Alþýðublaðið - 31.08.1948, Blaðsíða 5

“'priSjwdagite; 3dj£figúþlhí&48
eru beðnar að korna tll viðíals
íyrir 5. sept n.k.
GaraasföSín
Rauðarárstíg 33.
í VOR OG SUMAR; hefur
það verið eitt helzta umræðu
efn-i ma-nna. hvernig því geti
vikið við, að þrátt fyrir geysi
mikinn gjaldeyrisskort og
margendurteknar auglýsing
ar gjaldeyrisyfirvalda um,
að þýðingarlaust sé að sækja
am gjaldeyri til utanfara,
nema um brýn erindi sé að
ræða, hefur aldrei verið
meira um utanferðir en ein
mitt nú í vor og sumar-
Þrjár íslenzkar „skymast-
er“- flugvélar hafa verið önn
um kafnar við að flytja ís-
lendinga til útlanda og heim
aftur, en mér er sagt, að
rekstur þeirra kosti í er-
lendum gjaldeyri álíka
mikið og rekstur 3000 einka-
bifreiða miðáð við benzín-
skammtinn. eins og hann er
mú Fjölmargir hafa farið
með erlendum flugvélum, og
farþegarúm millilandaskip-
anna hefur yfirleitt verið full
setið. Vitað er um fjöldskyld-
ur. sem tekið hafa sumarbú-
staði á leigu erlendis, aðrir
hafa búið landvölum í dýrum
hótelum og fjöldi manna hef
ur farið með bifreiðar sínar
<og ekið land úr landi eða um
þverar heimsálfur. og súmir
meira að segja keypt sér bif
treiðar erlendis í þessu skyni
<og komið síðan með bær
heim. Óhætt mun að full-
yrða, að ekki hafi nema lítill
hluti þess fólks, sem farið hef
ur utan í vor og sumar. átt
brýnt erindi, heldur hefur
allur meginþorrinn verið í
skemmtiferðum.
Á venjulegum tímum er
vissulega ekki nema gott eitt
um það að segja, að fólk ferð
ist til framandi landa, jafn
vel þótt það eigi þangað ekk
ert erindi annað en að sjá
sig um í heiminum. Það er
ekki aðeins góð skemmtun
að sjá önnur lönd og kynn
ast öðrum þjóðum, heldur og
menntandi. Það getur aukið
víðsýni manna og eytt útúr
boringsskap. En þegar skort
sur verður á erlendum gjald-
eyri og nauðsynlegt að spara
hann, verður auðvitað að tak
marka ferðalög til útlanda
eins og annað. sem greiða
verður með erlendum gjald-
eyri. Og þegar gjaldeyris-
skorturinn, verður -svo mikill-
að ekki er hægt að kaupa til
landsins nálægt því allt það
magn af brýnum lífsnauðsynj
um. sem neytendur spyrja
eftir, og þess vegna hefur
verið tekin upp ströng
skömmtun. er auðvitað sjálf
sagt.að taka fyrir ónauðsyn-
legar skemmtiferðir til ann-
arra landa, þótt ávalt verði
hins vegar að gera ráð fyrir
að menn geti átt eðlileg og
nauðsynleg erindi til útlanda,
sem telja verði óhjákvæmi-
íegt að veita gjaldeyri til, t.
d-. til náms. til lækninga, í
viðskiptaerindum, til þátt-
ftöku í nauðsynlegum ráð-
stefnum o- s- frv.
Þegar viðskiptanefndir hóf
starf sitt, lýsti hún því yfir,
að það væri stefna sín að
veita engan gjaldeyri til ó-
nauðsynlegra utanferða, og
hefur hún ítrekað þessa yfir
lýsingu sína nokkrum sinn-
urn síðan, Einmitt með tilliti
til þ-essa. hefur almenningi
verið það ráðgáta, hvernig á
því gæti staðið, að aldrei virð
ist hafa verið meira um
skemmtiferðalög til útlanda
en einmitt í vor og sumar.
