Alþýðublaðið - 10.04.1949, Blaðsíða 5

jSunnudaginn 10. apríl 1949.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
„Handrifamál" milli Brefa og Grikkja:
ISLENDINGAR hafa að von_
um mikinn áhuga á handriía-
málinu, — endurheimtingu ís-
lenzku handritanna, sem nú
eru erlendis. Þetta íslenzka
handritamál er þó engan veg-
inn einstætt, — til eru allriiörg
mjög svipuð mál, þar sem um
er að ræða listaverk ýmiss kon_
ar, sem flutt hafa verið milli
ianda. Nýlega rakst ég á tíma.
ritsgrein um eitt slíkt mál, sem
vakti athygli mína. Þar er um
að ræða heimsfrægar högg-
myndir, sem Bretar fluttu fyrir
mörgum árum frá Aþenu í
Grikklandi og nú eru í London.
Eru uppi raddir þess efnis, að
Bretum beri að skila þessum
höggmydnum aftur til Grikkja,
sem séu hinir réttu eigendur
þeirra!
Saga þessa máls nær 2400 ár
aftur í tímann, aftur á fimmtu
öld fyrir Krist, þegar Aþenubú-
ar reistu hinar frægu bygging-
ar á Akropolis í Aþenuborg.
Miklar styrjaldir voru þá nýaf-
staðnar við Persa, og reistu
Grikkir þá mörg musteri og
glæsileg, en þeirra frægast mun
Vera Parthenon musterið í
'Aþen'u. Ég geri ráð fyrir að
margir hlustendur hafi séð
myndir af þessu musteri, eða
að minnsta kosti rústum þess,
ef einhverjir hafa þá ekki séð
rúsíirnar sjálfar í Aþenu. Tígu-
leg og hrein súlnaröð heldur
uppi lágu þaki. en á stöfnum
og í musterinu var fjöldi högg-
mynda. Á Akropolishæð voru
ýmsar fleiri byggingar, meðal
annars Erecteum, sem helgað
var Erecteusi, en hann var tal-
inn faðir borgarinnar.
Mörgum öldum eftir að must-
erin á Akropolis voru reist,
eftir að blómaöld grískrar
menningar var hjá liðin, gerðu
kristnir menn þessar fögru,
heiðnu byggingar að kristnum
kirkjum. Síðar lögðu Tyrkir
Grikkland undir sig seint á 15.
Bld, og gerðu þeir musteri
gyðjunnar Aþenu að musteri
Móhammeðs, en Erecteum
gerði landsstjóri Tyrkjanna að;
einka-kvennabúri sínu. Þegar (
Tyrkir áttu í ófriði við Fen-
eyjabúa á ofanverðri 17. öld,
gerðu þeir musterin að skot-
færageymslum. í þeirri styrjöld
skemmdist Parthenon musterið
allmikið. er sprengikúlur hittu
það. Eftir þetta má heita að hin
fornu listaverk hafi fallið á
Vald eyðileggingunni og koma
nú brátt til sögunnar lista-
verkasafnarar hinna auðugri
landa, og samsvara þeir í sögu
þessari þeim mönnum, , sem
Serðuðust Um ísland til að safna
handritum og flytja þau úr
landi.
Listaverkin, sem um aldir
Voru í eða á musterunum á
Akropolishæð, eru nú á ýmsum
stöðum. Nokkur þeirra eru í
Akropolissafninu í Aþenuborg
sjálfri en ýmis hinna fegurstu
eru í Louvre safninu í París, en
þangað voru þau flutt af
franska sendiherranum Choi-
seuI-Gouffier 1748. Enn önnur
eru í Kaupmannahöfn, en lang-
flest munu þau vera í British
Museum í London.
Höggmyndirnar, sem nú eru
í London, voru fluttar þangað
rétt eftir 1800 af brezka sendi-
þerranum Elgin lávarði. Gerð-
GREIN ÞESSI fjallar um
frægar grískar höggmyntlir,
sem Bretar tóku úr Parthen-
on musterinu í Aþeriu fyrir
hálfri annarri öld, en nú er
hreyfing í Bretlandi um að
skila beri myndunum aftur
til Grikkja. Greinin er hluti
af erindi, sem Benedikt
Gröndal flutti í þættinum
„Frá útlöndum" síðastliðið
föstudagskvöld.
ist þetta skömmu eftir að Bret-
um hafði tekizt að hrekja Na-
póleon frá Egyptalandi. sem þá
var tyrkneskt. Elgin var þá
sendiherra í Konstantinopel og
gaf hann soldáninum þar í
skyn, að það yrði vel þegið, ef
hann leyfði Bretum að taka dá-
lítið af höggmyndum frá
Aþenu, sem þá var einnig tyrk-
neskt land. Soldáninn gaf
brezka sendiherranum leyfis-
bréf til að flytja burt , dálítið
af steinum" frá Akropolis, og
tók nú Elgin lávarður til ó-
spilltra málanna og lét flytja
heilan skipsfarm af hinurii feg-
urstu höggmyndum, svo og
heila súlu úr musterinu, frá Pi-
reus til London. Þessir flutn-
ingar gengu að vísu ekki slysa-
laust; umboðsmenn sendiherr-
ans sóuðu peningum hans og
síðar strandaði skip hans, svo
að bjarga varð listaverkunum
úr því yfir í annað. Allt kost-
aði þetta Elgin 74 000 sterlings-
pund, sem var stórfé í þá tíð.
