Alþýðublaðið - 22.05.1948, Blaðsíða 5

Laugardagur 22. maí 1948.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
BAVID LOWj
FRIÐARENGILLINN í KREML
Öffru hverju kemur það fyrir, að Síalin skrifar góðvinum sínum úti í heimi opin bréf, og eru þau þá jafnan túlkuð sem hinn æðsti
ífoðskapur friðarengilsins, eins og bréfið til Wallace var nú síðast. Hér teiknar Low eitt af þessum uppátækjum Stalins, en undir-
tyllur hans eru að stinga saman nefjum um það, hvað gamli maðurinn vilji nú.
HÉR í ÞÝZKALANDI, á
skuggahlið jarðarinnar, er
æsing evrópískra stjórnmála
komin að mörkum óvissunn-
ar,. óttans, , jafnvel skelfing-
arinnar.
, í .gær kom ég heim frá
Frakklandi. Komst ég þá að
raun um mér til furðu, að
daginn áður hafði rússneska
lögreglan tekið bifreið mína,
ásamt þýzkum einkaritara
mínum og bifreiðastjóra, er
voru að nota gripinn. Vinnu
stúlkuna hafði langað til að
íara í stutta heimsókn til
ættingja sinna, og bifreiðin
stóð framan við húsið, en svo
vildi til, að það var á rúss-
oaeska hernámssvæðinu í
borginni. Nokkrum mínútum
seinna kom rússneskur her-
maður með vélbyssu blað-
skellandi. Spurði hann hvar
Ameríkaninn væri. Fjöl-
skyldan raðaði sér upp að
veggnum og sagði, að þar
væri enginn Ameríkani. En
hermaðurinn hafði séð vagn
Ameríkanans og þóttist viss í
sinni sök. Hratt hann upp
öllum hurðum, gáði inn í
baðherbergið og jafnvel und
dr rúmin. Að lokum féllst
hann á þá útskýringu, að
Ameríkaninn væri í París.
Síðan rak hann stúlkuna út
í bifreiðina og skipaði bif-
reiðastjóranum að aka til her
námsstjórnarinnar.
Þar tók NKVD við. Sá sem
yfirheyrði var Rússi, ekki
einkennisklæddur. — Reykti
hann á afláts og hélt vind-
lingnum milli þumalfingurs
og vísifingurs. Hann talaði
á rússnesku og túlkur þýddi.
Nafn? Hún sagði honum það.
Heimilisfang? Hún nefndi
það. Vegabréfið? Hún sýndi
honum þýzka vegabréfið. Öll
önnur vegabréf? Hún sagð-
ist engin önnur vegabréf
hafa. Þá fór hann að hrópa.
Hún hefði önnur vegabréf.
Hún væri njósnari og ef hún
legði ekki þann óvana niður,
mundi hún hafa verra af.
Stúlkan fór að gráta og
skjálfa af hræðslu. Hvers
vegna kemur bú hingað til
þess að njósna um okkur?
Leynilögregla Rússa í Berlín
Hvaða erindi áttu inn á rúss
neska hernámssvæðið? Stúlk
an tautaði um, að hún væri
ekki að njósna, og að hún
hefði komið til þess að fara
í leikhúsið. og hljómleikahöll
ina á rússneska hernáms-
svæðinu og einnig sýninguna
í sovét-menningarhöllinni.
Þá tók hann að öskra ógur-
lega. Flutti túlkurinn þau
skilaboð, að hann væri sann
færður um að hún lygi, að
hún væri njósnari, að hún
væri ekki* Þjóðverji, heldur
dulbúinn útlendingur og að
hann mundi komast til botns
í málinu. Stóð hann því næst
upp frá borði sínu og þreif
veskið hennar, opnaði það og
tæmdi. (Ef eitthvað er bet-
ur til þess fallið að buga
konu en að rusla í veskinu
hennar, þá er sú aðferð ekki
enn þá kunn). Hann tók upp
varalit. smáglas með
ÞESSA GREIN ritar
Melvin J. Lasky, fréttarit-
ari New Leader í Þýzka-
landi, um óhæfuverk N.K.
V.D.. leynilögreglu Rússa
í Þýzfealandi. Greinin er
þýdd úr „New Leader“.
Þessi atburður er hvorki
einstæður né óvenjulegur.
