Alþýðublaðið - 18.07.1950, Side 5

Þriðjudagur 18. júlí 1950
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞAÐ ER ÞVÍ MIÐÚR alltof
fátítt, að forustumenn stjórn-
málanna hér á landi lyfti sér
wpp úr þrasi dægurmálanna og
skrifi um grundvallaratriði
þeirrar baráttu, er þeir heyja
ár og síð, og geri grein fyrir
því, hvers konar. þjóðfélags-
skipan þeir vildu vinna að. Það
er því athyglisvert, hve sjald-
an slíkar greinar birtast.
Hermann Jónasson, Iandbún-
aðarráðherra, hefur nýlega
skrifað í Tímann grein, sem
hann kallar ..Reynslan og
rekstrarkerfin11. Er Hermanni
sízt vanbörf á að lanpa upp á
liina pólitísku fílósfíu sína, ef
nokkur er, svo gersnevddur öllu
slíku, sem hann hefur verið í
stefnu sinni undanfarið. Er bað
mæsta athvglisvert, að maður
sem staðið hefur fvrir miklu
skrefi til hægri í íslenzkum
stjórnmálum. með bví að opna
leið hreinni íhaldsstiórn og síð-
an samsteypu íhalds og fram-
sóknar, skuli nú skrifa grein i
aðalmálgagn sitt og revna að
sannfæra sjálfan sig og aðra
nm að hann sé eiginlega sá
sanni og rétti jafnaðarmaðu'r í
J>essu landi.
Hér skal ekki fullyrt, hversu
alvarlega ráðherrenn siálfur
tekur þessar poiifisku bolla-
leggingar sínar. Samt er rétt
að gera nokkrar athugasémdir
við grein hans, þar sem hann
virðist gersamlega hafa misskil-
ið tilgang jafnaðarmanna með
þjóðnýtingu. rangtúlkar stefnu
'Jýðræðissósíalista á margvís-
legan hátt og ber loks fram
fullyrðingar um framkvæmd
jafnaoarstefnunnar. sem stapna
nærri sögulegum fölsunum. Mó
nærri geta, að niðurstöður sem
ibyggiast á slíkri röksemda-
leiðslu, standa völtum fótum,
svo að ekki sé kveðið fastar að
orði.
HVERS VEGNA ÞJÓÐNÝT-
ING?
Hermann Jónasson byrjar
grein sína á því að skýra það,
sem hann telur vera rök jafn-
aðarmanna fyrir þjóðnýtingu
<og ástæðu þess, að þeir hafa
slíkar ráðstafanir á stefnuskrá
sinni. Astæðuna telur hann vera
J>á „ . . . hugsjón, að þegnavnir
vinni þá (eftir þjóðnýtingu)
eins vel og fyrir sjálfa sig vegna
áhuga og umhyggju íyrir vel-
ferð heildarinnar . . .“
Sízt skal því neitað, að þessa
Jiugsión hafa iafnaðarmenn alið
í briósti og ala enn. En ástæð-
mr jafnaðarmanna fyrir þjóð-
mýtingu eru fleiri og ef til vill
veigameiri en þessi. Væri jafn-
aðarmaður spurður að bví,
hvers vegna hann aðhyllist
þjóðnýtingu, mundi hann telja
þetta fyrst:
1) Til að fyrirbyggja arðrán
<og tryggja hinu vinnandi xólki
óskertan afrekstur vinnu sinn-
ar.
2) Til bess að auka og trvggia
framleiðsluna í samræmi við
þjóðarhag, en ekki hagsmuni
einstakra manna.
3) Til að tryggja fullkomna
hagnýtingu atvinnutækianna
og þar með hindra atvinnuleysi.
Allt þetta eru raunhæf rök
fyrir þjóðnýtingu, sem Her.
mann Jónasson vafalaust þekk-
5r, þótt hann geti þeirra hvergi.
Þegar ráðherrann kveður upp
dóm sinn yfir þjóðnýtingunni,
dæmir hann eingöngu eftir því
eina atriði, sem hann tilgreindi,
en sleppir öllu öðru, og er ekki
von á óvilhöllum dómi með slík
um vinnubrögðum.
Á AÐ ÞJÓÐNÝTA ALLT?
Ráðherranji gefur það óbeint
í skyn, eins og fjandmönnum '
þjóðnýtingar er tamt, að jafn-1
arðarmenn hafi ætlað sér að
þjóðnýta alla skapaða hluti. A ;
bessum grundvelli heldur hann
bví fram, að jafnaðarmenn séu
að „hverfa frá kenningunni“.
bar sem þeir séu nú að hætta
við stórfellda þjóðnýtingu.
