Alþýðublaðið - 17.02.1949, Blaðsíða 5

Fímmtudagur 17. febrúar 1949,
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÉG LAS NÝLEGA í dönsku
blaði grein um skólamál, sem
yakti mikla athygli mína. Hún
yar þýðing á grein, sem birzf
hafði í rússneska blaðinu
,,Pravda“ 17. nóvembsr síðast
Iiðinn og var eftir kennslumála
ráðherra Rússa, Vosnesenski.
Greinin fjallar um hlutverk
skólanna í Ráðstjórnarríkjun
um, og ástæðan til þess, að
fereinin vakti sérstaka • athygli
mína, var ekki sú, að ég sæi
þar eitthvað, sem ég teldi til fyr
irmyndar, heldur að mig' blátt
áfram hryllti við þeim skoðun-
mn, sem þar var lýst. Ráðherr.
ann telur það eitt af höfuðhlut
verkum skólanna í Ráðstjórnar
ríkjunum að annast stjórnmála
Jegt uppeld-i geskulýðsins, að
ala nemendurna upp í sterkri
trú á kommúnismann, ríkisvald
ið-og leiðtoga þess og sýna þeim
ffram á kosti sovétskipulagsins
og hversu miklu fremra það sé
borgaralegu þjóðskipulagi.
Bezt er að gefa ráðherranum
sjálfu.m orðið. Iíann segir m. a.:
. ,,!Mikilvægasta hlu.tverk þessa
stjórnmálauppeldis nemend-
anna er að innræta æskulýðnum
sneginatriðin í lífskoðun marxis
inans og leninismans."
Og enn: ,,Þýðingarmesti
þáttur þessarar stjórnmálastarf
semi er fólginn í að ala nem.
endurna upp í anda sovét.ætt
jarðarástar. Kennslan í sér
hverri grein veitir ríkuleg tæki
ffæri til þess að vekja ást nem-
endanna á hinu sósíalistíska
sovétföðurlandi, hollustu við
sovétríkið og flokk Lenins og
Stalins og tryggð við hugsjónir
kommúnismans“.
Og enn segir ráðherrann:
„Það ríður á, að nemendurnir
öðlist skilning á stefnu flokks.
ins og sovétríkisins, skilning á,
að þessi stefna eflir hina mikil-
vægustu hagsmuni þjóðarinnar
og tryggir hinn stórkostlega ár
angur vorn við uppbyggingu
hins kommúnistaiska þjóðfé,
lags“. ... ,,Það er nauðsynlegt,
að æskulýðnum sé á sérhverj-
um degi innrætt vitund um
Veldi sovétríkisins og að út.
skýrðir séu fyrir honum megin
drættirnir í sögu lands vors,
sem nú er smám saman að
breyta þjóðskipulaginu úr sós.
íalisma í kommúnisma.
Verkefnið er, að nemendur
sovétskólanna vaxi upp sem
menn með háleitar hugsjónir,
sannfærðir um, að málsstaður
ílokks þeirra Lenins og Stalins
er mikilfenglegur og réttlátur,
sem stefnufastir, staðfastir, bar
éttufúsir og djarfir menn, er
óttast ekki mótlæti og vilja sigr
ast á hverskonar erfiðleikum.
En til þess að þetta takmark
háist, verður allt starf skól-
anna að vera gegnsýrt af há.
ieitum kommúnistiskum hug
sjónum, þrungið djúpum hug.
myndaskilningi og bolsévistiskri
flokkshyggju.
Það ríður á að útrýma algjör
lega þeirri hlutlægni (því ó-
jektiuiteti) og því afskipta-
leysi um stjórmál, sem einkenn
ir enn þá störf nokkurra kenn
ara.' Það er fyrsta boðorð sovét-
kennarans, að haga kennslu.
istörfum sínum samkvæmt kenn
ingum Lsnins og Stalins um, að
vísindi og hugsjónir hljóti að
vera í þjónustu stjórnmálanna,
ög að gleyma því ekki eitt
andartak, sem Lenin sýndi
ffram á, að „skóli, sem er ekki
Gylfi í>. Gíslason.-
GREIN þessi er þáttur úr
erindi, sem Gylfi Þ. Gíslason
prófessor flutti í ríkisutvarp
iff, í dagskrárlið þess „Um
daginn og veginn“, síðast Iið
inn mánudag'.