Þeim. sem þetta ritar, er ekki
kunnugt um, hversu mörg-
um viðskiptanefndin hefur
veitt gjaldeyri til utanfarar
eða hversu miklum gjaldeyri
hefur verið varið í þessu
skyni það sem af er þessu
ári. En nýlega hefur nefnd-
in birt upplýsingar, sem
varpa ljósi á þetta mál.
Hvorki meira né minna en
1600 manns hafa á undan-
förnum 4 mánuSum farið ut
an án þess að þurfa nokkurn
erlendan gjaldeyri frá ís-
lenzkum gjaldeyrisyfirvöld-
um. Auk þessa er enginn
vafi á því, að talsverður
hluti þeirra, sem fengið hafa
gjaldeyri, hefur dvalið leng-
ur erlendis — og margir
meira að segja miklu leng-
ur — en eðlilegt getur talizt,
miðað Við hinn löglega
fengna farareyri.
Þeir, sem farið hafa utan
án þess að fá nokkurn farar-
eyri hjá gjaldeyrisyfirvöld-
um, hafa gert þeim þá grein
fyrir ferðum sínum, að ferða-
og dvalarkostnaðurinn er-
lendis sé greiddur af erlend-
um ættingjum eða kunningj
um eða þá af innlendum
mönnum, sem hafa lögleg
ráð á gjaldeyri. þ. e. a- s- sjó
mönnum. Ýmsir þeirra, sem
dvelja erlendis lengur en
eðlilegt getur talizt miðað
við löglega fenginn farar-
eyri, mundu og vafalaust
láta í té slíkar skýringar ef
þeir væru spurðir. Að sjálf-
sögðu er bæði ástæðulaust og
ósæmilegt að telja alla þá
hafa sagt ósatt, sem slíkar
skýringar hafa gefið á
greiðslu ferðakostnaðar síns.
En það er algjör fjarstæða,
að það getj verið rétt, að 1600
manns hafi verið boðið til út
landa á 4 mánuðum, þannig
að utanferðin kosti hluf.aðeig
andi alls engan gjaldeyri,
og þá ekki hvað sízt, þegar
þess er gæýt, hversu margir
þeirra. sem fengið hafa smá
gjaldeyrisleyfi, þurfa á að
halda gestrisni ættingja og
vina til þess að skýra langa
eða dýra dvöl sína erlendis.
En hver er þá skýringin á
því, hversu lítið jxeir, sem
fara vilja utan. virðast upp
á gjaldeyrisyfirvöldin komn-
ir?
Ekki virðast nema- tvær
skýringar geta komið til
greina. Annað hvort kaupa
ferðalangarnir gjaldeyri hér
innanlands á , svörtum mark
aði“ eða þeir eiga gjaldeyri
erlendis, og er hvort tveggja
að sjálfsögðu ólöglegt.
Það héfur lengi verið vit-
að, að íslenzkir einstaklingar
ættu mikið fé erlendis- Um
það mál hefur allmikið verið
rætt undanfarið, og hefur sá
sem þetta ritar, m- a. skrifað
um það hér í blaðið. Vafa-
laust er hægt að skýra ýmsar
hinna ,,ódýru“ utanferða á
þennan, hátt- Það er kunnara
en. frá þurfi að segja að ýmsir
ríkir fésýslumenn hafa verið
— og eru sumir enn — á
ferðalögum erlendis sumir
án þess að fá nokkurn erlend
an gjaldeyri hjá yfirvöldum,
en aðrir með smáleyfi. Þrátt
fyrir það hafa þeir farið allra
ferða sinná um heilar heims-
álfur, og ekki virzt búa hjá
neinum ,,ættingjum eða vin-
um“. Þetta lúxusflakk hefur
staðfest þá skoðun almenn-
ings að um falið fé erlendis
sé að ræða, og það hefiir
leitt alhygli að því, hverjir
muni eiga slíkar inneignir.
En það er þó fráleitt að gera
ráð fyrir því. að allir þeir,
sem hafa getað farið ferða
sinna til útlanda að öllu eða
nokkru leyti án atbeina
gjaldeyrisyfirvalda, eigi
sjálfir inneignir erlendis.
