætla, áð
rit hans skipi brátt þann sess,
sem því hæfir,. en það mun
’gömlum og nýjum yinum bess
T.ikið íagnaðaref.ni.
Eimreiðin fiytur að þessu
sinni riýtt kvæði eftir Jakob
Thorárensen og nýja smásögu
eftir Guðmund Gíslason Haga-
lín. Kvæði Jakobs, Eýðibærinn,
er svipmikið og snjallt og sýnir
glögglegn, að það eru síður en
svo elliinörk á ljóðskálöirixt
Jakobi Thorarensen. . Saga
Hagalíns, Vomurinn kemur, er
enn ein sönnun þess, að sem
smásagr.ahöfundur nýtur Haga-
lín sérstöou ekki aðeins meðal
rithöfunda. samtíðarinndr, held-
ur meðal íslenzkra rithöfunda
fyrr og nú. Hagalín er tvímæla
laust sá smásagnahöfundur okk-
ar, sem ritað hefur ílestar góð-
ar smásögur. Vomurinn kemur
er ein af beztu smásögum hans,
sérstæð ög persönuleg að efnis-
vali og listrænu gildi.
Ritgerð Helga Pjeturss er eins
og allt annað, sem sá höfundur
ritar, stórfróðleg og ‘ skrifuð á
hinu kliðmjúka en þó þrótt-
mikla máli, er Helgi Pjeturss
ræður yfir. Ferðasaga Krist-
mundar Bjarnasonar ér þægileg
aflestrar.
Tilraun ritstjórans til að a^-
saka hinn hjákátlega ásælnis-
vilja nokkurra sérlundaðra sam
landa okkar eftir Grænlandi
mistekst sem vænta mátti, og
ritsmíð Björns Glafssonar um
skaítana og þjóðarbúskapirin
eykur.: naumast á gildi ritsins.
Eimreiðlnni er ekki gefið að'
vera tiitakanlega írjálslynd í’
stiórnmálum! En fiytji hún
kvæði og sögur.á borð við það/
sem þetta hefti hefur að bjóða.'
er henni auðvitað ýmislegt i’yr-
irgefandi, og batnandi riti er
bezt að íifa!
Heígi Sæmuiidsson.
Góiffeppa-
íireinsunin,
Bíó Camp, Skúlagöíu.
Hússmæður þær, sem
hugsa sér að láta hreinsa
gólfteppi sín og húsgögn
fyrir sumarið, ættu að
hringja sem íyrst í síma
7360.
Til í búðinni allan daginn.
Komið og veljið eða símið.
SÍLÐ & FISKUR
Eift snlalSasfa lÉldverk, sem skrifaS hfur vérið á NorBurtðndimi
Wilhelm Heinsen
J S U 6
ssýniir .af frábærri - s'riilld frumbýlmgsbaxáttu íátæku
íiskimannanna í Færeyjum, sam brjótast í að eignast
lítinn .friðsælan blett, kái'kgarð,■ túriblett til að geta
pl frasníleytt einni kú, ög bát til að fiska á í sooið handa
litlu-m svöngum munnum við illt viðurværi ónogan
klæðriað og illan aðbúriað á íæreysku skúlunum, sem
fis'bá- við strendur íslands. Flestir íslendingar kannast
við íæreysku skútukarlaná, sem stundum hér áð'ur,
gengu um göturnar. Fæstir munu hafa reynt að sitja
^ sig inn í kjör þessara bláfátæku -fiskimanna, og enn
færri vita nokkuð um heímili þeirra í nágrannalandi okkar Færeyjum. Flestir þessarra
manna eiga hóp 'barna, sem býr við stöðugan ótta um ill örlög, fregnir um að skútan
sem faðir þeirra var á jheíði farist, eða <að grjótskriða falli úr snarbröttum fjöllunum
fyrir ofan bæinn, ofan á húsið þeirra. Bók Heinsens lýsir af óvenjulegri. snilld*lífi og
kjörum þessa eir.kennilega fólks, sem býr við svo ótrúlega erfið kjör en lifir sérstæ^-
ara og einkennilegra menningarlífi en'nokkur önnur þjóð í hekm.
- ííí - .•>
,;, '. kom' í j aflar. bókaverzlánir í d.ag.
Nóatún 'kostar í mjög fallegu bandikr. 40.00.
HELGAFELL
Garðastræti 17. — Laugaveg 100. — ASalstræti 18. — Njálsgötu 64, Baldursgötu 11.
Laugaveg 38 — Ausíurstræti 1.