Á öllum sviðum og með öll-
um ráðum leitast Rússar við
að auka óvissuna, óttann og
skelfinguna. Þeir hafa reynt
að sýna það svart á hvítu í
Berlín og. alls staðar í Mið-
Evrppu (og það sorglega er,
að þeim .hefur orðið nokkuð
ágengt), að það sé Rússinn
sem sé númer eitt, að hann
sé sá, sem segi siðasta orðið
og pefi síðustu skipunina. Og
ilm- enginn , ógnar þessu yfir-
, . , K ,. ^ivaldi. Ég hef oft talað við
vatm, ýmsa aðra smahluti og | s
Wrn studenta, sem voru a nalum
yfir því, hvað kæmi fynr 1
háskólanum næsta dag, og
spurði tortryggnislega, hvers
vegna hún hefði þetta með-
ferðis. Hún sagði aumkunar-,, ..... , ,, ,
lega. að hún hefði betta með , banfitokur NKVN 1 studenta
sér vegna þess að hún væri í fforðunum .eru ekKi oalgeng-
nútíma kona. Eða ef til villjf- ^8 hef talað við þyzkar
bætti hann við, af því að ] te pur t þyzkum smaþmpun^
þu ert alltaf tilbuin að fara JL +n
huldu höfði og fara yfir
landamærin.
Þannig liðu
nokkrar
klukkustundir. Loks var hún
látin fara inn í forherbergi,
og var þar þýzkur íögreglu-
foringi í forsæti. Þarna sat
hún föl og kjökrandi. For-
inginn reyndi að hughreysta
hana. Það Væri' einskis að
sakna og þetta væri ekki al-
varlegt. Eftir stundarbið
kom rússneski umsjónarmað
urinn inn og ávarpaði lög-
regluforingjann á ágætri
þýzku. Þjóðverjinn sneri sér
þá að stúlkunni og sagði
henni í ströngum tón, að hún
yrði, látin fara, en ef hún
nokkum tíma léti sjá sig á
rússneska hernámssvæðinu í
Berlín aftur þá ....
* * *
hafa ætlað að ncfa til þess
að gefa sér ij^plýsingar, og
eru að revna að forðast það,
sem þeim réttilega finnst
vera hryllilegt og endalaust
njósnanet Rússa. Bak við
hina sálfræðilegu hlið máls-
ins er bitur veruleiki, dimm
ur og næsta viðbjóðslegur, ef
grannt er skoðað. Söguna
rita þeir, sem lífi halda, og
til þess að kynnast aðferðun
um og ógnunum, verður að
hlýða á vitnisburð fórnar-
lambsins. En fyrst er að
finna það.
Maður nokkur, sem ég hef
kynnzt, Auer að nafni, sagði
eftirfarandi sögu. Skömmu
eftir stríðslok losnaði hann
og aðrir stjórnmálamenn úr
fangabúðum og hófu and-
nazistískt starf meðal al-
mennings. Þetta var á Drest-
ensvæðinu . Morgun einn
nokkru seinna komu sérstak
ir nefndarmenn saman til
fundar. Var þar rætt um, að
ákærur kommúnistá á hend
ur fyrri leynifjendum þeirra
hefðu reynzt réttmætar. Au-
er og fleiri voru handteknir.
Handjárn voru á hann settt
og maður með staf veitti hon
um mikið högg á vinstra aug
að. Yfirheyrsla var haldin í
rússnesku aðalbækistöðvun-
um,. og tveir rússneskir f or
ingjar yfirheyrðu. Að kvöidi
var þeim öllum sleppt, en
þeir höfðu misst af mjög
mikilsverðum fundi í andnaz
ista nefndinni. Ekki leið á
löngu áður en Vasilenko
major (í Dresten NKVD) og
sveit tólf hermanna ásamt
nokkrum innfæddum komm
únistum kom til þess að
handtaka Auer í annað sinn.
Vörubifreið höfðu þeir með
sér og á hana voru allir hús-
munir Auers settir, föt, bæk-
ur, útvarpstæki, ritvél, o. s.
f. Sjálfur tók majórinn öll
persónuleg skjöl Auers og
stjórnmálaleg skjöl sömuleið
is Auer var stungið inn í eitt
hinna gömlu fangelsa í Drest
en. Næsta dag var honum
fengið skjal o" skyldi hann
undirrita. Var skjalið þess
efnis, að rannsókn hefði leitt
í ljós, að í húsi hans hefði
verið , hlaðnar skammbyssur
og járnkross. Auer neitaði
Rann þá Vasilenko í skap, og
ætlaði hann að berja Auer
með bysgu sinni, en annar
foringi aftraði honum ög
sagði: „Láttu hann sitja inni
í nokkra mánuði, þá mun
hann fást til að skrifa und'
ir . .
