Alþýðublaðið - 02.06.1949, Blaðsíða 6

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FímiTítudaginn 2. júní 1949.
Leifur
Leirs:
SPOKHLJÓÐ ÞESS ÓKOMNA
Uss . ..
það er einhver
að læðast upp stigann
það marrar
í þriðja þrepinu
sérðu
lauf hortensíunnar
í glugganum
titra og skjálfa
og nú
marrar í fjórða
þrepinu
hamingjan góða
er þetta
sporhljóð hins ókomna
er rukkari morgundagsins
á ferð í stiganum
nú marrar
í fímmta þrepinu
lauf hortensíunnar
eru fölnuð
sofðu
Leifur LLeirs
(poet. íramt.)
SÝNING
FRÍSTUNDAMÁLARA *
Einhver hroðalcgasti lista-
glæpur, sem sagan getur um
Málari, — það er að segja
listmálari, er hver sá maður,
sem fengið getur þrjá kollega
sína, og helzt tvo eða þrjá
blaðamenn til þess að viður-
kenna sig sem málara. Auk þess
þarf hann helzt að hafa dvalið
erlendis, t. d. við listnám, og
hafi hann tekið þar þátt í list-
sýningu, fær ekki neinn mann-
legur máttur af honum titilinn
tekið, jafnvel þótt blaðadóm-
arnir hafi ekki verið sem vin-
gjarnlegastir. Þegar hann kem-
ur heim, þarf hann, svona til
þsss að styrkja álit sitt, að tala
miður vinsamlega um hina og
þessa kollega sína.
Frístundamálari, — það er
að segja enginn málari, er mað-
ur, sme málar í tómstundum
sinum af vanþekkingu og
bjálfaskap. Hann getur aldrei
slcapað neitt, sem hefur lisrtænt
gildi, aldrei lært neitt, ekki
einu sinni þótt hann njóti til-
sagnar viðurkenndra málara.
Raunar hafa verið til frístunda-
málarar, sem hafa náð pínulitl-
um árangri, til dæmis eins og
Poul Gaugin, en hann og þeir
aðrir hafa verið útlendingar, og
það er ekert að marka.
Hins vegar geta listmálarar
aldrei skapað neitt, sem ekki
hefur listrænt gildi. Efist ein-
hver um það, hefur hann ekk-
ert vit á iist. Raunar héfur það
borið viðt að listdómarar hafa
dæmt verk þeirra dauð og ó-
merk, en venjulega ekki fyrr en
að þeim dauðum; þessir sömu
listdómarar hafa og átt það til
að hefja þá suma frístundamál-
ara upp til skýjanna, — en þó
sjaldan fyrr en að þeim dauð-
um, og það gerir ekkert til, þar
eð þeir eru þá ekki fyrir nein-
um. Sem sagt, — frístundamál-
ari getur aldrei skapað neitt,
sem hefur listrænt gildi, fyrr en
hann er dauður.
Sönnunin er sú, því miður, að
vart verður úr því skorið hvaða
myndræn listaverk hafa gildi,
eftir öðrum reglum en þeim,
hvort málarinn er ,,lærður“
málari og lifandi, eða ólærður
og dauður. Enda hefur aldrei
heyrzt um það getið, að lifandi,
lærður málari hafi framleitt
annað en lisj, — nema þá ef
kollegar hans kunna að bera
bregður á það, en það er mál út
af fyrir síg.
Þá geta og kettir verið all-
góðir málarar, en það er önnur
saga.
