Alþýðublaðið - 18.02.1950, Blaðsíða 4

ALÞÝÐIBLAÐIÐ
La«garda?ur 18. febrúar 1950
:■- $ . ::v ■■■ r .
ÚtgelaHdi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán. Pjetursson.
Fréttastjóri: Benedikt Gröndal.
Þingfréttir: Helgi Saemundsson.
Ritstjórnarsímar: 4091, 4902.
Auglýsingar: Emilía Möller.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Aðsetur: Aiþýðuhúsið.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
BÆ J ARBÓK AS AFNIÐ í
Reykjavík er talandi tákn um
menningaráhuga íhaldsins.
Samastað'ur. þess er í óhentug-
um húshjalli, eldhætta geysileg
og þrengsli slik, að engu tali
tekur. Afleiðing þessa er sú,
að starfsfólkið á þess engan
kost að rækia vinnu sír.a með
viðunandi hætti, og afnot bæj-
arbúa af safninu eru öllum
hugsanlegum erfiðleikum háð.
Kii er svo komið, að við borð
liggur, að lastrarsalnum verði
lokað og hann tekinn fyrir
bókageymslu. Bókageymslan í
kjallaranum er sem sé orðin
full út úr dyrum. og að auki
kemur lestrarsalurinn ekki að
hálfum notum, þar eð ekki er
unnt að hafa handbært nema
lítið eitt af bókum þeim, sem
þar eru nauðsynlegar. Þessar
staðreyndir eru skilmerkilega
raktar í skýrslu yfirbókavarö-
arins, Snorra Hjartarsonar
skálds. Þarf éngum blöðum um
það e.S fletta, að ádeilan í um-
mælum hans sé fremur van en
of. Gestir safnsins þurfa ekk-
ert að láta segja sér um þetta.
Sáfnið talar sjálft sínu máli.
Jafnframt liggur fyrir, að
útlán bæjarbókasafnsins fara
stórvaxandi með ári hverju,
þrátt fyrir vanrækslu og nið-
urníðslu stofnunarinnar. En ó-
hætt er að fullyrða, að afnot
bæjarbúa af - safninu myndu
margfalt meiri, ef sæmilega
væri að því búið. Gott bóka-
safn þykir sjálfsögð stofnun í
öllum bæjum byggðum sið-
menntuðu fólki. Þörf slíkra
stofnana er sér í iagi brýn hér
á landi, þar eð íslendingar eru
fróðleiksfús og lesandi þjóð í
r:kum mæli. Kaupstaðirnir úti
á landi hafa Iíka reynt að gera
skyldu sína í þessu efni. Bóka-
sofnin á Akureyri, ísafirði og
í Hafnarfirði eru viðkomandi
bæjum og íbúum þeirra til
sóma. En í Reykjavík, höfuð-
stað iandsins, minnir bæjar-
fcókasafnið helzt á óvandað og
illa umgengið geymsluskýli
f.yrir amboð. Astæðan liggur að
sjálfsögðu í augum uppi. í-
haldsmeirihlutinn í bæjar-
síjórn Reykjavíkur þekkir ekki
menningarskyldu og kann ekki
að meta önnur rit en skatta-
skrár, bankabækur og síma-
skrár.
■i
En ófremdarástandi bæjar-
bókasafnsins verður ekki unað
lengur. Reykvíkingar eiga
kröfurétt á því, að bókasafn
þeirra sé flutt í rúmgóð og vist-
leg húsakýnni. Fólkið, sem
unnið hefur í bæjarbókasafn-
inu við smánarleg launakjör, á
sömuleiðis kröfurétt á því að
íá að starfa við mannsæmandi
skilyrði. Menningarfélögin í
bænum eiga að taka þétta mál
til umræðu 'cg gera um það á-
lyktanir. Blöðin og tímaritin
eiga að túlka þá sjálfsögðu
kröfu fólksins, að bæjaryfir-
völdin .hefjist handa um úr-
bætur. Auðvitað er vonlaust,
að menningaráhugi verði vak-
inn í brjósti bæjarstjórnar-
íhaldsins. En óttinn við reiði
lólksins getur gert því óvært á
leíibekknum. Sú réttmæta og
tímabæra reiði þarf að koma í
ljós og láta áhrifa sinna gæta.
