Alþýðublaðið - 04.03.1949, Blaðsíða 5

Föstudagnr 4. inatz ‘1949.
'ALÞÝÐUBLAÐIÐ
r
Guðmundur Gíslason Hagalín:

SAMBAND ÍSLENZKRA
BERKLAS JÚKLIN G A hefur
innt af höndum stórvirki,. er
hafa vakið aðdáun allra, sem
þeim hafa kynnzt •— og um leið
furðu glöggan skilning þjóðar.
innar á nauðsyn þess starfs, sem
sambandið hefur með höndum,
þar sem eru framkvæmdir í
Reykjalundi, það skipulag og sá
andi, sem þar ríkir, er og eitt
hið glæsilegasta tákn íslenzks
framtaks, stórhugar, lífstrúar
og örlætis, sem ég kan skil á,
og um leið er þetta lofsamlegt
vitni um hæfileika og mann-
kosti laeknis stofnunarinnar og
þess fólks, sem þar mótar starf-
semina. Oft hefur mér þótt full-
langt gengið í því hjá okkur ís-
lendingum, að halda á lofti
öfgafullujn dómum útlendinga
okkur tl lofs eða lasts, því að
stundum hefur verið sagt í ó-
skaplegri hrifni eða laf mikilli
vandlætingu frá skoðunum ó-
merkilegustu ferðasnata og
flækingskenna, sem engin skil-
yrði virðast hafa haft til að
yega og meta skynsamlega það,
sem hér er að sjá og heyra,
og er mjög fáránlegt, hvað
surnu þessu fólki hefur dottið í
hug að lofa eða lasta. Mér finnst
það svo ekki nerna eðlilegt, að
ég hef ekki séð haft neitt eftir
útlendingum <um Reykjalund,
sem komizt get-i til jafns við
geip þeirra af ýmsum hinum ó-
merkilegustu hlutum, en það
hygg ég, að vart geti erlendir
rnenn bent á í heknalandi sínu
mörg menningarleg afrek, unn-
in af sjálfboðaliðum, sem séu
hlutfallslega jafn stórbrotin og
framkvæmdirnar í Reykjalundi.
Þegar ég sé, að Samband ís-
lenzkra berklasjúklinga hygðist
efna til skyndihappdrættis, þar
eð því værj fjárvant, leiddi ég
hugann að því, sem eftir það
liggur, og minntist ég þá bókar,
eem ég hafði hugsað mér að ná
í til lestrar fyrir rúmu ári, en
fékk ekki fyrr en upp úr nýj-
árinu. Bókin er norsk skáldsaga,
Den röde begonie, eftir Öivind
Bolstad, tiltölulega ungan mann’
sem sendi frá sér fyrstu bók sína
árið 1945. Den röde begoin vakti
mikla athygli í Noregi og einnig
í Svíþjóð og Danmörku.
Fyrri hluti bókarinnar gerist
á heilsuhæli fyrir berklasjúk-
linga. í sömu stofunni liggja
loftskeytamaður, bóndi, fiski-
maður, skrifstofumaður og far-
maður. Þeir eru allir ungir
nema farmaðurinn, ■ bátsmaður
af vöruflutningaskipi —, hann
er rúmlega miðaldra. Enginn
þeirra er kvæntur, og ég hygg,
að höfundurinn hafi viljað
sýna, að jafnvel ókvæntur og
foarnlaus berklasjúklingur á
foatavegi hefði ærnar áhyggjur
af framtíðinni og ærið við að
stríða, — hvað þá þeir„ sem
eiga stóra fjölskyldu.
Við fáum allskýra mynd af
öllum þessum sjúklingum, en
þó einkum af bátsmanninum.
Hann er lágur vexti, en tröll að
gildleika og þreki. Hann er guð-
rækinn og les sálma sér til
heilsubótar, en hefur þó sjálfur
foúið til sína siðfræði. Hann er
tryggur, raungóður og velvilj-
aður. einfaldur sem dúfa, en
einnig slægur sem höggormur.
