Alþýðublaðið - 12.02.1950, Blaðsíða 5

Sunnudagur 12. febrúar 1850
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Guðmundur Gísiason Hagalín:
„Hjartað er vitrara en heil-
inn. Það þarf ekki áð láta
segja sér neitt“.
Karín Michaélis.
ÞANN 11. janúar s. 1. lézt
hér í Kaupmannahöfn danska
skáldkonan Karín Michaélis,
sjötíu og sjö ára gömul. Mjög
margir íslendingar kannast við
hana — og þá ekki sízt ungt
fólk, en fáir á íslandi munu
gera sér grein fyrir því. aS hún
hafi notið slíkra vinsælda með
löndum sínum eins og fram
hefur komið við dauða hennar.
Hefur verið mjög mikið um
hana talað og skrifað þær vik-
vr, sem liðnar eru frá .því að
hún lézt. • •
Karín Michaélis hát upp-
haflega Katharina BrÖndum.
Hún var fædd í Handers 20.
marz 1872. Faðir hennar var
símritari, en móðir hennar
hafði lært að binda blómsveiga
<Dg stundaði það .starf talsvert,
eítir að hún var gift. Faðirinn
var mesti heiðursborgari — og
Enóðirin góð móðir og hús-
freyja, en mælsk og allmál-
skrafsmikil stundum. Dóttirin
var afar fjörmikill krakki,
mátti ekkert aumt sjá. var full
af fjarstæðustu hugmyndum
og var ákaflega gjörn á að
segja ósatt, ekki fyrir þær sak-
'ir, að hún væri í rauninni lyg-
in, heldur af því, að ímýndun-
araflið hljóp með hana' í gön-
'ur. ,,Ég lýg jafn hratt o;g hest-
ur hleypur“, sagði hún á efri
árum um sjálfa sig, en hún
'bætti við: „en aldrei öðrum að
meini“.
Nokkru eftir fermingúna fór
Karín að heiman og stundaði
barnakennslu í afskekktum
sveitum, meðal annars úti á
eyju nokkurri. En um .tvítugt
fór hún til Kaupmannahafnar
til tónlistarnáms, og þar kynnt
íst hún skáldinu Sophus Mic-
haélis, og honum giftist hún
tuttugu og þriggja ára gömul.
Sophus Michaélis var þýzkur
í föðurætt, en móðir hans var
af dönskum og spænskum ætt-
um. Hann gaf tvítugur út
ívrstu Ijóðabók sína og ].á aðra
1 röðinni, þegar hann var tutt-
v.gu og fimm ára. Hann vann
sér þegar álit sem óvenjulegur
formsnillingur. Síðar skrifaði
hann skáldsögur og valdi sér
þá sjaldnast dönsk söguefni.
Var talið, að það, og að nokkru
form hans, — ætti rætur sínar
að rekja til þess. að hann var
ekki nema að litíu leyti af
dönskum ættum. Nokkru eftir
að þau Karín voru gift, tók hún
að Ieggja stund á skáldsagna-
gerð — og fyrst undir hand-
leiðslu hans, en eins og síðar
mun að vikið, bar þar allmikið
á milli um vinnubrögð, enda
entist hjónabandið ekki nema
nokkur ár. Fyrsta bók Karínar
Michaélis kom út árið 1898.
Hún hét Höjt spil (Mikið í
húfi). Sú bók þótti ekki vitna
um það, að þarna væri að koma
fram á sjónarsviðið merkur
rithöfundur. Það var ekki fyrr
en fjórum árum seinna, þegar
Karín gaf út skáldsögurnar
Barnet og LiIIemor, að veru-
lega var eftir henni tekíð sem
rithöfundi. Árið 1910 gaf hún
út skáldsöguna Den farlige
alder (Hættuskeiðið), og fyrir
hana varð hún víðfræg. Hún
fór til Bandaríkjanna og flutti
þar fyrirlestra, og árið 1912
giftist hún í New York Banda-
Karíu Michaelic:.
ríkjamanni, sem hét Charles
Emil Stangeland. Hann var
prófessor og síðar starfsmaður
í utanríkisþjónustu Bandaríkj-
anna. Ekki varð þetta hjóna-
band haldbetra en það fyrra.
Beztu bækur sínar samdi Kar-
ín Michaélis á sextugsaldri.
Það var sagnaflokkurinn, sem
hún gaf heildarnafnið Træeí
paa godt og ondt (Skilningstré
góðs og ills). í sagnaflokkinum
eru fimm bindi, Pigen med
glasskaarene (Telpan með gler-
broíin) (1924), Lille lögnerske
(Lygna stelpan) (1925), Hemme-
ligheden (Leyndarmálið) (1926), 1
Synd og sorg og fare (Synd og
sorg og háski) (1927) og Fölg-
erne (Afleiðingarnar) (1928).
