Alþýðublaðið - 18.05.1950, Blaðsíða 5

Fimmtudagui- 18. máí 1950.
ALÞÝÐUBLABIÐ
5
Haraldur Guðmundsson:
ALÞÝÐUBLAÐIB birtir í clag síðari hlutann af ræðu
Haraldar Guðmundssonar í efri deild 17. marz s. 1., er
gengislækkunin var samþykkt. Er lærclómsríkt fyrir menn
í dag, tveimur mánuðum eftir samþykkt hennar, að lesa
þau rök, sem Haraldur og aðrir þingmenn Alþýðuflokks-
ins báru þá fram á móti þeirri ráðstöfun.
í SAMBANDI við þetta j
frumvarp, sem hér liggur fyr-
ir, og undirbúning þess, sem
hæstvirt stjórn virðist mjög
ánægð með, finnst mér vanta
ýmis þýðingarmikil atriði, og
furðar satt að segja mjög á,
að hagfræðingarnir skuli ekki
hafa gert grein fyrir þeiiii.
I hinni löngu greinargerð,
sem fylgir frumvarpinu, er
ekki minnst á tekjuskipting-
tma í landinu, hvorki milli
stétta eða einstaklinga, en slíkí
hlýtur þó að vera grundvall-
arsjónarmið, þegar gera á
ráðstafanir eins og frumvarpið
miðar að. Það er heldur ekkert
í greinargerðinni um, hvernig
eignaskiptingin í landínu er,
hyorki miðað við einstaklinga
eða stéttir. Tekjuskiptingin og
eignaskiptingin hljóta þó að
skipta höfuðmáli, þegar raska
á þessu hlutfalli eins og frum-
varpið gerir ráð fyrir. Það er
að vísu viðurkennt í áliti hag-
fræðinganna, sem sömdu þetta
frumvarp, að hlutur verzlun-
arinnar og iðnaðarins hafi ver-
ið og sé óeðlilega mikill og
ineiri en hann þyrfti að vera
og Iátið skína í, að það stafi ai
innflutningshöftum, en hins
vegar gert ráð fyrir að það
lagist af sjálfu sér, þegar verzl-
wnin verði frjáls, án þéss að
nokkrar ráðstafanir í frum-
varpinu leiðrétti þessa óeðli-
legu skiptingu, sem viður-
kennd er, og mun ég víkja að
því síðar.
Óvlss „stóreigna- .
skattur44, en ayknir
toKIar.
í frumvarpinu er gert ráð
fyrir skatti á stóreignamenn,
án þess að nokkrar upplýsing-
ar liggi fyrir um, hvað sá skatt
ur verður mikill og meira segja
hefur þessum skattaákvæðum
nú verið gerbreytt frá því að
frumvarpið var lagt fram.
enda þótt ekkert sé vitað um,
hvort sú breyting hefur í för
með sér hækkun eðá lækkun á
skattinum, og er alveg undra-
vert, að slik vinnubrögð skuli
vera viðhöfð í svo stóru máli.
Samkvæmt fíumvarpinu, eins
og.það var fyrst lagt fram, var
gert ráð fyrir að Ieggja skatt
á fasteignir allt að 12%. Hjá
hlutafélögum átti að leggja á
allar fasteignir, en einstakling-
ar máítu draga 300 þús. kr.
Irá. En hins vegar var gert
ráð fyrir að eignaaukaskattui’-
Inn yrði Iátinn halda sér eins
og’ hann var ákveðinn með
eignakönnunarlögunum,. Nú
hefur þessu verið breytt þann-
ig, að
eignaaukaskatturinn er al-
veg felidur niður, án þess
a'ö nokkrar upplýsingar
liggi fyrir um, hversu hár
hann myndi verða, og tel ég
vafasamt a5 hækkunin á
stóreignaskatti frumvarpsins
verði meiri en sem eigna-
aukaskattinum nemur, ef
hann væri innheimtur. Hann
átti eííir því sem ég man
að nema upp í 30 af hundr-
aði af eignaaúka umíram 2
milljónir.
Enn fremur hefur sú breyting
verið gerð á skattaákvæðum
þessa frv., að skatturinn verði
ekki lagður á hlutafélög eða
samvinnufélög, heldur verði
eignum þessara félaga skipt á
hluthafana og félagsmenn, og
þeir á þann hátt látnir greiða
af þeim skatt. Það er eíns með
þessa breytingu, að það liggur
okkert fyrir um, hvort hún
muni hafa í för með sér hælck-
un eða lækkun á skattinum.
Það er augljóst, að af sam-
vinnufélögunum verður skatt-
ur enginn eða mjög lítið tek-
íð á þennan hátt og sömuleið-
is eru líkur til að takmarkað
náist af því fé,. sem í hluta-
félögum er bundjð, þar sem
auðvelt hefur verið að skipta
þessu fé á marga aðila, kannske
7 til 8 í sömu fjölskyldunni.