Hann er gæddur geipilegu vilja-
þreki og lífslöngun, og hann er
ákveðinn í að láta sér batna.
Hann miðlar og hinum af vilja
Sínum. Þó að hann sé allt annað
ien handsmár, er hann handlag-
inn með afbrigðum, og hann
tekur að leggja stund á að búa
til ýmsa hluti úr leðri, og tekst
honum að fá hina til að byrja
á sams konar vinnu, þegar þeim
eykst þróttur. Os batinn kemur
hjá öllum nema símritaranum,
er verið hefur í siglingum og
fengið köldusótt, sem hann hef-
ur aldrei orðið jafngóður af. Af
starfsfólkinu á hælinu er ágæt-
lega lýst yfirlækninum, sem er
maður vel að sér og vel fær í
sinní grein, en auk þess vitur.
víðsýnn og góðgjarn. Þá er og
hugðnæm og eðlileg lýsing höf-
undar á hjúkrunarkonu, sem
Nóra heitir, en með henni og
skrifstofumanninum berkla-
veika takast ástir á laun. En
ekki er allt gott þótt batinn
komi. Herbergisfélagarnir eru
orðnir samvanir og kunna bezt
hælislífinu og andrúmsloftinu
þar. Þeir vita sig verða að hlífa
sér fyrst eftir að þeir fara af
hælinu, en þeim er hins vegar
ljóst. að þeir verða að styrkja
sig á vinnu og venja sig við
lífið utan veggja hælisins. Þeir
ganga ekki gruflandi að því, að
vinna við þeirra hæfi er vand-
fundin, lögboðinn styrkur frá
því opinbera hrekkur skammt,
og þeir vita, að þeim muni
mæta ótti, tortryggni, skilnings-
leysi og andúð þeirra, sem ekki
hafa orðið fyrir árásum berkl-
anna. En svo verða þeir allir
hrifnir af þeirri hugmynd að fá
sér leigt húsnæði, þar sem þeir
geti haft sameiginlegt mötu-
neyti og unnið að þeim leður-
iðnaði, sem þeir hafa nú lært.
Og með hjálp hjúkrunarkvenna
og læknis tekst þeim að fá
leigðan Þjóðverjabraigga uppi í
sveit.
Þangað fara síðan skrifstofu-
maðurinn, bátsmaðurinn, bónd-
inn og fiskimaðurinn, og þá er
Nóra hjúkrunarkona fær frí,
fer hún til þeirra og gerist ráðs-
kona hjá þeim. Samvinnufélag
sitt kalla þeir Rauða blómið
(Den röde begonie) eftir glugga
blómi því, sem dauðvóna hug-
sjóna-kommúnisti hefur gefið
þeim og á að vera ímynd sam-
heldni þeirra og félagsanda.
En vonir þeirra bregðast
herfilega, og allt, sem þeir hafa
óttazt, reynist margfalt erfiðara,
og ægilegra viðfangs en þeir
höfðu nokkurn tíma gert sér í
hugarlund. Bragginn er lélsgur,
en við hann tekst þeim að gera.
Hins vegar tekst þeim ekki að
vinna bug á andúð og skilnings-
leysi sveitafólksins. Það telur
sér trú um, að návist þessara
,,berklasjúklinga“ sé því hættu
leg, það fyllist öfund yfir því
letilífi, sem fólk þetta lífir, fyll
is hneyksluh yfir æðiskasti, sem
bátsmaðurinn, sá heljarkarl,
fær, þá er hann hefur tælzt til
að drekka sig fullan og síðan
tekið inn lyf, sein hafa mjög
æsandi áhrif, og frúr embættis-
mannanna í dalnum hneykslast
ógurlega á því, þegar þær koma
í heimsókn í góðgerðaskyni, að
þær þykjast sjá þess ummerki,
að skrifstofumaðurinn og hjúkr
unarkonan sofi saman. Hjúkrun
arkonan fær uppsagnarbérf frá
sjúkrahúsinu. Sjórn . þess hef
ur nú fengið það staðfest, sem
grunur hafði leikið á, að víta-
vert samband væri milli hjúlrr
unarkonunnar og skrifstofu.