Bæjarbókasafn Reykjavíkur
var á sínum tíma stofnað af
áhuga og hugsjón. Það átti að
verða vopn alþýðúnnar í bar-
áttu hennar fyrir menntun og
þroska. En þetta musteri al-
þýðunnar er orðið ruslakompa
vegna sofandaskapar bæjar-
stjórnaríhaldsins. Afleiðing
þessa er að sjálfsögðu þungbær
öllum bæjarbúum, en tilfinn-
anlegust er hún þó fyrir æsku
Reykjavíkur. Gott bæj.aibóka-
safn myndi laða æskuna til
lestrar, fá henni göfugt hugð-
I arefni — kalla hana úr váleg-
' um veraldarsolli inn í andlegan
! helgidóm. Þannig er óíremd-
■ arástand bæjarbókasafnsins
| háskalegur glæpur gagnvart
hinni ungu kynslóð í Reykja-
vík.
Hér í bænum er annað bóka-
safn, rekið af ríkinu. Það er
rílsisbókasafn íslendinga, lands
I bókasafnið. Því er að sjálf-
sögðu ekki ætlað það hlutverk
að vera útlánasafn, en eigi að
síður neyðast forráðamenn
þess til að lána út bækur af
því að bæjarbókasafnið er
ekki hlutverki sínu vaxið.
Landsbókasafnið á að vera
samastaður fyrir fræðimenn.
Érí lestrarsalur þess er löngum
þéttsetinn af ungu fólki, eink-
um þegar líður að prófum í
skólum bæjarins, svo að stund-
um verða fastagestirnir jafn-
vel frá að hvería. Þarna er um
að ræða enn eina afleiðinguna
af ófremdarástandi bæjarbóka-
safnsins. Auðvitað er það
skylda bæjarins en ekki ríkis-
ins að sjá skólaæsku höfuð-
staðarins fyrir samastað til
lesturs og vinnu, og sá sama-
staður er miklum mun nauð-
synlegri nú en fyrr á árum,
JONAS ARNASON, „bæjar-
póstur“ Þjóoviljans, er mað-
ur, sem ætti að íala sem
minnst um hlutleysi ríkisút-
varpsins, þó að hann sé orð-
inn uppbótarþingmaður Kom-
múnistaflokksins í krafti 66
atkvæða, sem hann fékk á
Seyðisfirði við alþingiskosn-
ingarnar í haust; því að sem
kunnugt er hefur hann ekki
þá sögu að baki sér í sam-
bandi við ríkisútvarpið, að
honum farist það. Er það enn
ógleymt, hvernig hann not-
aði sér fyrir nokkrum missir-
um trúnað útvarpsins til þess
að koma á framfæri i því ó-
þverralegum áróðri Moskóv-
íta hér út af Keflavíkursamn-
ingnum; en vegna slíks trún-
aðarbrots og hlutley.sisbrots
þótti hann ekki hæfur til þess
að halda áfram erindaflutn-
ingi í útvarpinu. Iíefur hann
síðan ekki heyrzt þar nema í
einni ódæma ósmekklegri og
smeðjulegri ræðu, sem hann
flutti þar í ræðutíma komm-
únista í stjórnmálaumræðun-
um fyrir alþingiskosningarn-
ar í haust.
EN ÞESSI MAÐUR kann ber-
sýnilega ekki að skammast
sín. Fyrir nokkrum dögum
flutti hann á alþingi tvær
fyrirspurnir til menntamála-
ráðherra — einmitt varðandi
vegna hinna geysilegu húsnæð-
isvandræða í Reykjavík. En.
bæj arstj órnaríhaldið leiðir ekki
'einu sinni hugánn að þessu
máli. Bærinn heldur áíram að
níðast á ríkinu á þessu sviði
ekki síður en í sjúkraríúsmál-
unum og telur sig enga skyldu
hafa í þessum efnum. Hvíta
bandið, farsóttahúsio og bæj-
arbókasaínið segja meira um
eðli og jnnræti íhaldsins en
nokkrar greinar eða ræður. En
svo eru forráðamenn Reykja-
víkur fullir vandlætingar yfir
þeim aðilanum, sem lagí hefur
til landsspítalann og lands-
bókasafnið!
