Alþýðublaðið - 04.03.1949, Blaðsíða 6

6
ALÞÝÖUBLAÐÍÐ
Föstadag'ur 4. marz 1949.
KVÖLDRABB VIÐ FILIPUS BESSASON.
í tilefni af því að Filipus Bessason hrepp-
stjóri er staddur hér í bænum, hefur rit-
stjóri þessara dálka átt við hann nokkur
viðtöl, sem birtast munu hér undir þessari
fyrirsögn.
Vicki Baurn
HOFUÐLÁUS ENGILL
í horninu hjá bókaskápnum
situr gráskeggjaður þulur í
djúpum, flosgrænum hæginda-
stól. Hann hefur valið sér bók
úr skápnum, — bindi af Biskupa
sögunum, — en á borðinu fyrir
framan hann liggja nokkrar
bækur; þeirra á meðal „Hjá
vondu fólkiu og „Mannamun-
ur“. Svo virðist, sem hann hafi
eitthvað verið að blaða í þeim,
en þær hafi ekki fundið náð
fyrir augum hans.
— Þú lest þá biskupasögurn,
ar. —
„Já, — og ekki í fyrsta skipt
ið. Þar álít ég vera góðar bók-
menntir um að ræða“.
— Finnst þér ekki vera helzt
til mikið um kreddurnar og hjá
trúna? —
„Þar kornstu einmitt mcð
kálfshausinn. Séu nokkrar bæk-
ur sígildar, eins og þeir segja í
auglýsingunum. Þá eru það
biskupasögurnar. Og það eru
þær einmitt fyrir sínar kreddur,
oftrú og hjátrú. Maður þarf
ekki annað en -,,umskrifa“
kreddusögurnar og kraftaverka
frásagnirnar í huga sínum, þeg.
ar maður les, — jafnvel þær
svæsnustu og lygilegustu, — til
þess að líta þar hreinskilnari og
greinabetri mynd af nútíma.
anum, heldur en nokkur núlif
andi rithöfundur okkar er fær
um, eða kærir sig um að draga“.
— Einmitt það. Ef til vill full
djúpt difið í árinni. . .
„Síður en svo. Biskupadýrkun
in, eða öllu heldur beinadýrk-
unin, má að vísu heita aldauða
með þjóðinni. En trúin á helgi
dóma til fáránlegustu krafta-
verka, er enn í fullu fjöri. Já,
— þetta líf, sem hún lifði á
dögum þeirra sælu biskupa má
kallast meinlaust sprell á móts
við orku hennar nú . . .“
— Ef til vill skil ég ekki til
hlýtar ....
„Þú um það. Menn skilja
aldrei nema það, sem þeir kæra
sig um að skilja. Einn orku-
mesti helgidómurinn í hjátrúar
lífi núlifandi kynslóða, er til
dæmis nefndur menning. Sið-
menning þegar mest liggur við
til áheita. Flest á þessi helgidóm
ur sameiginlegt með þeim
gömlu. Hann á sér inni í einu
forgylltu skríni, eem menn
kyssa og kjassa og sýna alla
mögulega og ómögulega til-
beiðslu í musteri nútímans.
Kaþólksu klerkagreyin, sem
sýndu manndóm á ýmsan hátt,
meðal annars þann, að þeir tóku
einlífisheitið sjaldan allt of al-
arlega, létu sér nægja, að fólk.
ið fremdi áheit við helgiskrín
in gömlu, — báru þau raunar
stundum í prosessíum, svona í
hóflegu auglýsingaskyni, en
æðstuprestar Siðmenningar-
skrínisins láta sér ekki nægja
slíkan hégóma. Þeir stofna til
trylltra tilbeiðsludansa múgsins
kring um það með óðum hljóð.
færarslætti og bumbugný, og
brosa þá gleiðast, þegar múgur-
inn er orðinn viti sínu fjær af
ofstæki o.g hvers kyns ofnautn
um, . . . Og síðan gerir Siðmenn
ingin í vitund þeirra hvert það
kraftaverk, sem um er beðið“.
— Já, þú segir þetta . . .
„Og meina það. Og eins og
beinlísar úr tákögglum eða
leggjum dýrlinganna gengu
kaupum og sölum manna á með
al, og þóttu til slíkrar blessunar,
hvar sem þau voru geymd, að
enginn lézt gjalda þau of dýru
verði, — eins eru beinflísar Sið
menningardýrlingsins af öllum
keyptar, tilbsðnar og blessaðar,
— sími, útvarp, nýtízku gólfá
breiður, þvottavélar, — og ég'
veit ekki hvað. Og enginn þyk-
ist þessar beinflísar of hátt
gjalda, — jafnvel ekki, þótt
hann greiði fyrir þau væntan-
lega aleigu sína, ríflega reikn.
aða fimmtíu ár fram í tímann.