mannsins. Sveitastjórnirnar
átthögum f jórmenninganna fá
vitneskju um, að þeir vinni sér
inn fé, og þeim er tilkynnt, að
þeir séu sviptir öllum styrk. Góð
látlegur braskari, sem goldið
hefur gott verð fyrir fram.
leiðslu þeirra og enga þóknun
Gúmmísjósfakkar
eru væntanlegir núna á næstunni. Til að að-
stoða við réttláta dreifingu vörunnar, þá
setjið yður í samband við okkur.
Kristján 6. Gíslason & Co. h.f.
seigju bátsmannsins, sem les-
andinn fær meiri og meiri mæt.
ur á, eftir því sem lengra líður
á söguna. En þá missa þeir
braggann. Sá merktarmaður
sveitarinnar, sem upphaflega
hafði lofað að hjálpa fjórmenn
ingunum, hafði fengið braggann
keyptan. Og svo er þá ekkert
annað að gera en slíta félags-
skapnum.
Við fáum síðan að vita, hvern
ig horfurnar eru hjá fjórmenn.
ingunum, þegar þeir eru skild-
ir. Bóndinn hefur hitt kven-
mann þann, sem hann hefur
lengstum séð fyrir sér, þá er
hann hefur verið verst haldinn
af áleitni holdsins, og hann sér
ekki annað ráð vænna til af afla
fjár en fara í afar erfiða vinnu,
sem hann veit þó að muni verða
Þar með lýkur sögunni, sem
er hálft fjórða hundrað allþétt-
letraðar blaðsíður.
Sagan er á köflum nokkuð
einstrengingsleg ádeila, málað
alldökkt, þá er höfundur vill
sýna okkur sem átakanlegast
tómlæti, tortryggni og andúð
þeirra, sem tslja sig hrausta, í
garð fólksins, sem hefur háð bar
áttu sína við hvsta dauðann. Og
það er fulláberandi, hve höf-
undurinn í lýsingum sínum frá
hjúkrahúsinu nýtur þess að láta
okkur komast að raun um fræði
lega þekkingu sína á öllu þvi,
serh annars er sérfræði lækn.
anna. En fólkið í sögunni er yf-
irleitt lifandi mannverur, höf-
undurinn hressandi í öllu sínu
lítt heflaða hispursleysi og í
réttlátri reiði sinni yfir tóm-
opinbera til að" lifa á og lítur
tekið fyrir að selja hana, hætt. svart á tilveruna. Bátsmaðurinn
ofvaxin kröftum hans. Fiskimað j læti þjóðfélagsins og skilnings-
leysi og grimmd almennra borg.
ara, og ádeilan verður ærið á-
takanleg og áhrifarík.
Þarna skorti einmitt hlið-
stæðu við Reykjalund, þarna
höfðu ekki verið að verki sarn.
urinn hefur við læknisskoðun
reynzt veikur og verður að fara
á hælið á ný. Skrifstofumaður.
inn húkir í þakherbergi, hefur
ekki annað en styrkinn frá því
ir að standa í skilum, og næst
enginn eyrir af því, sem félag-
arnir áttu hjá honuin, enda
frétta þeir, að hann hafi verið
gerður gjaldþrota. Þeim tekst
þó að koma munum sínum í
verð, en fá þá ekki eins vel
borgaða og áður. En svo kemur
til kasta iðnlöggjafarinnar, og
þeim er bannað að framleiða þá
hluti, sem borguðu sig bezt.