Dómur sögunnar yfir bæjar-
stjórnaríhaldinu í Reykjavík
verður þungur. Méginástæða
þess er ef til vill sú, að það hef-
ur vanrækt menningarmál höf
uðstaðarins á hróplegan hgtt.
Þorrinn af kjósendum SjálL
stæðisflokksins er vafalaust
samdóma kjósendum annarra
ílokka um það, að ófremdar-
ástand þessara mála sé
hneyksli, og það er skylda
Reykvíkinga að umbera ekki
smánina lengur. Engin sið-
menningarborg hefur efni á
því að taka sér í menningar-
máJum stöðu með verstöð á
Grænlandi eða villirnanna-
þorpi í Afríku. Þess vegna er
hlutverk vekjara bæjarstjórn-
aríhaldsins í Reykjavík í raun
og veru að hjarga þv-í, sem hef-
ur verið, er og á að verða
kjarninn í andlegu lífi íslend-
inga.
veiði
ÐALITIL SILD hefur veiðzt
á Seyðisfirði rétt utan við höfn
ina. Hafa nokkrir bátar fengið
þar nokkurn afla.
S.A.R.
í Iðnó í kvöld klukkan 9.
Aðgöngumiðar seldir í aag frá kl. 5.
Sínii 3191.
Olvuðum mönnum óheimill aðgangur.
Með hljómsveitinni syngur Iíanna Karlsson.
Skorturinn á Ijósaperunum er orðinn varanlegt
ástand. — Fyrirspurn til gjaMeyrisyfirvaldanna.
Hlægilegar samþykktir albingis.
CM LANGT SKEIÐ hefur ver
ið alger skortur á ljósaperum í
Reykjavík. í fyrstu hélt maður
a'ð þetta væri aðeins stundarfyr-
irbrigði, að sendingu hefði seink
að eða einhverjir skyndilegir
erfiðleikar hefðu komið upp. En
nú er úr því skorið, að svo er
ekki, heldur er hér nm fast á-
stancl að ræða. Hvað eftir ann-
að hefur bærinn verið perulaus
og enn vantar perur.
ÁSTANDIÐ VERSNAR vitan-
lega með hverjum degi^sem líð-
ur. Nú er svo komið á fjölda
mörgurn heimilum, að perur eru
ekki nema í nokkrum hluta ljósa
stæðanna og fólk verður jafn-
aðarlegast að bera perur á milli
herbergjanna og 'skipla um, en
það verður til þess að perurnar
sms
útvarpið o'g erlendan frétta-
flutning þess; og hélt hann
við það tækifæri „jómfrú-
ræðu“ sína á alþingi. En fyr-
irspurnir Jónasar voru þær,
1) hvort ríkisstjórnin hefði
fyrirskipað fréttastofu út-
varpsins að taka fréttir ein-
göngu frá ákveðnum útvarps-
stöðvum; og 2) ef svo væri
ekki, hvort ríkisstjórnin hefði
þá bannað fréttastofu útvarps
ins að birta fréttir frá ákveðn-
um útvarpsstöðvum? ÞaS
blandast svo sem engum hug-
ur um, hvað Jónas var þarna
að fara; honum þykir of lítið
upp tekið og endursagt af á-
róðursfregnum Moskvuút-
varpsins í ríkisútvarpinu hér.
