Alþýðublaðið - 13.03.1949, Blaðsíða 5

Sunmidaginrl 13. marz 1949.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
JOHN GUNTHER, hinn þekkti ameríski blaðamaS-
ur, höf. bókanna „Inside Europe“, „Inside Asia“ og „In-
side U. S. A.“, hefur nýlegá lokið ferðalagi um Mið- og
Vestur-Evrópu og fengið tækifæri til að skyggnast lítið
eitt austur fyr'r járntjaldið. Hefur hann birt nokkrar
greinar um þetta ferðalag undir heildarnafninu „Inside
Europe today“ og birtir Alþýðublaðið hér þá fyrstu í ís-
lenzkri þýðingu.
SEM FORMÁLA þessarar þeirra, þá auðsæjustu, lagði ég
frásagnar minnar af síðustu Ev-
rópuferð minni ætla ég að birta
hér eins konar yfirlitsorð, er ég
byggi á þeim forsendum, er ég
veit áreiðanlegastar.
Athyglisverðasta staðreyndin
viðvíkjandi Evrópu er í stuttu
tnáli sú, að ólíklegt er, að þar
komi til styrjaldar á næstunni,
nema einhverjum ófyrirsjáan-
legum atburðum verði um að
kenna.
Enda þótt styrjöldinni hafi
lokið fyrir þrem árum síðan, er
enn ekki um raunverulegan
frið að ræða. Þetta er örlagarik
ógæfa, en þeir, sem leggja
stund á sagnfræði, mega ekki
gefa upp alla von.
Eftir lok fyrri heimsstyrjald-
arinnar eyddust átta ár í deilur
og átök, áður en aðilarnir gátu
komið sér saman um að undir-
rita í Locarno þá friðarsamn-
Snga, er þeir töldu viðhlítándi.
Eina vonin til þess, að Ev-
rópa losni úr þessari sjálfheldu,
sé stundarlausn sú, er Marshall
hjálpin veitir á yfirborðinu
ekki talin með, er í því fólgin
að jafnaðarmannastjórnum eins
og t. d. í Bretlandi fjölgi og auk
ist síyrkur, eða sem víðast iak-
ist stjórnarsamvinna undir for-
ustu jafnaðarmanna eins og á
sér stað á Hollandi og í Belgíu.
Sú staðreynd er hins vegar ó-
hrekjanleg og óumdeilanleg, að
hið gamla, evrópiska auðvald
er steindautt eins og föðursvstir
Nebukadnezars.
BREZK VIÐREISN
VALDI KOMMÚNISTA hef-
ur, að ég hygg, verið takmörk
sett, og lítil líkindi til þess, að
þeir vinni fleiri sigra í Evrópu.
Þjóðirnar að baki járntjalds-
5ns éru hver annarri svo ólíkar,
jafnvel undir stjórn kommún-
ista, að ógerlegt er að semja þá
lýsingu, er gildi um þær allar.
Júgóslavar virðast viðnáms
seigastir þeirra fjögurra þjóða,
er ég kynntist; Ungverjar virð-
ast hafa minnstum breytingum
tekið; Tékkar kúgaðastir; Pól-
verjar baráttureifastir og sann-
færðastir.
Sem ríki eru Bretar senni
Jega heilbrigðastir Evrópuþjóða.
Brezka þjóðin býr við 'geysi-
Jega harðan starfsaga og verð
ur að færa gífurlegar fórnir, en
hún tekur því með heilbrigðri
ró og heyr sem einn maður ár-
angu.rsríka baráttu við örðug
leikana.
Rússar æskja ekki pýrrar
styrjaldar, þar eð hún mundi,
ef til kæmi, verða til þess, að
þeir glötuðu aftur öllu því, sem
þeir unnu í þeirri síðustu. Sig-
urlaunin eru hið eina, ssm þeir
sækjast eftir, eins og Clemen-
ceau sagði eitt sinn um Þjóð-
verja. Þeir framkomugallar
þeirra, sem mestum samyinnu-
örðugleikum valda, eru öllu
fremur afleiðing veikleika
þeirra heldur en styrkleika.