Hitt kann að vera, að meira
náist af þeim, sem eiga í mörg
um hlutafélögum, á þennan
hátt. Annars liggur ekkert fyr-
ir um, hvað þessi skattur muni
nema miklum upphæðum og
verð ég að lýsa furðu minni
yfir því, að ekki skuli svo mik-
ið sem stafkrókur um það at-
riði fylgja þessu mikla frum-
varpi.
Þá er ekki heldur neitt um
það, hvaða áhrif gengisbreyt-
ingin hefur á tolltekjurnar,
en verðíollurinn er áætlað-
ur í fjárlagafrumvarpinu
am 60 millj. Hækkun á hon
um ætti því að nema 30—40
millj., og yrði þá um veru-
lega tollahækkun að ræða
þrátt fyrir lækkun þá, sem
gert er ráð fyrir í frumvarp
inu.
Er þörf á slíkri hækkun
,4 neyziuvörum landsmanna?
Um það ligg.ia engar upplýs-
ingar fyrir, hvorki frá hæst-
virtri ríkisstjórn eða þeim
hagfræðingum, sem frumvarp-
tð sömdu.
Óvissar afkoniii-
horfu.r útgr§pr-
inrsar.
Loks Iiggja engar upplýs
ingar fyrir um afkomuhorf-
ur útgerðarinnar, sem þó er
talað um að verið sé að
bjarga með þessum aðgerð-
um. Það eina, sem er upp-
'Iýst í sambandi við afkomu
útvegsins, er það, að fyrir
hraðfrysta fiskinn þurfi að
fást 10 pence, og þá geti hrað
frystihúsin greitt 93 aura,
en það er líka upplýst, að
þau geta ekki greiít þetta.
Um söluhorfur er ekkert fjall-
að í sambandi við þetta mál.
Það er t. d. ekkert um mark-
aðsmögujeika í Bandaríkjun-
M.m fyrir hraðfrystan fisk og
'>kki vitað, að nokkuð hafi ver
ið gert til að leita fyrir sér
um það vandamál. Það er held
ur ekkert getið um, hvort lík-
ur séu til að Hússar myndu
kaupa af okkur fisk eftir geng
islækkunina. Ef til vill er líka
retlunin hjá háttvirtri ríkis-
rtjórn, að byggjá eingöngu á
markaðinum í Bretlandi og
Mið-Evrópu. Ég verð að segja,
að það er hrein furða eftir all-
rxn þann undirbúning, sem tal-
flð er um í sambandi við þetta
frumvarp. að háttvirí ríkis-
stjórn skuli hafa látið sér
ræma að veita engar upplýs-
ingar um þessi atriði; eða hef-
ur kannske farist fvrir að láta
athuga þessar hliðar málsins?
Hví ekki landsverzi-
un eins og Bretar?
nema þann, sem fluttur var
á markaðinn til þeirra.
Þannig var utanríkisverzlun
in svo til öll í höndum rík-
isins, en með því var allt
verðlagseftirlií miklu auð-
veldara í framkvæmd og
milliliðagróðinn stórkost-
lega lækkaður eða af tek-
Það er áreiðanlega enginn
vafi á, að ef við hefðum verið
svo hagsýnir að hafa slíkt fyr-
| irkomulag á stríðsárunum, þá
| værum við betur á vegi stadd-
ir nú og heíðum sennilega losn-
! að við þá erfiðleika að miklu
ieyti, sem nú á að levsa úr
með gengislækkun. Nú segja
menn, að Bretar séu að leysa
upp landsverzlunina og það er
I að verulegu léyti rétt, en þeir
I eru líka að losna úr sínum
I efnahagserfiðleikum, sem stríð
ið hafði í för með sér.
Nú erum vi'ð aftur á móti í
líkum vanda og Bretar
voru, þegar þeir gripu til
landsverzlunarinnar, og þar
af leiðandi athugandi, hvort
’ við eigum ekki að grípa til
sömu ráða og þeir gerðu.
Þá vil ég víkja a ðræðu hæst-
virts atvinnumálaráðherra.
Hann taldi, að Alþýðuflokkur-
inn hefði ekki bent á neina leið
út úr þeim erfiðleikum, sem nú
steðja að, aðra en þá. að taka
upp landsverzlun og það væri
þýðingarlaust mál, sem enginn
tæki alvarlega. Ég get játað
það, að vandinn er meiri nú,
en ef fyrr hefðj verið móti
honum snúizt, og það getur ver-
íð, að landsverzlun leysti hann
ekki allan eins og nú er komið.