MENNTAMÁLARÁÐHERRA
svaraði báðum fyrirspurnum
Jónasar algerlega neitandi;
ríkisstjórnin hefði ekki haft
nein afskipti af fréttaflutn-
ingi utvarpsins. En út af þessu
svari leggur Jónas í „bæjar-
pósti“ Þjóðviljans í gær og
þykist nú heldur góður. Seg-
ir hann, að „starfsmenn frétta
stofunnar hafi samkvæmt
þessu óbundnar hendur um
að afla frétta hvaðan, sem
þeim sýnist, og birta þær í út-
varpinu"! Já, það gæti vissu-
lega passað Jónasi Árnasyni
og öðrum kommúnistum, eins
og starfslið fréttastofunnar er
nú skipað. En þetta er bara
mesti misskilningur hjá Jón-
asi. Það er nefnilega hvorki
ríkisstjórnin né starfsmenn
fréttastofunnar, sem eiga að
ráða því, hvaðan frétta er
leitað fyrir útvarþið, — held-
ur útvarpsráð. I lögunum um
útvarpið er það tekið alveg
skýlaust fram, að það sé út-
varpsráðs, að setja reglur um
fréttaflutning; og verður að
sjálfsögðu ekki betur tryggt,
að fréttaflutningur útvarps-
ins sé óháður pólitískum geð-
þótta ríkisstjórna, er koma og
fara, svo og einstakra starfs-
manna útvarpsins, sem val-
izt geta furðu einhliða póli-
tískt, svo sem dæmin sanna.
ÞAÐ ER NÁTTÚRLEGA skilj-
anlegt, að kommúnistar, sem
höfðu komið ár sinni furðu
vel fyrir borð í ríkisútvarp-
inu fyrir nokkrum árum, þyk-
ist nú hafa lítið gagn af því
og kunni því illa, að frétta-
flutningur þess skuli ekki
vera bergmál af áróðri og lyg-
um Moskvuútvarpsins En frá
sjónarmiði alls þorra þjóðar-
innar mun hins vegar vera
vel fyrir erlendum fréttum
útvarpsins séð meðan þær eru
fyrst og fremst byggðar á hin-
um áreiðanlegu fréttasend-
ingum brezkra og norrænna
útvarpsstöðva.
eyðileggjast miklu fyrr en ann-
ars væri. Fólk er hætt að geta
lesið á heimilum, og sums staðar
er ástandið jafnvel svo slæmt,
i að ekki er til nema ein éða tvær
perur.
JAFNVEL ÞÖ að maður sé
allur af vilja gerður til þess að
setja. sig inn í gjaldeyrisvand-
ræðin, skilja þau og bera í bæti
fláka fyrir þá, sem stjórna gjald
eyrisveitingum, þá getur maður
ekki skilið það að skortur á ljósa
perum skuli vera orðinn varan-
legt ástand. Ég bringdi til raf-
tækjakaupmanns í gær og spurði
j hann, hvað það væri, sem raun-
verulega ylli þessum vandræð-
um. Hann svaraði:
„VIÐSKIPTANEFNÐIN veit-
ir bókstaflega ekki gjaldeyris-
leyfi fyrir ljósaperum. Það er
langt síðan nokkurt slíkt leyfi
hefur verið veitt og það þýðír
bókstaflega ekki að talá við
ríefndina um þetta“. Ég spurði
hvaðan perur hefðu venjulega
verið fluttar inn. Hann svaraði
,,Þær hafa aðallega komið frá
Hollandi, en einnig frá Þýzka-
landi. Hér er ekki um dollara-
vöru að ræða, heldur vöru, sem
keypt er fyrir pund“.
ÞETTA SAGÐI HANN. Ég
skil ekki, að við séum svo gjör-
samlega með rassinn út úr bux-
unum af gjaldeyrisvandræðum
fyrir brýnustu nauðsynjum, að
við getum ekki keypt ljósaper-
ur. Hváð eigum við að gera við
nývirkjanir vatnsafls okkar, ef
við fáum ekki einu sinni svo
einföld rafmagnstæki og ijósa-
perur eru, til þess að gata not-
fært okkur rafmagniö? Og ég
verð að segja það, að umræður
og samþykktir á alþingi uni auk
inn innflutning á ýmsum, að
vísu nauðsynlegum, heimilisvél
um, sem réknar eru með raf-
magni, eru hlægilegar, þegar
ástandið er þannig, að við get-
um ekki einu sinni fengið ljósa-
perur til heimilanna.
ÉG VONA, að gjaldeyrisyfir-
völdin gefí almenningi ein-
hverja skýringu á þessu. Skýring
er nauðsynleg og hefði átt að
kom fyrr, því að almenníngur
skilur þetta ekki og hyggur því,
að hér sé um algert sleifarlag og
hirðuleysi að ræða. En bágt á
maður samt með að trúa því að
óreyndu.