Ekkert'er þó fjær sanni.
Til eru þeir jafnaðarmenn,
sem vilja þjóðnýta allt jarð-
næði og öll framleiðslutæki. Til
oru líka þeir jaínaðarmenn, sem
vilja alls enga þióðnýtingu. En
cú stefna, sem allur borri jafn-
aðarmanna hefur aðhvllzt, frá
bví alþýðuflokkar tóku að
berjast fvrir stefnunni, er að
þjóðnýta beri öll meiri háítar
framleiðslutæki og auðlindir.'
Þessi stefna er jafn fjarri eins-
trengingslegri ríkiseign á öllum ■
sköpuðum hlutum í löndum 1
kommúnista og hún er óskvld
einkarekstri airovaldsríkjanna.
Þannig hefur jafnaðarstefnan
verið áratugum saman og þann-
ig er hún enn.
Þá er rétt að minna á það, að
pjóðnýtingin er jafnaðarmönn-
am ekkert takmark í sjálfu sér,
Hún er aðeins tæki til að ná á-
kveðnu marki, sem er yfirráð
þjóðanna sjálfra jTir hinum
ökonómisku örlögum sínum. Ef
hægt er að ná þessu takmarki
á annan auðveldari hátt, þá'eru
jafnaðarmenn fyllilega til við-
tals um það. Tilgangurinn er að
alatriðið, en ekki meðalið.
Af þessu leiðir, að jafnaðar-
tnenn hafa sjaldan svör á reið-
am höndum við þeirri spurn-
ingu, hversu mikið, nákvæm-
iega, þeir ætli sér að þjóðnýta.
Það fer mjög eftir aðstæðum á
hverjum stað, eins og marka
má af því, að jafnaðarmenn á
Norðurlöndum hafa ekki lagt
nálægt því eins mikla áherzlu
á þjóðnýtingu og flokksbræður
þeirra í Bretlandi.
Sem dæmi um það, hvernig
stefna þessi er framkvæmd, er
Bretland tilvalið. Til þess að
þjóðin fengi fullkomin ráð yfir ^
efnahagskerfi sínu, gæti tryggt;
sig gegn arðráni, tryggt s;g
gegn atvinnuleysi og skipuhigt
atvinnuvegi sína, þótti brezk- j
um jafnaðarmönnum óhjá- j
kvæmílegt að þjóðnýta nökkr-
ar grundvallar atvinnugreinar.
Þeir bvrjuðu á kolum, gasi og
raforku, sem eru orkugjaíar
alls iðnaðar. Þeir tóku einnig
f eða taka, ef ekkert hindrar
báð) stál og járn. af bví að
allur annar iðnaður notar stál.
KcTa oe stálframleiðslan getur
bví ráðið allri annari iðnfram-
!e:ðslu land^’ns o® barf því að
vera á valdi þjóðarinnsr en
ekki einstaklinga, sem hugsa
aðeýns um að fá sem mes;an
arð. Þá voru saxngöngutækin
þióðnýtt og nokkuð fleira, sem
inn á mörg svið att,!nru-'
!ífs:ns. Loks var Englands-
banki þióðnýttur og þióðinni
þar með fenpið vald yfir fjár-
málum og fjárfestingu.
Þrátt fyrir þetta er talið, að
rinungis 20% af allri fram.
leiðslu Breta hafi verið þióð-
nýtt. |
Jafnaðarmenn eru því alls
ekki að ..hverfa frá kenning-
unni“, eins og H. J. heldur
fram. Þvert á móti er kenning-
in við góða heilsu.
HEFUR ÞJÓÐNÝTINGIN
BRUGÐIZT?
Hermann Jónasson slær fram
þeirri fullyrðingu, að þjóðnýt-
ingin hafi brugðizt vonum
manna og reynzt draumórar.
vegna sumarleyfa til 31. júlí.
mmmmmmm
æríðfaeina- §§ prjonses¥ericsm, m.
rtjórn. Það út af íyrir sig sann-
ar ekki skaðsemi kapítalismans.
Komið heíur það einnig fyr:r,
að kaupfélög bafa lent í i.oikl-
um erfiðleikum vegna lélegrar
aðbúðar og slæmrar stjórnar.
'Ikki sannar það, að samvinnu
hreyfingin hafi brugðizt von-
um manna eða sé „draumórar".
Hins mætti þá minnast, að
!iér á landi hefur ríkisrekstur
trinnig gefið góða raun og dettur
ongum manni í hug að selja
rlík ríkisfyrirtæki, þótt einstak
iingar mundu trevsta sér til að
reka þau
um, þótt þeir komizt til valda?