Sá misskilningur ríkir víða
yarðandi járntjaldið, að það sé
jsvo samfellt og heilt, að það bsr^-
nafn með rentu. í raun réttri
eru.á því fjölmargar auðsæjar
gmugur, — og gegnum eina
leið mína inn í Júgóslavíu, —
með Asíuhraðlestinni.
Fyrir styrjöldina þekkti ég
Austurjárnbrautina vel. Hún
var, og er enn, ein fjölfarnasta
braut heimsins.
Álmur hennar teygjast víða
um Evrópu, svo að hefja má
ferðina t. d. annaðhvort í Ca-
lais, París eða Amsterdam, og
halda síðan yfir þvert megin.
landið til Bukarest, Aþenu eða
Istambul.
EINN SVEFNVAGN
ÞAÐ MÁ EF TIL . VILL
reikna mér það til einfeldni, er
ég bjóst við að sjá langa röð
blárra svefnvagna á brautarstöð
inni í Trieste eins og í gamla
daga.
Ég sá þar aðeins einn svefn-
vagn, og hann var tengdur við
iest, þar sem ægði sainan vöru
flutningavögnum og niðurnídd-
um farþegavögnum, byggðum
úr krossviði.
Ég var eini farþeginn í þess-
um svefnvagni, og með Parísar-
Belgrad vagninum, sem var
næstur í lestinni, var engin
sála. Þegar lestin læddist af
stað út úr myrkri brautarstöðv
arinnar, þótti mér sem ég hefði
tekið mér far með draugalest,
er nú héldi áleiðis til fortíðar-
innar, eins og sjá má á sumum
þsssum ,,dulrænu“ kvikmynd-
um.
Þegar ég vaknaði um morg-
uninn, var örðugt að átta sig á
að um sömu lest væri að ræða
Að vísu höfðu aðeins tveir far-
þegar bætzt við í svefnvagninn,
en í hinum vögnunum gegndi
öðru máli. Á leiðinni til borð-
salarvagnsins varð ég að ryðja
mér braut um verandir og
ganga sex vagna, sem voru svo
yfirfullir af farþegum, að ég
varð að beita hnúum, hnefum
og olnbogum til þess að kom-
ast nokkuð áfram.
Sígeaunar; berfættir öldung-
ar; hermenn í óhreinum ein-
kennisbúningum; bændakonur,
klæddar tötrum í þess orðs
fyllsta skilningi, — þessir voru
förunautar mínir. Þegar ég náði
áfangastað, var morgunverður-
inn framreiddur, — harður
rúgbrauðshleifur ásamt hálf-1
volgum drykk, sem sennilega
hefur átt að kallast te. Matborð-
in voru óhrein og þjónarnir
svo subbulegir, að annað eins
hef ég aldrei óður augum litið.
En allir voru í bezta skapi, vin-
gjarnlegir og kurteisir.
MÖRKUÐ ANDLIT
HVAR SEM MAÐUR FERÐ-
AST með eimlestum um Ev-
rópu gegnir sama máli. Orsök-
in er ofureinföld. Það er skort-
urinn á benzíni og bifreiðum,
sem þessu veldur.
Klukkustundum saman gafst
mér þarna tækifæri til þess að
virða fyrir mér þetta sýnishorn
júgóslavnesku þjóðarinnar og
lífskjara hennar á meðan lestin
silaðist um landið. Börnin
vöktu mesta athygli mína.
Þeim svipaði til villtra dýra.
Þau voru hörkuleg og fullorð-
insleg um aldur fram og andlit
þeirra skráð rúnum styrjaldar-
hörmunganna. Ungu stúlkunum
svipaði meira til karlmanna en
kvenmanna; þær eru svipharð-
ar og alvarlegar, nota engin
snyrtilyf, klæðast karlmanns-
buxum og ganga með stutt-
klippt hár. Drengirnir voru á-
þekkastir gömlurn mönnum.
Ég get sagt hreinskilnislega
frá. því, er ég sá. En að sjálf-
sögðu var það býsna margt, sem
ég sá ekki. Og enda þótt ég segi
aðeins frá því, sem ég sá og
hsyrði, kemst ég ekki hjá því,
að láta nokkrar skýringar
fylgja frásögn minni.