Meiri hlutinn ef ekki flestir
hljóta að kaupa gjaldeyrinn
og fyrst þeir hafa ekki feng
ið hann, hjá réttum yfirvöld
um hljóta þeir að hafa
keypt hann á „svörtum mark
aði“, en almannarómurinn
hefur talið, að hér væri jafn
an fáanlegur erlendur gjald
eyrir í slíkum viðskiptum', og
kostaði þá dollarinn 15—20
kr- og pundið 35 — 40 kr.
Sú staðreynd, að 1600 manns
hafa farið utan á síðastliðn-
um 4 mánuðum án nokkurs
löglega fengins gjaldeyris,
ásamt hinu, að mikill fjöldi
manna, sem fær gjaldeyris-
leyfi, er miklu lengur er-
lendis, en líklegt er að liinn
löglegi gjaldeyrir geti dug-
að, bendir eindregið til þess,
að hér sé um víðiækan
,,svartan“ gjaldeyrismarkað
að ræða, svo eindregið. að
óverjandi er að hafast ekki
eitthvað að til þess að stöova
siík viðskipíi og hafa hend-
ur í hári þeirra, sem brotleg-
ir hafa reynzt og reynast.
Margt annað bendir ótví
rætt í sömu átt, svo sem hinn
gífurlegi innflutningur bif-
reiða ísskápa og þvottavéla,
án þess að gjaldeyrjr sé veitt
ur til ksupa á þessum hlut-
um. Gjaldeyrirn eiga menn
eða afla sér hans á ,,svörtum
markaði“ og þurfa því ekki!
á gjaldeyrisyfirvöldunum að
halda um annað en leyfi til
innflutnings.
Sjálfsagt er að játa það. að
hægara er að benda á nauð-
syn þess að stemma stjgu
fyrir viðskiptum á ,,svörtum
gjaldeyrismarkaði“ en að
benda á úrræði til þess að
koma í veg fyrir þau. Þegar
slíkt jafnvægisleysi er í utar>
ríkisviðskiptum og nú á sér
stað hér, hlýtur barátla við
„svartan markað“ að verða
mjög erfið, og hún hef
ur reynzt það erlendis, þar
sem líkt hefur staðið á.
„Svartur“ gjaldeyrismarkað
ur er eitt af mörgum ein-
kennum þes$. að fjármálalif
ið er sjúkt, og haldbezta úr
ræðið gegn slíkri meinsemd
er að lækna sjúkdóminn sjálí
an. En meðan menn finna
ekki eða koma sér ekki sam-
an um ráð til þess, er hægt
að gera ýmislegt til þess að
draga úr áhrifum hans. Það'
sem sjálfsagt virðist að gera
í sambandi við siglingarnar
og ,,svarta markaðinn“. er að
láta sérhvern þann. sem kem
ur frá útlöndum, gera ná-
kvæma grein fyrir ferðum
sínum og dvöl erlendis, og
athuga þannig, hvort líklegt
sé, að ferða- og dvalarkosín-
aður hafi verið gseiddur af
erlendum ættingjum eða vin
um“ eða innlendum aðiljum,
sem eignast gjaldeyri með
löglegum hættL svo sem sjó
mönnum, hafi ferðin verið
farin gjaldeyrisleyfislaust —
eða, hafi hlutaðeigandi feng
ið gjaldeyrisleyfi, hvort lík-
ur bendi til. að hann haíi
notað meira fé en því svarar
og þá hvernig það sé fengið,
Gjaldeyriseftirlitið ætli að
anirast þessi störf — það er
þeinlínis í verkahring þess
—, en sakadómari ælti tafar
iaust að fá til meðferðar þau
mál, þar sem grunur ieikur
á um misferli- Ekki ætti ein-
ungis. að aíhuga þannig rnál
þeirra, sem fara utan fram-
vegis, heldur einnig mál
hinna, sem farið hafa utan
að undanförnu, og er lítill
vafi á, að ýmislegt væri
þannig hægt að upplýsa um
bæði inr.eignir manna er-
lendis og uppspreítulindir
þess gjaldeyris, sem hér hef
ur verið og er verzlað með á