Þegar til Lundúna kom, sam-
þykkti þingið að kaupa þessi
listaverk af sendiherranum, og
fékk hann þá 35 000 púnd fyrir
þau, svo að ekki græddi hann á
sölunni. Síðan hafa þau verið í
söfnum í London í hálfa aðra
öld„ nema hvað þau voru
geymd neðanjarðar í stríðinu
nýafstaðna.
Grísku höggmyndirnar og
súlan úr Parthenon eru enn í
London, ien allmargir Bretar
hafa samvizkubit út af þeim.
Glöggt dæmi um það er grein,
sem ég nýlega las og er efíir
sagnfræðinginn, stjórnmála-
manninn og listfræðinginn Har-
old Nicholson. í greininni held-
ur hann því ákaft fram, að
Grikkir einir eigi fullan rétt til
þessara listaverka og beri Bret-
um að skila þeim aftur til
Aþsnu.
Þeir menn eru þó margir,
sem ekki vilja sjá af grísku
höggmyndunum. Benda þeir á
það, að Elgin lávarður hafi
tekið þau á fyllilega löglegan
hátt, hann hafi fengið leyfi sol-
dánsins í Konstatninópel, sem
réði ríkjum í Grikklandi. Þeir
benda enn fremur á það, að
hefðu Bretar ekki náð í
myndastytturnar. sé enginn
vafi á því, að Frakkar hefðu
borið sig eftir þeim. Þá segja
þeir enn fremur, að listaverk
þessi hefðu að öllum líkindum
skemmzt í gríska frelsisstríð-
inu, hafi verið miklu öruggari
í London en í Aþenu og fleiri
listunnendur hafi þar aðgang
að þeim.
Harold Nicholson bendir
hins vegar á það í grein sinni,
að sendiherrann hafi fengið
leyfi til að flytja burt ..nokkra
steina“, en ekki skipsfarm af
listaverkumr Hvað sem hver
segi, þá eigi Grikkir siðferði-
legan rétt til listaverkanna, en
ekki Bretar. Það kunni að
vera, að Grikkir hafi látið sig
það litlu skipta, hvað um þau
varð snemma á 19. öld, en hins
vegar sé enginn vafi á því, að
þeir hafi nú mikinn áhuga á
endurheimtingu þeirra, og
muni þau engu síður vera ör-
ugg á Akropolissafninu í
Aþenu en í British Museum í
London.
í þessu máli hefur Nicholson
einn sterkan bandamann. Það
er Byron lávarður, skáldið
fræga. sern barðist með Grikkj-
um í frelsisstyrjöld þeirra og
lét þar lífið. Hvergi hefur þetta
tiltæki brezka sendiherrans
verið fordæmt á sterkari og
þróttmeiri hátt en í kvæðum
Byrons, þar sem hann notar þá
sögusögn, sem við líð'i er í
Aþenu, að hinar forngrísku
styttur hafi hljóðað, þegar þær
voru teknar niður af mustsrinu.
Nicholson segir að endingu í
grein sinni. að Elgin lávarður
hafi én efa gert hinum fögru
listum í Vestur-Evrópu mikið
gagn með því að flytja þessi
líkneski til London og sýna
þau þar. Það sé hans afsökun,
enda sé réttara að vorkenna
honum, þar sem hann lifði eftir
þetta með svíðandi örvar Byr-
ons í holdi sér, eins og Nichol-
son orðar það. Hins vegar verði
allir að viðurkenna. að Grikkj-
um hafi verið gert rangt til með
Framh. á 7. siðu.
Steinsteypu-þéftiefni
er nú aftur fyrirliggjandi, bæði
í steypu og púsningu.
gerir steypuna fullkomlega
vatnsþétta.
SIKA hefur verið notað hér á
landi í 25 ár og reynzt frábær-
lega veh
Einkanmboð:
J. Þorláksson & Norðmann h.f.
Reykjavík.
Vörujöfnun. V2.
Onnur umferð vörujöfnunar vefnaðarvara o. fl.
hefst mánudaginn 11. apríl út á vörujöfnunarkort
1949—1950.
Hver eining veitir heimild til verzlunar fyrír kr.
10,00.
Afgreiðslan fer fram í þessari röð á mánudag.
Kl. 9—10 númer
Kl. 10—11 númer
Kl. 11—12 núrner
- 3' númer
Kl.
Kl.
Kl.
Kl.