Það er til dæmis óvéfengjan-
leg staðreynd, að Júgóslavía er
lögregluríki. Það er líka stað-
reynd, að þjóðin á við ósegjan-
lega fátækt að búa. Samt sem
áður varð ég hvarvetna var við
óvenjulegan athafnavilja, líf,
þrótt og sjálfstraust. Ríkisvaldið
þvingar þjóðina, — í því skyni
að skapa henni góða framtíð að
ríkisvaldsins sögn, •—• en mörg-
um er hlýtt til Titos. Örðug-
leikar, erfiði, óánægja, hatur,
von og traust biandast þar sam
an.
Áður en ég segi ger frá Jú-
góslövum, ætla ég að lýsa smug-
unum á járntjaldinu dálítið nán
ar.
Enda þótt stjórnmálamenn
Moskvu muni enn um skeið
bæta á einangrun leppríkjanna,
sem þó sannarlega er ekki á
bætandi, berast alltaf dálítil á-
hrif frá umheiminum til þeirra,
gegnum smugurnar á járntjald-
inu. Og' það er trúa mín, að á-
hrifasambandið milli vestrænna
rílija og þessara leppríkja styrk
ist með árunum, svo fremi að
ekki komi til nýrrar styrjaldar.
Enn er hægt að ferðast með
járnbrautarlest frá París, yfir
þrjú slík leppríki eins og leið
liggur til Istambul. Að sjálf-
sögðu verða skjöl manns og skil
ríki manns að vera í lagi til
þess að það megi takast. Enn
er og hægt að kaupa sér flugfar
frá Prag og Warsjá til hvaða
höfuðborgar í Evrópu, sem vera
vill.
EKKI ELTUR
ENGAR SAMGÖNGUR eiga
sér stað milli Júgóslavíu og
Grikklands. Þau landamæri eru
með öllu lokuð, hvað opinber
ferðalög snertir, að minnsta
kosti kemst enginn venjulegur
ferðamaður þá leið. Þetta er þó
eina landsvæðið á þessum slóð-
um, sem ferðamaður kemst ekki
um, hafi hann nauðsynleg leyfi
og skjöl hans séu í lagi.
Aldrei kom það tfyrir mig í
þessari ferð, að skjöl mín væru
dregin í vafa, og enginn hafði
óvenjulegt eftirlit með férðum
mínum, að því er ég bezt vissi.
Ég var ekki einu sinni krafinn
um vegabréf, nema þar sem slík
skoðun var eðlileg, og ekki
þurfti ég heldur sérstakrar und '
anþágu eða meðmæla með. Mér
virtist meira að segja öll vega-
bréfaskoðun á landamærastöðv-
um handahófskennd og toll-
skoðun sömuleiðis. Varla kom
það fyrir að skyggnzt væri í
farangur minn.
Þeir, sem ekki þekkja til,
kunna að halda, að rússneskir
eftirlitsmenn hafi sig þarna í
frammi. Siíkt er fjarstæða. Ég
sá ekki einn einasta Rússa.
Engu að síður gætir rúss-
neskra áhrifa og ítaka mjög' í
öllum leppríkjunum. Meira að
segja í Júgóslavíu. Mér vitan-
lega gegna þó rússneskir menn
þar ekki neinum opinberum
Alþýðuflokksfólk!
Alþýðuf lokksf óik!
verSur umræðuefnið á fundi Alþýðuflokksfélags Reykja-
víkur í Alþýðuhúsinu á mánudagskvöld klukkan 8,30.
Flutt verður stutt framsöguræða, en síðan hefjast um-
ræður, og mun meðal annars taka þátt í þeim Stefán Jóh.
Stefáiisson, forsætisráðherra, Sigurjón Á- Ólafsson, fuli-
trúi flokksins í fjárveitinganefnd, og Helgi Hannesson,
forseti Alþýðusamibandsins.
Alþýðufloltksfólk er hvatt til að fjölmenna og mæta
stundvíslega.
Stjórnin.