En hvað um það. Samtök frí-
stundamálara og þó einna helzt
sýning þeirra er ekki aðeins
þjóðarskömm, heldur glæpur
gagnvart allri sannri list. Verð-
ur hið fyrsta að gera gangskör
að því, að þvo þann smánarblett
af með strangri löggjöf, er
banni ölum að fást við að teikna
og mála í frístundum sínum, og
varði sektum, ef vitnum verður
viðkomið. Enn fremur skal
þeim stranglega bannað að afla
sér þekkingar og lærdóms á
þessu sviði og varði við ævi-
langt fangelsi, ef út-af er brugð-
ið, en enn þyngri hegningu,
gerist þeir svo djarfir að efna
til sýningar, og rugla þar með
dómgreind almennings, sem
þegar er orðin nógu rugluð
fyrir atbeina hirma lærðu mál-
ara og listdómara, sem aldrei
telja það list í dag, sem þeir
Þegar mönnum loksins
skildist að foringi Granaditas
væri dauður, hefði verið drep-
ínn af fyrsta skotinu, sem
hleypt var af í orrustunni, þá
skall yfir slikur ógnarhávaði,
þvílík hróp og hlaup aftur og
fram, slík ringulreið og gaura-
gangur, að öllum skyldustörf-
um og varnarstörfum var
gleymt.
Hrópað var á lækni, skurð-
lækni, — en nú reyndist það
vera svo, að ekki hafði verið
séð fyrir neinum lækni. Hróp-
að var á prest, og fimm prest-
ar komu hlaupandi, of seint
til að bjarga hinni brottflognu
sál. Hrópað var á einhvern,
sem hafði vald, einhvern yfir-
mann, á þann, sem næstur
stæði að tign til að taka við
ábyrgðarstarfi hins látna. En
það hafði einnig láðzt að sjá
fyrir slíkum manni. Allt hús-
ið kvað við af fótataki manna,
sem voru að hlaupa í allar átt-
ir, af vantrúarspurningum og
óstyrkum svörum, hliðið stóð
opið upp á gátt, liðsforíngjar
gengu af verði, og þeir, sem
voru uppi á þakinu beygðu sig
út yfir grindurnar og spurðu
hvað um væri að vera. Sá látni
lá enn þá á steingólfinu í
skugga dyrahvelfingarinnar,
og mjór blóðstraumur rann
frá vinstra auga hans, þar sem
kúlan hafði farið í gegn. Ég
sá Berzábal majór koma inn,
krjúpa niður og drjúpa höfði
í þögulli bæn. Riano yngri var
sá síðasti sem kom, því að það
hafði þurft að sækja hann alla
íeið út í yztu varnarlínuna, og
við komu hans hljóðnaði dá-
lítið yfir hópnum, og einhver
hafði vit á því að loka hliðinu.
Riano stóð eins og stirnaður
yfir líki föður síns, eins og
hái flibbinn á liðsforingjabún-
ingnum og þröngur jakkinn
væri það eina, sem varnaði
honum þess að fallg’ saman.
Hann lyfti föður sínum upp
og bar hann inn endilangan
salinn, eins og það væri barn,
sem hann hélt á, og lagði hann
þýðlega niður á hið látlausa
altari með grófgerðum kross-
töldu list í gær, en getur samt
sem áður aldrei skjátlazt.
Ári K. Ára-Kári.
inum. Hann lokaði öðru star-
andi auganu á föður sínum og
leit svo vandræðalega í kring-
urn sig eftir einhverju til að
þ'ékj a hitt með. Faðir Eiscbio
sriieygði vígðri medalíu í hönd
háns, og með henni huldi hann
hfð óhuganlega sár. Hann
icr'aup niður og kyssti hönd
föður síns, eins og Spanverj-
air hafa fyrir sið, síðan dró
Hánn sverð hans úr slíðrum,
ligði það á brjóst hans og
krosslagoi hendur hans ofan á
það. Annar prestur, faðir Sep-
tien, frá Parroquiál kirkjunni,
sem sá ofsjónum ýfir medalíu
fþöur Eusebios, opnaði hendur
þa'ns aftur og lagði í þær lít-
ípn kross, sem hann hafði tek-
ifi af bænabandi sínu. Riano
ýngri steig aftur á bak og leit
iþ kringum sig eins og hann I
Hfefði gleymt einhverju mikil-
vægu. Munnur hans var sam- j
anherptur um leið og hann t
sneri sér á hæli með hermann- '
tegri nákvæmni og gekk burt,
eftir þeirri braut, sem opnað- !
ist fyrir honum, þegar menn
véku úr vegi, og út að varnar-
görðunum. Prestarnir krupu
áfram við altarið og tilbreyt-
jngarlausar bænir þeirra voru
lhið guðrækilega undirspil
undir hið æðisgengna hneyksli
sem á eftir kom.