Aðrar snjöllustu og vinsælustu
bækur hennar eru barnabæk-
ur, einkum sagnaflokkurinn um
Bíbí, og einmitt fyrir Bíbí-sög-
urnar er Karín Michaélis góð-
kunn ungu fólki á íslancli.
Karín Michaélis ferðað'.st
mikið um ævina, fór meðal
annars tíu sinnum vestur um
haf, og hún. hélt fjölda af fyr-
irJestrum víða um Jönd. Ann-
ars I jó hún alllenpi á árunum
milli heimsstyrjaldanna á Turö.
smáey við suðausturodda Fjóns,
og um tíma átti hún þar hvorki
meira né minna en tíu hús —
sum stór. Á styrjaldarárunum
1939—1945 var hún í Banda-
líkjunum, en kom heim strax
og styrjöldinni var lokið. Var
henni þá tekið á Turö með kost
um og kynjum og gerð þar að
heiðursborgara. Seinustu árin
var hún mjög hjartveik — og
efnahagur hennar var mjög
breyttur frá því. sem áður hafði
verið. Var loks svo komið,
að hún hafði selt allar eign-
ir sínar á Turö.
Karín Michaélis hafði lagt
svo fyrir, að hún skyltíi jaro-
sett á Turö — og að á legstein-
inum stæði ekkert annað en
orðin:
„Hún kom heim“.
Margir listamenn, rithöfund-
ar og bókmenntamenn fóru til
Turö til þess að vera viðstadd-
ir jarðaxför Karínar Michaélis.
Allt frá fyrstu bernskuárum
og' til dauðadags var Karín
Michaélis með afbrigðum ör í
lund. Ef hún fékk einhverja
fiugu í höíuðið — og flugum
stóðu þar yfirleitt opnir marg-
ir gluggar — fannst henni æv-
inlega hún þurfa að hlíta suði
þeirrar flugu, er seinast. kom,
og það sem allra, allra fyrst.
Þetta olli því, að hún hafði af-
skipti af afarmörgu um dag-
ana, og þetta var og orsök þess,
að hún gerði allt -— eins og
kallað er á ekki sérlega vönd-
uðu máli — í einum hvínandi
hvelli. Þannig skrifaði hún
meira að segja allar bækur sín-
ar, og ef nokkuð var henni ó-
lagið, þá var það þetta, sem
var æðsta boðorð fyrra manns
hennar og lærimeistara, Sop-
husar Michaélis, að liggja yfir
að velja orð í samræmi við efni
— og vfirleítt vanda sem mest
forrn ritverkanna. Því er það,
að bækur hennar flestar eru
meingallaðar að formi, en hún
skrifaði hvorki meira né minna
en milli fimmtíu og sextíu bæk
ur um dagana. Hins vegar kom
það þegar í ljós í tveimur
fyrstu bókunum, sem vöktu at-
hygli á hennl, að hún var
mjög skarpskvggn á það sér-
stæða í sálarlífi kvenna. .Þá er
hún. skrifaði Den farlige alder,
sem gerði nafn hénnar heims-
frægt, valdi hún form, sem er
þannig, að það gaf henni mik-
ið svigrúm til að ganga ýmissa
erinda, án þess að söguheildin
liði við það. Den farlige alder
fjallar um konu á fimmtugs-
aldri og það, sem hún á við að
stríða. þá er stendur fvrir dyr-
um hjá henni sú breyting, sem
margri konu verður erfið og
jafnvel örlagaþrungin. Það
efni var með öllu nýtt í bók-
menntum ekki aðeins Dana,
heldur og heimsins, og þarna
var um það fiallað af þeirri
hreinskilni og þeirri áköfu inn-
lifun, sem Karín Michaélis átti
í ríkum mæli. Nú er svo kom-
ið, að sá, er les þessa frægu
bók, fær vart skilið þá athygli,
sem hún vakti. Og hvað sem
líður frægð hennar og verð-
mæti, eru nú allir sammála um
það, að langbezta skáldrit Kar-
ínar Michaélis sé Skilningstré
góðs og ills, en þessi sagna-
fiokkur fjallar um bernsku og
unglingsár hennar sjálfrar.
Danskir ritdómarar og bók-
rnenntafrgeðingar líta þannig á.
að þessar fimm bækur séu eitt
merkasta skáldrit Dana í ó-
bundnu máli frá árunum milii
heimsstyrjaldanna -— og þeir
segja, að þeir telji víst, að
tvö fyrstu bindin að minnsta
kosti muni lifa svo lengi sem
danskar bókmenntir verði lesn
ar. Þeir eru sammála um það,
að hugmyndaflugið rcinni á H.