.svörtum markaði-
Vafalaust finnst ýmsum,
að hér væri fremur bart að
gengið og að fyrir löngu sé
komið nóg af hnýsni hins op
irbera í einkamál manna,
hótt það bættist nú ekki við,
að menn yrðu að fara að
skýra yíirvöldum frá því-
hve lengi menn væru erlend
is og hvar og hjá hverjum
menn dveldu. En þegar þess
er gætt, að augljóst er orð-
ið, að hér er ,,svartur“ gjald-
eyrismarkaður og að hinar
sterkustu líkur benda til. að
náið samhand sé milli hans
og hinna miklu siglinga
manna, hygg ég, að ekki
verði annað sagt, e.n að hið
opinbera hafi oft hnýstst í
mál manna og stofnað til eft
irl'i bs á ýmsum sviðum af
minna tilefnj en þessu. En
hér er það annars vegar að
reyna að stemma stigu fyrir
þess konar ólöglegum við-
skiptum, sem hvarvetna er
litið á hinum alvarlegustu
augum og hin þyngstu viður
lög liggja við. Hér á landi
hefur ekkert átak verið gert
til þess að hafa upp á þeim,
sem sekir reynast um slik
viðskipti, og stöðva þau. Siíkt
eftirlit með utanferðum gæ!i
orðið þýðingarmikill liður í
allsherjaraðgerðum til þess
að reyna að uppræta „svaria
m'arkaðinn“.
Hér er um mikilvægara
mál að ræða og það hefur al
mennari þýðingu en menn
kunna að gera sér ljóst í
einni svipan. Hér hefur það
gerzt, að yfirvöid hafa ætlað
að slöðva notkun gjaldeyris
til ónauðsynlegra utanfara.
Það hefur ekki tekizt. því að
menn hafa ekki reynzt upp
á yfirvöldin komnir. ,,Svarti
marlcaðurinn“ hefur hjálpað
þeim- Og miklum gjaldeyri
hefur verið varið í þessu
skyni, því að auðvitað kosta
allar þessar ferðir gjaldeyri,
þótt hann sé fenginn annars
staðar en hjá yfirvöldunum.
En það er vissulega alvar-
legt ástand og full ástæða til
gagnráðstafana, þegar svo er
komið, að rétt yfirvöld eru
ekki lengur að öllu ley-ti herr
ar í landinu. og nokkur hóp-
ur borgaranna fer sínu fram,
þrátt fyrir ákvarðanir yfir-
valda, í skjóii „svarts mark-
sðcir* *
Gylfi Þ. Gíslason.
Skipið tii að hreinsa
Hvaffjörð komið
AF HÁLFU utanrikisráðú'
neytisins befur verið unnið að
því undaníai’ið að fá hingað
skip til að hreinsa HvalfjörQ
og befur nú orðið samkomulag
mdlli Bneta og Bandaríkja-
rnanna ura að Bretar taki að
sér hreinsunina. Skip það, sem
á að annast 'hana, er nú komið
hin.gað og mun strax taka til
starfa.
(U tanr ííkisráðuneytið.) j
200 farast í óveðri !
í Bandaríkjunum
200 MANNS hafa farizt í
geysil'egum iiitum, sem verið
hafa í austanverðum Banda-
ríkjunum. Eftir bitabylgjuna.'
er geysilegur fellibylur nú á
leið til auBturstran.darmnai’
sutnnan úr hafi, og er hafður
margs konar undirbúningur tíl
að hindra tjón, þegar han.m
sk'elilur á 'ströndmni. ..uJ
MÓT0RBÁTUR
45 brúttó tonn, bygður í Danmörku 1945 með
„krydserhökk‘‘. 180 hestafla BUKH dieselmótor,
olíutönkium, „kcnmbineruðu spili“, nýjum seglum,
rafmagnsljósum, viðtökuitæki og senidistöð, lúkar
fyrir fjóra mienn, fullikomin, vönduð veiðarfæri.
Báturinn er að öl'lu Ieyti eins og nýr og verður
afgreiddur þegar. VerS: Kr. 210.000 og staðgreiðist.
SKIPASMÍÐASTÖÐ „LILLEÖ“ A/S
Korsör — Danmörku.