í tengslum við lífið, skóli, sem
er ekki í tengslum við stjórn.
málin, er lýgi og hræsni.“ “
Svo mörg -eru þau orð
kennslumálaráðherra Rússa. Ég
geri ráð fyrir, að fleirum fari
eins og mér, að þá hrylli við
þessum staðhæfingum. Mig
hryllir ekki við þeim vegna þess
að ég þoli ekki að kynnast
skoðunum sem ég er ósammála,
heldur vegna hins að eftir þeim
virðist þreytt í einu stærsta og
voldugasta ríki veraldar og þær
virðast breiðast út í kjölfar
stjórnmálaáhrifa þessa ríkis og
þeirrar stjórnmálastefnu, sem á
þar sitt föðurland.
Síðast liðna hálfa aðra öld
hefur mannsandinn háð frelsis
baráttu. Maðúrinn hefur verið
að reyna að losa sig úr viðjum
vanþekkingar og hleypidóma og
leitazt við að skipa þekking
unni og skynseminni í æ veg.
legra sess í lífi sínu. Um leið
hefur virðingin fyrir einstak.
lingnum átt að vaxa, lotningin
fyrir manninum sem kórónu
sköpunarverksins, og þá um
leið skilningurinn á rétti hans
til þess að njóta gæðá lífsins og
gildi þess fyrir þroska hans, að
hann búi við frelsi og öryggi.
Það hefur verið einn meginþátt
ur þessarar frelsisbaráttu
mannsandans, að sérhver mað.
ur geti öðlazt skilyrði til þess að
móta sjálfur lífsskoðun sína og
lífssviðhorf, ákveða sjálfur,
hvað hann vill meta mest í líf-
inu, velja sjálfur þær hugsjón.
ir, sem hann kýs að aðhyllast,
út frá því sjónarmiði einu,
hvað færi honum sjálfum eða
þeim, sem hann ber fyrir
brjósti, mesta hamingju. Eins
og það hefur verið meginþáttur
efnahagslegrar frelsisbaráttu
mannsins að leitast við að verða
óháður náttúrunni og þjóð-
félagsöflunum um afkomu sína,
að útrýma skorti og búa öllum
mönnum sem jöfnust skilyrði
til þess að njóta gæða lífsins, —
eins hefur það verið meginþátt
ur andlegrar frelsisbaráttu hans
að þurfa ekki að vaxa upp sem
þræll nokkurra skoðana, að láta
ekki móta sig andlega í nokkru
móti, þannig að því verði ekki
breytt, að láta hvorki ríki né
kirkju né nokkurt annað vald
geta framleitt menn með á.
kveðnar skoðanir og ákveðið
lífssviðhorf, rétt eins og leik.
fangagerð framleiðir brúður af
ákveðinni gerð og breytir um
tegund, þegar þörf gerist. Það
hefur v.erið markmið þessarar
andlegu frelsisbaráttu, að hver
einstaklingur öðlist sem bezt
skilyrði til þess að móta sjálf.
ur sinn innri mann, að svo
miklu Ieyti sem það er hægt.
Með hliðsjón af þessu getur
það ekki verið hlutverk skóla
að innræta nemendunum skoð
anir. Skólar eiga að miðla þekk
ingu, og þeir eiga að rækta skap
gerð nemendanna þannig, að
þeir vilji beita þekkingunni vel,
en ekki illa, og þess vegna eiga
þeir að efla dómgreind og skyn
semi, innræta ást á sannleika og
virðingu fyrir rétílæti, þeir
eiga að kenna hógværð og
hleypidömaleysi, mannúð og
mannkærlelka. En þeir eiga
ekki að innræta skoðanir, t. d.
ekki stjórnmálaskoðanir. Með
því er verið að vinna gegn því
að menn geti síðar beitt dóm
greind sinni og skynsemi, það
er verið að velja fyrir’’ þá milli
rétts og rangs, það sr verið að
gera þá að ófrjálsum mönnum,
færa þá í viðjar tiltekinna skoð
ana, ánetja þá þeim valclhöfum,
sem telja sér styrk að þessum
skoðunum.