C. Andersen — og að enginn
danskur rithöfundur ho.fi lýst
eins vel sálarlífi telpu og Kar-
ín Michaélis, — að Andersen
Nexö undanskildum. F.nn frem
ur er talið, að sumar barna-
bækur Karínar Michaélis eigi
vart sinn líka í dönskum bók-
menntum, og eru þar fyrst eg
íremst tilnefndar söguinar um
Bíbí.
Karín Michaélis var talin
mjcg snjall og hrífandi fyrir-
Verkamannafélagið Ðagsbrún.
verður haldinn í Iðnó mánudaginn 13. þ. m. kl. 8,30 é. h.
Dagskrá:
Átyktun trúnaðarráðs um uppscgn samninga.
Félagsmenn eru beðnir
við innganginn.
að f jölmenna og sýna skírteini sín
STJORNIN.
í Vestmannaeyjum er laus til umsóknar.
Umsóknarfrestur til 20. febrúar.
Umsóknir ber að serida til forseta bæjarstjórnar,
Gunnlaims Gíslasonar.
Sími 6372. (Mýrkjartan Rögnvaldsson)
hefur daglega á boðstólum alls konar fisk. Fyrsta flokks
frysti- og kælitæki, sem er trygging fvrir vandaðri vöru.
Opið allan daginn. — Látið ekki hiá líða að líta inn og
reyna viðskiptin.
Fliót og vönduð af'freiðsla.
lesari. Hún var flugmælsk og
áhuginn eldlegur. Hún talaði
þýzku og ensku eins hratt og
dönsku, en var síður en svo að
fást um það, þó að einþverju
væri ábótavsnt frá málfræði-
legu sjónarrmðv t. d. er sagt,
að hún hafi ekki mikið verið
að fáta í því, þó að ekki væru
rétt föll eða kyn, þegar hún
talaði þýzku En fólk híustaði
engu síður á hana fyrir þessu.
Það er meira að segja haft fyr-
ir satt, að mörgum erlendum
fhevisnda liennar hafi þótt það
viðeijandí, oð slikur eldhugi
sern hún taiaði ekki sern allra
rétfast.
Fftir að Kavín Michihs hafð.t
hlotið frægö fyrir hókina
ARMANN
TT
IR — KR:
halda félögin sameiginlega í samkoniusal Mjólkurstöðv-
arinnar föstudaginn 17. febrúar.
Þrenn verðiaun veitt fyrir beztu búningana.
Sextétt Steinþórs Steingrímssonar Ieikwr fyrir
dansinum.
Aðgöngumiðar fást í Bókavc-rzlun Lárúsar Blöndal, Bóka-
verzlun ísafoldar og í skrifstofum félaganna.
Stjórnir Ármanns, ÍR og KR.
Hættuskeiðið, sem hefur alls
verið gefin út í einni tnilljón •
eintaka, voru bækuc hénnar
þýddar á fjöldamörg tungumál.
Er talið, að alls hafi kotriið út
•’.iir hana etn eða fleiri bækur
á tuttugu og í’.mm tungumál-
urrí. en kaflar úr bókura henn-
ar hafi auk þess verið birtir á
ellefu málum. Um hr'ð rakaði
hún saman fé á bókum sínum
og fvrirlestrum, en seinuslu
æviárin var hún orðin fáte-k.
Hún vár lííil fésýslukona, og
hún gerði mjög óliagstæðan
samning við þýzkan útgefanda.
Hann græddi stórfé á bókum
hennar. eri hún bar tiitölulega
lítið úr býtum. En svo var það
crlæti Karínar .Michaelis. Hún
mátti ekkert aumt sjú eða
heyra og gat engan vitað beitt-
an órétti. Þegar hún bjó á Turö
á kreppuárunum eftir 1930,
Ieyfði' hún mörgum fátækum
fjölskyldum að taka vörur út í
reikning sinn — mánuð eftir
mánuð,. og hverjum, sem bar
að garði, lét hún veita rnat og
jafnvel gistingu, hafði alitaf
uppbúin rúm handa hvers ko.n
ar gestum. Ef á fund hennar
kom flakkari, sem kunni vel að
útmála þörf. sína og bágindi,
gaf hún honum máski 500 krón
ur, þó að hún hefði hann aldrei
áður augufti litið og kynni
ekki á honum minnstu skil.
Hún fór til Kidstjáns konungs
X. út af stórþjófi nokkrum og
baðst þess, að hann væri náð-
Framh. á 7. síðu.