. . . Nú, biskupasögurnar; það
eru sígildar bókmenntir".
Kreinar
léreffsfusfcur
teknar.
WKINGSPRENT.
Garðastræti 17.
leitnir spænskir ævintýramenn,
harðsnúnir spilamíénn, krafta-
miklir námumenn með stálvilja,
þar til þeir höfðu dottið niður
á einhverja góða æð. Þar sem
þeir voru útilokaðir frá um-
heiminum af þessum allt annað
en aðgengilegu silfurfjöllum
sínum. þá óskuðu, þeir sér einsk-
is betra en að yfirganga hver
annan í því að sýna hin ný-
fengnu auðæfi síri. Með stór-
kostlegum gjöfum til konungs
síns (og aumlegri skopstælingu
af kóngi en Carlos IV. var varla
hægt að ímyrida sér), með miút-
um, sem kallaðar voru gjafir, til
hinna hégómlegu og mútuþægu
landstjóra hans og embættis-
manna, og óhóflegum tillögum
til heilagrar kirkju. Þeir settu á
fót klaustur, og uppi á námun-
um byggðu þeir fleiri og fleiri
kirkjur, sem voru alveg að
springa af hinni ríkulegu gullnu
húð og skrautlegu öltörum.
Ég hugsaði oft um það, að í
Guanaxuato voru engin hús
eins og títt var heima. Það voru
annað hvort hallir eða hreysi.
Það voru annað hvort ógrynni
auðæfa eða aumasta fátækt.
Allt var yfir sig vaxið í Guan-
axuato, og það var enginn með-
alvegur í þessari villtu og æð-
isgengnu borg. Það var óþol-
andi mikillæti evrópíska aðals.
og undirlægjuháttur Mexikó-
búa, sem hin spænska harð-
stjórn hafði barið allt niður í
nema. þrælsóttann. En þetta
skildi ég ekki fyrst, og ég hafði
búið þar í mörg ár og Bert
Quaile hafði verið mörg ár að
opna augu mín fyrir þessu. Það
var annað hvort ofmettun eða
hungur, hvort tveggja banvænt.
Það voru annað hvort þurrkar
eða flóð, sem hvort tveggja
drap hundruð og þúsundir
manna. Jafnvel veðrið var öfga
fullt í þessari smálægð milli
fjallanna. Það voru annað hvort
dagar himneskrar heiðríkju eða
fárviðri og fellibyljir, sem
skildu eftir sig allt í rústum.
Þar var engu stillt í hóf, aðeins
miskunnarlausar öfgar. Það var
alltaf og alls staðar eitthvað,
sem kom manni til að hrista
höfuðið og * hugsa: Brjálað!
Brjálað fólk! Brjálaða, brjálaða
borg!
f þessari æðisgengnu borg
bjó ég í lítilli, óhóflega skreyttri
höll úr rauðleitum steini, og
stórir gluggarnir og fallega lag-
aðar svalirnar vissu út að Pla-
zuela de San Diego. Þar lifði
Pontignac prinsessa lífi sínu í
trylltum munaði og iðjuleysi
sem fylgikona manns, en Clar-
inda Driesen hvíldi í friði undir
pílviðartré í Helgenhausen.
Þessi fyrs.tu ár gaf Felipe
mér allt, sem hann hafði lofað
mér og meira til; fleiri kjóla og
klæðnaði en ég gat komizt yfir
að vera í; næga skartgripi til
þess að þekja heiðið gyðjulík-
neski; heilan her af furðulega
fákunnandi þjónum, sem voru
syngjandi og gerandi að gamni
sínu í bakálmum hússins, hlæj-
andi og grátandi og stálu miklu
og unnu lítið. svo ,að mér varð
oft hugsað til hennar Babettu
minnar .eða til hans Schindlers
gamla, sem var svo heiðarlegur,
þó að hann væri klaufi.
í hesthúsinu stóðu tveir söðl-
aðir gæðingar, sem Felipe
vildi aðeins að ég kæmi á bak
á í fylgd hans, og vagn með
silfurgráum, gljáandi múldýr-
um fyrir, þó að vagn gæti mað-
ur sízt notað í þessari borg. þar
sem alls staðar voru þrep og
brattir stígar. Ég hafði móttöku
herbergi, sem hæfði hverjum
sendiherra; en gestir komu fáir.