Hins vegar vi! ég benda
hæstvirtum atvinnumálaráð
herra á, að ekki ómerkari
^þjóð en Bretar tóku það ráð,
þegar efnahagsvandamál
stríðsáranna steðjuöu að
þeim, að þjóðnýía utanrík-
isverzlunina, taka upp rík-
isinnkaup í svo stórum stíl,
að allar brýnustu nauðsynj-
ar voru keyptar af því opin
bera og má í því sambandi
nefna t. d. olíu, kornvöru,
feiti, kjöt, ull og fisk,
Óhóflegur verzkin-
argróöL
Fyrir tveimur árum var gerð
athugun á verzluninni hér hjá
okkur, bæði álagningu og
hversu margir væru í þeirri
atvinnugrein. Sú athugun
leiddi í Ijós, að á fjölmörgum
vörutegundum var álagningín
meiri en innkaupsverðið í er-
iendum gjaldeyri.
Ég benti áður á, að hagfræð-
ingarnir Benjamín Eiríksson
og Ólafur Björnsson, birta í
áliti sínít, að til verzlunarinn-
ar og iðnaðarins hafi runnið
óhóflegur gróði á undanförn-
um árum. Þó neitar enginn
því, að fólkið, sem vinnur að
verzlun, er margfalt fleira en
þarf að vera. Það er því aug-
ijóst, þar sem hægt hefur ver
ið að borga öllum þeim fjölda,
F.em unníð hefur við verzlun,
gott kaup, en hafa auk þess
óhóflegan gróða. þá mætti ná
í Aíþyðttblaðinu é surmudögum,
eru vinsamlega beðnir
að skila handrifi að auglýsingunum
fyrir klukkan 7 á föstudagskvöíd
í auglýsingaskrifstofu blaðsins, Hverfisg. .8—10.
Önnumst kaup og
sölu fasfeigna
og ails konar
samningagerðir.
SALA og SAMNINGAR
Aðalstraeti 13.
Sími 6916.
allmiklu fé með því að taka
upp landsverzlun eða lækka ,
verðið og spara þjóðinni fé.
Eg fullyrði ekki, að hægt væri
hð ná í nægilegt fé til að rétta
við sjávarútveginn með þess-
ari leið, en fullvíst er, að veru-
i.ega mætti létta á útveginum,
ef þetta fé væri flutt til hans,
og telja verður það eðlilegri
iausn en láta launastéttir
ia.ndsins bera þær byrðar. Auk
bess hefði slíkt fyrirþomulag
í för með sér, að auðvelt væri
að leggja aukalega á vissa vöru
flokka og veita því fé tíl útvegs
ins, þar sem öll verzlun vaeri
í höndum rikisins.
Það kunna sumir að segja, ■
a'ð sííkt. væri raunar ekki ann-
að en gengislækkun og má á
vissan hátt segja að svo sé. En
með því móíí væri einungis sú
króna lækkuð, sem notuð væri
til kaupa á sérstökum vörum
og þá væntanlega ekki brýn-
ustu nauðsynjum. Krónan, sem
n. otuð væri til kaupa á brauði
og slíkum nauðsynjum, væri
cskert, en hins vegar lækkuo
krónan, sem varið væri til
kaupa á sigarettum og bílum
o. s. frv. Þetta væri auðvelt,
ef fólkið vildi fara þessa leið.
Eg verð að segja, að jafnvel
þó þetta frumvarp verSi
samþykkí sé nauðsynlegt að
athuga þeíía mál. FS fæ ekki
séð, aS nem trygging sé. fyr-
ir því, að gengi það, sem
gert er ráð fyrir í frum-
varpinu, haldist, enda er
beinlínis ákvæði í frum-
varpinu. sem ótvíræít gefa
í skyn, að það getí þurft að
breytast aftur og það án að-
gerða alþingis.
Bætir ekki úr vörii-
skortinurn,
Um ummæli hæstvirts at-
vinnumálaráðherra í sambandi
við eignaskattinn. ætla eg ekki
að ræða nánar nú. Það gefst
væntanlega tækifæri til að
ræða það í sambandi við um-
ræður um einstök ákvæði
frumvarpsins. Hæstvirtur ráð-
herra og aðrir, sem að frum-
varpinu standa, draga ekki dul
á það, að takmarkið með því
«é að gera verzluríina frjálsa,
en við það muni annað lagasí
af sjálfu sér, og það geíur vel
verið að frjáls verzluri bætti
úr einhverju, sem henni, er
ætlað. Hitt er bara Iakara, að
fátt bendir til.-að þessu mark •
rniði verði náð í náinm fram-
tíð. í sjálfu sér teljum við Al-
þýouflokksmenn heidur ekki
að svokölluð frjáls verzlun sé
neitt takmark út af fyrir sig.
Höfuðmarkmiðið teljum við að
sé að tryggja öllum atvinntt
við arðbær og gagnleg störf,
en það er undirstaða þess a3
fólkinu líði vel. Hitt er miklu,
minna atriði, hvort verzlunin
er frjáls eða ekki, aðeins ex
Framhald á 7. síðu.