1
Vilhjáímur
SJÖTUGUR er í dag Vil-
hjálmur Ásgrímsson verkarnað
ur, Hringbraut 90. Vilhjálmur
er fæddur að Stærribæ í Gríms
nesi, sonur hjónanna,. sem
bjuggu þar og að Gljúfri í Ölf-
usi, Þuríðar Guðmundsdóttur
og Ásgríms Sigurðssonar. Voru
börnin mörg, eða 22 að tölu og
rniunu fá dæmi til þess að svo
margt sé alsystkina. Eru nú að
eins fimm þeirra á lífi. Eins og
að líkum ræður var heimilið fá
tæktj en þurfti þó aldrei á sveit
arhjálp að halda,. enda voru þau
samhent um allt, Þuríður og
Ásgrímur, og hlífðu. sér hvergi.
En börnin urðu snemraa að fara
að hjálpa til og fljótt fóru þau
að heimah til að vinna fyrir
sér. Vilhjálmur gerðist vinnu-
piltur og var á ýmsum bæjum.
Eitt sinn, þá tæplega tvítugur,
var hann á Þórustöðum í Ölf-
usi og í ofsaveðri vann hann
að heyjum. Hraunhellur höfðu
verið settar á heyið og' féll ein
þeirra í höfuð Vilhjálmi; var
hann um skeið veíkur af völd
um þessa slyss, og það varð
þess valdandi. að hann missti
heyrnina síðar á æfinni, etftir
að hann fór að standa á skút-
um. Vilhjálmur fluttist til Eyr-
arbakka og kvæntist þar Gísl-
ínu Erlendsdóttur frá Simba-
koti, og á Eyrarbakka bjuggu
þau til ársins 1921 að þau
fluttu hingað til Reykjavíkur
með börn sín. Vilhjálmur stund
aði í mörg ár veiðar á skútum,
eins og þeir fleiri bræður og
voru þeir allir annálaðir víking
ar. hann reri og frá Þorláks-
höfn og frá Eyrarbakka í mörg
ár, en stundaði einnig á sumr
um kaupavinnu á ýmsum bæj
um í Árnessýslu, og' var hann
annálaður sláttumaður. Síðan
han.n kom -'til Reykjavíkur hef
ur hann starfað í þjónustu bæj
arins og rpörg undanfarin ár
hefur hann verið umsjónarmað
Jur með sorphaugum bæjarins.
' Hefur hann gegnt því starfi af
frábærri skyldurækni að allra
embættum. Hins vegar hafa
embættismennirnir flestir hlot-
ið langa þjálfun í Rússlandi og
eiga tíðförult til Moskvu.
Rússneskt lið dvelur og í her
stöðvum bæði á Ungverjalandi
og Póllandi, en þess er vandlega
gætt, að óviðkomandi fái ekki
vitneskju um það.
Væri ég spurður uni sameig'-
inleg einkenni þessara lepp-
ríkja, mundi ég svara: fátækt
og styrjaldarótti.
msson sjöíuQur

Vilhjálmur Ásgrímsson.
dómi, en það er erfiðara en.
margur hyggur.
Vilhjálmur Ásgrímsson er
gleðimaður og hefur þó oft á
móti blásið. Hann ber öll beztu
einkenni ættai; sinnar, glað-
sinhi, léttleika og gáfur. Les
hann mikið, enda nýtur hann
ekki orðræðna, og fylgist svo
vel með að furðu sætir, enda
er minnið gott. Þau Gíslína og
Vilhjálmur hafa eignazt sex
börn og eru fimm á lífi, öll bú-
sett hér í Reykjavík. Við gaml
ir skipsfélagar Vilhjálms ósk-
um honum til hamingju á af-
mælisdaginn. Það var alltaf
gleði þar sem hann var í hóp í
gamla daga, og ég er viss j&n
að svo mun enn.
Gamall félagi.
á diskum, djúpum og grunn
um hefst mánudaginn 14.
marz. Afgreitt verSur 1 par
á hverja einingu á reit M
5 í þessari röð.
Mánudag kl. 9-10 1-50
— — 10-11 51-100
— — 11-12 101-150
— — 2-3 151-200
— — 3-4 201-250
— — 4-5 251-300
— — 5-6 301-350
Þriðjudag 15. marz verða
á sama hátt afgreidd 50 á-
framhaldandi númer á
klukkutíma meðan birgðir
endast.
Búsáhaldadeild KRON
Bankastræti 2.