Hafa flokkarnir í Nýja Siálandi
og Ástralíu afnumið þá þjóð-
nýtingu, sem jafnaðarmenn
vöru búnir að framkvæma þar?
Hafa borgaraflokkarnir í
Frakklandi selt einstaklingum
Renault verksmiðjurnar eða
þjóðnýttu kolanámurnar eftir
að jafnaðarmenn fóru úr stjórn?
Mundu repúblíkanar í Banda-
ríkjunum vilja selja auðbring-
unum hin miklu orkuver ríkis-
ins í Tennessee eða Grand
Coulee virkjunina?
Svarið við þessum spurning-
dæma þjóðnýtingu eftir ör-
“áum dæmum hér heima, sem
íhaldsamir auðvaldsráðherrar
eru nú að nota s.ér og kapitalis-
Telur hann, að þjóðnýtingin sé manum til framdráttar.
því að missa fylgi með mörgum : Ef skyggnzt er út fyrir poll-
| þióðum. j inn, verður raunin hins vegar
1 Það má til sanns vegar færa rú, að þjóðnýtingin stendur
| um nokkur einstök tilfeíli hér, traustum fótum og henni vex
á landi, að ríkisrekstur heiur ( (ylgi, þótt hið pólitíska fylgi
mistekizt, en þessi dæmi eru jafnaðarmanna sýni skin og
engin sönnun þess, að þjóðnýt-! skúri, eins og hver lýðræðis-
íngin hafi ekki þá kosti, sem flokkur verður að sætta sig
Það er því ekki sanngjarnt °S ótal fleiri er hið sarna
henni eru taldir. Hér hefur
verið stofnað til ríkisreksturs á
fljótfærnislegan hátt í nokkr-
um tilfellum, illa að honum
hlúð og val á stjórnendum
mistekizt. Komið hefur það fyr
ir, að einkafyrirtæki hafa hrun
ið af illum aðbúnaði og Iélegri
við.
Til þess að sannfæra H. J. um
betta atriði er rétt að spyrja
nokkurra spurninga, sem sýna
rtvrk þjóðnýtingarinnar: Hafa
okki brezkir íhaldsmenn við-
urkennt, að þeir muni ekki
hreyfa við þjóðnýttum iðngrein
Sumar í Danmörku

Hestarnir skýla sér í sólskininu undir krónum trjánna.
dönsku eyjunum.
Myndin er frá Langalandi, einni af
Þióðnýtingin stendur föstum
fótum, enda þótt hatrömustu
anöstæðingar hennar komist til
vaj,da. Og tmmdu þeir þó ekki
hifeá við að afhjúpa þetta
rekstrarkerfi sem ,,draumóra“
ef þeir sæju sér fært.
H. J. telur allar líkur benda
til þess, að þjóðnýtingin hafi
brúgðizt í Bretlandi. Þar eins
og annars staðar skvldi ráðherr
ann treysta varlega á kosninga-
úrslit sem dóm vfir þjóðnýt-
ingu, því að mjög margt annar
kemur þar til greina. Reynslan
af þjóðnýtingunni í Brétlandi
er. enn sem komið er, góð, þótl
við stórkostlega byrjunarerfið-
ieika hafi verið að etja. Sem
^læmi má nefna kolaiðnaðinrs,
::em fyrst var þjóðnýttur. Eftir
tveggja ára ríkisrekstur á nám
unum, hafði þetta gerzt meðal
annars:
1) Námumönnum fór fjölg-
andi í fyrsta sinn í fjölda ára.
2) Fjarvistir minnkuðu úr
16.69% i 10,8%.
3) FraihleiðsÍan jókst úr 3,7
millj. lesta í 4.24 millj.
4) Afköst einstaklinga pr.
vakt jukust úr 2,81 lest í 2,90
lestir.
5) Hafin er stórkostleg ný-
rköpun í námunum, sem eigend
ur höfðu vanrækt árum saman.
6) Stjórn námanna korrdð
í skvnsanilegt horf og skrif-
rtofukostnaður sparaður við
rameininguna.
Þetta eru ástæðurnar til ]>ess,
að brezka íhaldið mun láta
binar þjóðnvtta kolaiðnað í
friði, þótt það komist til valda.
HVAÐ UM ALLT HITT?
Þessa grein Hermanns Jónas
ronar má líta á sem lið í þeirrí
áróðursherferð, er Tíminn hef-
ur haldið uppi til þess að reyna
íið læða þeirri hugmynd inn hjá
íslendingum, að Framsóknar-
flokkurinn sé skyldari jafnaðar-
mannaflokkum nágránnaland-
anna en aðrir íslenzkir flokkar,
Framh. á 7. siðu.