Það var ósanikomulag, deila
og að lokum ruddaleg barátta
milli hinna tveggja megin-
stoða, sem hinu fallandi Spán-
arveldi hafði verið fengið til
stuðnings. Hin konunglega
stjóm og stjórn hersins,. en
fujltrúar þeirra hér voru ann-
ás vegar Liccuciado Valdez
áf' annan bóginn og Berzabál
r|tejór á hinn. Liceuciado
valdez var sveittur, æstur og
íújög óttasleginn, alveg kom-
imi. að því að falla saman, en
n|áj.órinn, kuldalegur, stilltur,
pur og lét engan bilbug á
sÓr finna.
j ,.Sem aðstoðarmaður um-
sjþnarmannsins er ég næstur
tíl að taka við völdum. Við
dauða hans er ég æösti emb-
ættismaður stjórnarinnar og
þess vegna tek ég stjómina í
mínar hendur, hrópaði Vald-
e§, og rödd hans varð skræk
og há.
„Mér þykir leitt að þurfa að
yður. En þetta er
hernaðarbækistöð og við eig-
um í hernaðaraðgerðum. Ég er
yfirmaður herflokkanna og
Granaditas", svaraði Berzá-
bal, svo rólegur, að það stapp-
aði nærri móogun.
„Ég læt talca yður fastan“,
æpti Valdez.
„Reynið það og þér munuð
sjá, hverjum hermenn mínir
hlýða,“ sagði majórinn rólega.
Brátt hætti deilan að vera
svona» hátíðleg og varð per-
EÓnuIegri. Svívirðingum - um
einkalíf hvors um sig, upp-
runa, fjö>skyldu, litarhátt og
kynstofr. var i'ö'igvað fram
og afíur um salinn.
„Gefist upp!“ hrópaði Vald-
ez. „Gefist upp, biðjið um
sáttafund —“
„Það er of seint“, svaraði
majórinn. „Við erum ekki að
berjast við hermenn, heldur
við óaldarlýð“.
„Líf okkar!“ hrópaði Vald-
ez.
„Skylda okkar“, sagði ma-
jórinn.
„Fjölskjdda mín“, hrópaði
Valdez.
„Heiður minn!“ hrópaði
Berzábal.
Nú fóru allir viðstaddir að
hrópa, skina sér í flokka, gera
uppástungur, gefa fyrirskip-
anir, andmæla skipunum.
Og í öllu þessu andstyggi-
íega unpnámi lá Riano á altar-
ínu, svo blessunarlega laus við
betía allt.
„Vesling R,ianc,“ sagði Don
Lorenzo við hlið mér. „Einn af
hinum fáu heiðvirðu og rétt-
sýnu mjnnum, sem við áttum.
En hvílík ó«æfa og tjón hlauzt
ekki af öllu, sem hann lagði
hendur sínar á. Á legstein hana
ætti að ri'ia: „Dyggðin er ekki
einhlít.“ Ég heyrði að Rinald-
íno litli var að gráta í eldhús-
inu, og sá að María benti mér
til sín og pekk til starfa minna.
Það var þá sem grjótið byrjaði
að falla.
Það kom siglandi gegnum
ioftið, fvrst aðeins fáeinir
steinar til reynslu, illa miðað-
ir, og svo, áður en nokkur vissi
almenniiep'a hvað var að ske,
gekk grfóthríðin af fullum
krafti. Það var eins og skriða,
skýfall, kolsvart drynjandi
banvænt haglél af stærðar
grjóthnullungum og smástein-
T
Lincðln (ily 09 Fr
(úrval)
keppa S.lfild IL i,30
Aðgöngumiðar á kr. 3 fyrír börn og kr. 1*? 'fyrir íulíorðna.
Seldir írákl. 2. Þetta lið verður miklu sterkara en lið Vals og K.R. á undanfðrnum leikjum.
Dómari Sigurjón Jónsson