Gegn því líkri viðleitni hefur
frelsisbarátta mannsandans
staðið í aldir. En nú. á þessari
tuttugustu öld, öld tæknifram
fara og verklegrar menningar,
gerizt það, að eitt stærsta og
voldugasta ríki veraldar, Sovét
ríkin, halda á lofti því merki,
sem þessi barátta hefur staðið
gegn, eins og nazistar héldu
því á lofti í Þýzkalandi á valda
árum sínum og ýmis'önnur ríki
hafa nú tekið það upp, ýmist að
fordæmi kommúnismans í
Rússlandi eða nazismans í
Þýzkalandi. Þar sem kaþólska
kirkjan er voldug, hefur hún
öll tök á skólunum. í ýmsum
löndum Austur.Evrópu, þar sem
kommúnistar hafa náð völdum,
hafa orðið hörð átök milli ríkis
valds og kirkju um yfirráðin yf
ir slcólunum. Enginn efi er á
því að kaþólska kirkjan hefur
víða misnotað umráð sín yfir
skólunum til þess að ná valdi
yfir mönnum. En þegar ríkis-
vald kommúnistiskra ríkja
hefur svipt kirkjuna stjórn
skólanna, hefur það því .miður
ekki verið til þess að losa þá
undan allri þjónustusemi við
skoðanir og vald, heldur til þess
að taka þó í þjónustu annarra
'skoðana og annars valds. Þetta
er innihald harmleiksins, sem
nú er að gerast í skólamálum ým
issa Austur.Evrópulanda, og
undirrót þeirra átaka, sem eiga
sér þar stað milli ríkisvalds og
kirkju, svo sem grein sú, sem
ég las úr áðan eftir kennslumála
ráðherra Sovétríkjanna ber m.
j a. vott um.
Gylfi Þ. Gíslasori.
Areiðanlegur maður óskast til að bera
út xAlþýðublaðið í Vesturbænum.
Talið við fagreiðsluna. — Sími 4900.
við stjórnar- og trúnaðarmannaráðskjör í
félaginu fyrir næsta starfsár fer fram í
skrifstofu félagsins, Kirkjuhvoli, laugar-
daginnl§. febr. kl. 12—20 og sunnudaginn
.20. febr. kl. 10—18. Kj-örskrá liggur frammi
á sama stað á fimmtudag og föstudag kl.
17.30—20 báða dagana. Kærufrestur til
hádegis á laugardag.
Kjörstjórnín.
Frumvarp fil nýrra erfðalaga lagf
fram á alþingi í gær
— ---------;——:-------
Gert er rá5 íyrlr allvertilegton breytfng-
um ’á gömSu erfðaíögglöfinríi.
---------------«--------
FRUMVARPI til nýrra erfðalaga var dreift á alþingi í
gær og ér það stjórnarfrumvarp. Gerir það ráð fyrir megin-
breytingu á frændsemiserfðum, en auk þess eru breytingar á
ákvæðum um afstöðu kjörbarna og kjörforeldra, um samn.
ingu erfðaskrár og gildi hennar og fleira.
Við samning frumvarpsins (
var stuðzt við erfðalöggjöf þá,
er gildir í Noregi og' Svíþjóð,
en þó sérstaklega við frumvarp
það til danskra erfðalaga, sem
unnið va’r að af stjórnskipaðri
nefnd manna í Danmörku um
5 ára skeið og út kom árið 1941
með mjög rækilegu nefndar.
áliti. f frumvarp þetta eru tekin
úr hverjum stað með breyting
um eða óbreytt ýmis ákvæði,
sem talið var, að til bóta væru
í hérlendri erfðalöggjöf, og
nokkru bætt við, sem ekki
fannst þar.
í ' greinargerð segir meðal,
annars:
„Sú skoðun hefur komið
fram oft og ákveðin nú á síð-
ari árum, að erfðalöggjöf ís-
lendinga væri orðin mjög úrelt
í einstökum atriðum, svo að
vart mætti lengur við hlíta.