Þeir og hjúkrunarkonan svelta
hálfu hungri, og samlyndið
versnar að mun, enda bætir það
ekki úr skák, að bóndinn, sem
er maður ærið kvensamur, öf.
undar skrifstofumanninn mjög
af hjúkrunarkonunni. En þrátt
fyrir allt lítur út fyrir, að þeir
muni yfirstíga alla erfiðleika,
sem hefur ráðið sig á skip, kem
ur til hans með rauða blómið
og segir honum þau tíðindi, að
þeir geti fengi braggann, ef þeir
vilji. Mektarmaðurinn, sem
keypti hann, er orðinn berkla-
veikur, hefur raunar verið það
lengi, og kona hans hefur þegar
smitazt af honum. Hann skilur
svo betur en áður ástæður fjór-
menninganna. En skrifstofumað
urinn hefur misst móðinn. Báts
maðurinn fer svo með rauða
bólmið út í kirkjugarð, setur það
á leiði símritarans, sem hafði
verið stofufélagi fjórmenning.
anna, og segir:
,,Sæll á meðan, gamli vinur,
— þú skalt ekki þurfa að bíða
okkar lengi. Við erum á leið-
ekki sízt fyrir þrek og þraut-1 inni!“
álþýðuflokksfélag Reykjavíkur
heldur
með sameiginlegri kaffidrykkju í alþýðuhúsinu Iðnó laugardaginn 5. marz
n.k. klukkan 8V2 e. h. stundvíslega.
1. Skemmtunin sett. ^
2. Listdans, nemendur frú Rigmor Hanson.
3. Einsöngur, Ævar R. Kvaran, undirleik annast Sigfús
Halldórsson.
4. Listdans, nemendur frú Rigmor Hanson.
5. Ræða, Einar Magmísson menntaskólakennari.
6. Leikflokkur, undir stjórn Ævars R. Kvaran.
7. Söngur með gítarundirleik, frú Sigurveig Lárusdóttir og
Ólafur Beiníeinsson.
8. Nokkur orð flutt af formanni félagsins.
9. Dans, frá kl. 11 e. h.
Aðgöngumiðar verða seldir á flokksskrifstofunni og á afgreiðslu Alþýðu-
blaðsins í dag og í Iðnó frá kl. 8 á Iaugardag. —1 Alþýðuflokksfólk, fjöl-
mennið á árshátíð félagsins. Skemmtinefndin.
tök, er væru svo sterk, að þau
fengju lyft slíku Grettistaki sem
því, er lyft hefur verið hér. En
hve margir hér á íslandi urðu
að leggja leið sína í kirkjugarð
inn í stað þess að snúa mq|
hækkandi sól og degi — meðán
ekki var hér neinn Reykja-Iund-
ur?
Svo er þá að styðja Samband
íslenzkra berklasjúklinga íil
þess að það fái sem fyrst rekið
smiðshöggið á hið frábæra verk
sitt — verk mikils manndóms,
mikils þegnskapar, mikillar á-
byrgðartilfinningar, mikils kæx-.
leika.
Guðm. Císlason Hagalín.
----------+------------
Fjögur félög gera
nýja kjarasamninga
SÍÐASTLIÐNA þrjá daga
bafa verið gerðir nýir kaup-
og kjarasamningar í fjórum
verkalýðsfélögum, það er hjá
mj ó-lkurfræðingum í Reykja-
vík, Starfsmannafélaginu Þcr,
Starfsstúilknafélaginu Sókn og
hjá Verkalýðsfélaginu í Vík í
Mýrdal.
Hjá mjólkurfráeðingum
samdist aðfaranótt mánudags-
iris. Hjá fulllærðum mj ólkirr-
fræðingum hækkuðu viku-
■launin úr 'kr. 165 í kr. 177,50
grunnlaun, og hjá nemurn,
sem unnið hafa 4 ár, hækkuðil
vikulaunin úr kr. 155 í kr.
167,50.
Hjá Starfsmannafélaginu
Þór hækkaði kaup vélsmiða,
viðgerðarmanna, þvotta-
manna og þílstjóra úr kr.
612,50 á mánuði í kr. 625, og
kaup hreingerningarmanna og
kyndara úr kr. 585 í kr. 600,
og kaup vinnumanna úr kr.
530 í kr. 545.
Hjá StarfsstúlknafélaghTU,
(Frih. á 7. síðu.) ,