2-
3-
4-
5-
4 númer
5 númer
6 númer
1— 30
31— 60
61— 90
91—120
121—150
151—180
181—210
Næstu daga heldur af-
greiðslan á'fram með
sama hætti meðan birgð-
ir endast, og verður. af-
greiðsluröðin auglýst
daglega í matvörnubúð-
um KRON.
Þeir, sem ekki hafa notað reit VI, geta nú keypt
út á hann líka.
Eftirfarandi vörur eru á boðstólum:
Hvit léreft, einbreið og tvíbreið, -flónel, einlit og
röndótt, sirz, tvisttau, barna og unglinga skór, inni-
skór, barnagúmmístígvél, karlmannasokkar.
Fólk er vinsaml&ga beðið að verzla í þeirri röð,
sem auglýst er, annars á það á hættu að fá ekki af-
greiðslu í þessari umferð.
Barnavinaféíagið Sumargjöf verð-
ur 25 ára á morgun
■ ■ ■ ♦ —
BARNAVINAFÉLAGIÐ SUMARGJÖF verður tuttugu
og fimm ára gamalt á morgun 11. apríil. Á þessu tímabili hef-
ur félagið rekið dagheimili fyrir börn í 21 ár, leikskóla í 9
ár, vistarheimili í 11 ár og vöggustofu í 8 ár. Ðvalardagar
voru síðast liðið ár 72.442, en barnafjöldi 792. Þá hefur félag-
ið rekið uppeldisskóla síðan 1946.
Áður en Sumargjöf var stofn
uð höfðu konur í Reykjavík
rætt í allmörg ár nauðsyn þess
að koma á fót í Reykjavík vist
heimili fyrir munaðarlaus
börn. Efndu þær til fjársöfnun
unar í því skyni, fyrst rriieð
merkjasölu á Þorláksmessu ár
ið 1920, en síðan var sumardag
urinn fyrsti helgaður málefn-
um barnanna og fjársöfnun til
þessa máls.
Það var svo 11. apríl 1924,
að fundur var haldinn í kaup-
þingsalnum og samþykkt að
stofna félagið. Fyrstu stjórn
skipuðu þessir menn: Steingrím
ur Arason kennari formaður,
frú Aðalbjörg Sigurðarddóttir,
frú Steinunn Bjartmarsdóttir,
Magnús Helgason . skólastjóri
og Steindór Björnsson frá
Gröf.
Sama sumar tók til starfa
dagheimili í Kennaraskólanum,
og var það rekið í 3 ár, en árið
1927—1931 hafði félagið ekk-
ert húsnæði fyrir starfsemi
sína.
Dagheimilið í Grænuborg
tók síðan til starfa árið 1931,
vistarheimilið í Vesturborg ár
ið 1938 og síðan hefur starf-
semi félagsins aukizt hröðum
skrefum með hverju ári. Rak
það á síðast liðnu ári dagheim-
ili í Tjarnarborg og Suðurborg,
leikskóla í Tjarnarborg, Suður
borg, gamla stýrimannaskólan
um, Grænuborg og málleysingja
skólanum, vistheimili fyrir
börn í Vesturborg og Suður-
borg, og Vöggustofu í Suður-
borg.
Uppeldisskóli Sumargjafar
tók til starfa haustið 1946.
Hann er tveggja ára skóli og
hefur það markmið að mennta
starfstúlkur fyrir barnaheimili.
Námsmeyjar njóta bæði' verk
legs og bóklegs náms. Skóla-
stjóri er ungfrú Valborg Sig-
urðardóttir. *
Barnavinafélagið Sumargjöf
hefur um árabil notið styrks
bæði úr bæjarsjóði Reykjavík
ur og ríkissjóði. Nam styrkur-
inn úr bæjarsjóði síðast liðið
ár 300 þúsund krónum, en 150
þúsundum úr rikissjóði. Má af
reikningum félagsins glöggt
sjá, hversu starfsemi félagsins
hefur farið hraðvaxandi síð-
ustu árin. Árið 1940 voru heild
arútgjöld félagsins 46 þúsund
krónur en árið 1948 1 milljöri
og 120 þúsund krónur.
Stofnendur félagsins voru 36,
en í byrjun þessa árs voru £é-
lagar 850 talsins. Steingrímur
Arason var formaður félagsins
í 15 ár frá stofnun þess, en síð
an hefur ísak Jónsson kennaii
verið formaður þess. Aðrir i
núverandi stjórn félagsins eru:
Arngrímur Kristjánsson skóia-
stjóri varaformaður, séra Árni
Sigurðsson ritari, Jónas • Jó-
steinsson kennari gjaldkeri,
frú Aðálbjörg Sigurðardóttir
frú Arnheiður Jónsdóttir kenn
ari og Helgi Elíasson fræðslu
málastjóri. Framkvæmdastjóri
Sumargjafar er Bogi Sigurðs.
son.
Minningarspjöld
Barnaspítalasjóðs Hringsins
eru afgreidd í
Verzl. Augustu Svendsen#
Aðalstræti 12 og í
Bókabúð Austurbæjar.
ÚtbreiSið TA
AIþýðu bIa 9191