Sérstaklega var bent á hinn lög ]
mælta víðtæka erfðarétt, sem
enn er í gildi, fjórmenningaerfð
ir. Á þeim tímum, þegar ættar
böndin voru meiri og sterkari
en nú og framfærsluskylda náði
einnig til fjórmenninga, var
líka sjálfsagt að skyldum
fylgdu réttindi. Nú. þegar fram
færsluskyldan er nær horfin
nema foreldra gagnvart börn.
um sínum innan 16 ára aldurs,
horfir mál þetta allt öðruvísi
við. Þá er og það, að þegar fjöl
margir fjarskyldir erfingar eiga
tilkall til arfs, munar hvern
erfingja litlu arfshluti hans,
nema stórauður sé, er til arfs
fellur, og oft er það miklum erf
iðleikum bundið að spyrja uppi
alla erfingjana, sem komnir eru
á víð og dreif og jafnvel í önn
ur þjóðlönd. Engin sambönd
•eru milli slíkra erfingja og arf
leiðanda. Veit ef til vill hvoryg
ur um tilveru hins. Vegna þessa
og fleiri ástæðna þykir nú kom
inn tími til að breyta eríðalög
gjöfinni, og má helzt ekki leng'
ur dragazt.
Á alþingj 1943 var lagt fram
í neðri deild frumvarp til erfða
laga og borið fram af þáverandi
ríkisstjórn. Frv. þetta komst til
allsherjarnefndar. en var vísað
frá með rökstuddri dagskrá.
Á síðasta alþingi var sam-
þykkt þingsályktun, er þing.
maður Dalamanna flutti um
endurskoðun erfðalöggjafarinn-
ar, og' vegna þeirrar þingsálykt
unar er frumvarp þetta borið
fram“.
Orðsénding j
fil Þjóðviljans
ÞJÓÐVILJINN fáraðist yfir
því í fyrradag, að íslendingar
skuli hafa heyrt .fyrst fréttir ®f
ræðu Stefáns Jóhanns Stefáns.
sonar á sunnudag í norsku út-
varpi. Alþýðublaðið getur tekið
undir þessi orð, en leyfir sér þá
að spyrja, hvort Þjóðviljinn hafi
frekar en aðrar fréttastofnanir á
íslandi, reynt að afla sér frétta
af ræðu forsætisráðherrans.
Þessi ræða var að vísu flutt á
flokksfundi, en bæði ráðherranir
og stjórn Alþýðuflokksfélagsins
hefðu sjálfsagt fúslega gefið
upplýsingar um innihald ræð-
unnar. Það hefði og átt að vera
fréttastofu útvarpsins innan
handar að afla sér og birta
fréttir af ræðu forsætisráðherm
ans strax á sunnudagskvöld: en
sem vitað er kom ekkert blað
út fyrr en á mánudag, og þá
aðeins Vísir; en Alþýðublaðið
birti á þriðjudaginn ýtarlega
frásögn af ræðu forsætisráðherr
ans.
Þrátt fyrir allt þetta segir
Þjóðviljinn: „Þessi fréttaí'Iutn.
ingur af ræðu Stefáns Jóh. er
enn eitt átakanlegt dæmi uni þá
fyrirlitningu, sem núverancli
ríkisstjórn sýnir íslendingum;“
og sjrna þessi ummæli hans
einkar vel hugarfar kommún-
ista. Þeir virðast ganga út frá
því, að ríkisstjórnin hafi ein_
hver yfirráð yfir fréttaflutningi
landsmanna, eins og á Rússlandi
•—• eins og kommúnistum finnst
sennilega sjólfsagt að hún hafi.
En það þarf ekki að taka fraan,
að ríkisstjórn íslands hefur
ekkert yfir íslenzkum frétta-
flutningi að segja og ber því
enga ábyrgð á honum. Það eru
ritstjórar blaðanna og ríkisút-
varpið, sem fréttaflutning'i ráða,
þar á meðal ritstjórar Þjóðvilj.
|Frh. á 7. síðu.) Á