Auer sat í fangelsi í eitt
ár og þrjá mánuði. Þá var
hann færður fyrir NKVD
Var þar rússneskur hershöfð
ingi fyrir. Hann var kurteis
í framkomu og spurði um
skoðun Auers sjálfs á mál
inu. Auer var ekki myrkur
máli. Sagði hann hershöfð-
ingjanum að allt málið væri
pólitísk brögð og undirferli
kommúnista, og hefði eign-
um hans sennilega verið
rænt og skipt milli kommún
ista á staðnum. Hershöfðing
inn sagði fátt, en gat þess að
oft yrði fólk hart úti vegna
llyrmislegs slúðurs. Lét
hann í liós samúð.
Var nú Auer sleppt úr
haldi ásamt nokkrum af hin
um upprunalega hópi. Komst
hann bráðlega undan til Ber
línar, þar sem hann var sett
ur á sjúkrahús. Hann var þá
97 pund að þyngd og þjáðist
af hjartasjúkdómi .og alvar-
legu blóðleysi og algerlega
hafði hann orðið blindur á
vinstra auga.
* * *
Slíkt sem þetta er ekki
heldur- neitt einsdæmi. Erf-
iðleikarnir eru í því fólgnir
að finna fórnarlambið. En
iað er álíka auðvelt að tak-
ast ferð á hendur til Lu-
bjanka. Sachsenhausen og
Buchenwald, þessar tvær al-
ræmdu fangabúðir nazist-
anna, eru í notkun á nýjan
Ieik. Fyrr meir fyllti sovét-
lögreglan þær af nazistum,
hálfnazistum óg ýmsum.
Hinn mikli þýzki leikari,
Heinrich George, kvað hafa
látizt í Sachsenhausen, og
sjáifur veit ég til þess að all-
margir fyrr verandi minni
háttar nazistar hafa látið líf
ð í slíkum fangabúðum. En
ekki leið á löngu áður en
andnazista deildin í fanga-
aúðum NKVD fór að vaxa.
Óháðir sósíalistar á rúss-
neska hernámssvæðinu fóru
að tínast þangað.
Örðugleikúm er bundið að
afla sér nákvæmra heimilda,
en fyrir skömmu varð fram
taksamur fréttamaður frá
Echo der Woche margs vís-
ari. Hann hélt sig í námunda
við Weimar og gat smátt og
smátt komizt að raun um,
hvað var þar að gerast. Á
morgnana sá hann vörubif-
reiðar fara frá fangabúðun-
um í Buchenwald og fluttu
iær menn til vinnu. Til þess
að hindra flótta var föngun-
um skipað að liggja flatir á
bifreiðunum, og hægt var að
sjá hvíta og bláa hatta þeirra
eða rökuð höfuð og varð-
mennina.
Vegfarendur eru vandlega
rannsakaðir með reglulegu
millibili til þess að koma í
veg fyrir „njósnir". Þegar
fangarnir vinna á bersvæði,
á götum úti eða í skógum, er
öll umferð stöðvuð og beint
til baka. Enginn má vera of
nærgöngull við sjálfar fanga
búðirnar. En á stórum dyr-
um bak við gaddavírsgirðing
una er tákn Ráðstjórnarríkj-
anna. Um nætur er viðhöfð
venjuleg fangabúðavarúð,
kastljós og rápandi varðsveit
ir með hunda. Jafnvel á vetr
um er ekki reykjareim að sjá
úr reykháfum fangabúðanna.
í þorpúnum -tveim í grennd-
inni, Hottelstedt og Etters-
burg (með samtals eitt þús-
und íbúa) hafa yfir þrjátíu
manns horfið. Þorpsbúi nokk
ur sagði hreint út: ,,Það er
ekki gert ráð fyrir að neinn
sleppi úr fangabúðunum, en
ef talan reynist hafa lækkað,
taka þeir bara nokkra bænd
ur á ökrum úti eða fótgang-
andi menn á götunum og þá
er vandinn levstur".
Fréttamaðurinn komst yf-
ir bréf í Weimar frá jafnað-
armanni einum, sem hafði
veríð tekinn til fanga árið
Framhald á 7. síðu.