í svefnherbergi mínu var
silfurþröskuldur, sem gerður
var úr fyrsta silfrinu, sem unn-
ið var úr La Ramita, og þegar
Felipe bah mig yfir hann í fyrsta
skipti og setti mig niður í þessu
ævintýrlega, Ijómandi herbergi,
vissi ég ekki hvort ég ætti held-
ur að gráta eða hlæja.
Sjáðu; — ég efndi loforð
mitt. Hvernig geðjast þér að
því,. Caralinda?“
„Hvað; -— betta er allt of
dýrt fyrir mig,“ sagði ég skelfd.
Það voru silfurkertastjakar
og silfurinnrammaðir speglar,
einhver ósköp af silfri á snyrti-
borðinu; í raun og veru var
allt, jafnvel náttpotturinn, úr
silfri. í miðju herberginu stóð
geysistórt rúm með rauðum
silkitjöldum. Á gaílana voru
málaðar nokkrar myndir úr
biblíunni,. sem ég man vel, og
'Stundum, þegar ég vakna í lát-
lausa rúminu mínu í Helgen-
hausen, þá furða ég mig á því,
hvers vegna þær séu ekki þarna
og verði fyrst íyrir mér, þegar
ég lýk >upp augunum.
„Hvernig geðjast þér að rúm-
inu þínu, ástin mín? Ég teiknaði
það sjálfur,“ segir Felipe mjög
hreykinn.
Málverkin voru kænlega og
skemmtilega illkvittnislega
gerðar myndir af öllum misgerð
um biblíunnar. Þar var Adam,
laglegur og karlmannlegur og
næstum eftirmynd Felipés;
Adam, sem var auðsjáanlega
vakinn af heillandi Evu, nak-
inni, sem hélt epli upp að
bústnu, eplalaga brjósti, en
höggormurinn gaf gætur næsta
skrefi þessara ekki sérlega sak-
lausu elskenda í Paradís. Þar
voru freistingar heilágs Anto-
níusar, gerðar eins freistandi og
mögulegt var; þarna var Bat-
seba í baði, grönn og hörunds-
björt, og Davíð konungur að
horfa á hana úr húsi sínu. Og
þar var dóttir Herodiasar í
mjög lostafullri stellingu, þegar
hún var að dansa fyrir Herodes,
Þetta var skemmtilegt og aðlað-
andi rúm til ásta, þó að það
virtist stundum eiris og brosa í
kampinn og benda á. að ást-
fangið fólk væri bjánar, hefðu
verið bjánar frá alda öðli og
væri alís ekki hægt að taka það
alvarlega. Það var líka mjög
stórt rúm, og þegar ég varð að
sofa í því ein, fannst mér þáð
svo einkennilega tómlegt og
einmanalegt.
Svefnleysi hafði aldrei þjáð
mig, en annað_ árið mitt í Guan-
axuato reyndi ég þær kvalir,
sem engir fá skilið nema þeir,
sem sviptir eru svefni sínum.
Á daginn hafði ég svo lítið
að gera, að ég vissi ekki, hvern-
ig ég átti að fá tímann til að
líða, vegna þess að á daginn var
Felipe að vinna, og það baki
brotnu, í La Ramita.
Vissulega voru greifarnir og'
markgreifarnir ' í Guanaxuato
ekki neinir slæpingjar. Margir
þeirra höfðu gengið í erfiðan
skóla, þar sem þeir höfðu lært
að snúa handbor og halda á
hamri, lært að grafa námugöng
og koraa upp námu, lært að fá
sem mestari hagnað af eignum
sínum, og síðast en ekki sízt
lært að halda hundruðum og
þúsundum námumanna sinna
undir aga.
Allan daginn var Felipe í
námunni sinni, og bað eina, sem
'ég gat ger.t. var að bíða eftir
kvöldinu, þegar hann kærni
heim. Mér fannst ég líkust Ieik-
konu, sem er allan daginn í
móki vegna þess, að hún er að
búa sig undir glæsta leiksýn-
ingu kvöldsins. En ósjaldan var
leiksýningunni aflýst. Domingo
kom kannski með skrítið, elsku-
MYNDASAGA ALÞYÐUBLAÐSINS: ÖRN ELDING
ÖRN: Hreyfið ykkur ekki úr sporun SAMSÆRISM.: Við hlýðum aðeins SOLDÁNINN: Hamingjan góða! Ég er myrtur -----ég er myrtur!
okkar eigin óskum------
um!