Alþýðublaðið - 09.08.1950, Blaðsíða 4

4
ALMÐUBLAÐÍÐ
Miðvikudagur 9. ágúst 1950.
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Benedikt Gröndal.
Þingfréttir: Helgi Sæmundsson.
Ritsjtjórnarsímar: 4901, 4902.
Auglýsingar: Emilía Möller.
ÍAuglýsingasími: 4906.
|Afgreiðsiusími: 4900.
Aðsetur: Alþýðuhúsið.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Fríiistjnn
RÍKISSTJÓRNIN heíur nú
gefið út svokallaðan „frílista“
yfir vörur, sem flytja má til
landsins án innflutnings- eða
gjaldeyrisleyfa. Var að heyra
á heildsölunum Eggerti Krist-
jánssyni og Birni Ólafssyni, er
þeir töluðu í útvarpið á mánu-
dagskvöld, að þeir teldu þetta
mikilvægt skref í áttina til
frjálsari verzlunar hér á landi.
Þó hljóta fagnaðarorð þessara
manna að hafa verið mælt gegn
betri vitund, því að þeim hlýt-
ur'að vera ljóst, hvílíkur lodd-
araleikur útgáfa þessa frílista
Ein af ástæðum þess, að frí-
listinn var gefinn út, er vafa-
laust þátttaka íslands í greiðsltf
bandalagi Evrópu. Tilgangur
bandalagsins er að greioa fyrir
viðskiptum , þátttökuríkjanna,
og hafa þau minnkað innflutn-
ingshömlur sínar með útgáfu
frílista. En önnur Evrópuríki
hafa ekki gefið út slíka lista,
nema þau ættu til gjaldeyri,
sem nota mætti til hinna frjálsu
innkaupa, enda er það augljóst,
að slíkar ráðstafanir eru vita
tilgangslausar, ef viðskipti
aukast ekki við afnám haft-
anna.
Gjaldeyrisástandið hér á
landi er nú verra en það hefur
nokkru sinni verið undanfarin
ár og hefur farið hraðversn-
andi síðustu mánuði. í lok marz
mánaðar, eða fyrir fjórum
mánuðum, áttu bankarnir í
gjaldeyri umfram skuldbind-
ingar 65,5 milljónir króna. Nú
eru þeir komnir í 5,5 milljóna
skuld. Þá áttu þeir ónotað Mar-
shallfé 55 milljónir, en nú er
það aðeins 19,5 milljónir. Hef-
ur afkoma bankanna því versn-
að um rúmlega 100 milljónir
króna á þessu stutta tímabili.
Af þessu er augljóst, að það
er enginn gjaldeyrir til, sem
nota má til frjálsra innkaupa,
og hefur því enginn gjaldeyrir
verið settur til hliðar í sam-
bandi vig frílistann. Þegar þess
er gætt, að þær lífsnauðsynjar,
sem á listanum eru, hafa gengið
fyrir öðrum vörum um inn-
flutningsleyfi og aldrei verið
alvarleg fyristaða á veitingu
leyfa fyrir þeim, verður aug-
Ijóst, að útgáfa Iistans mun
engu breyta og engin áhrif
hafa á innflutning eða verzlun.
Þá fylgdi frílistanum stutt
athugasemd, sem vert er að
taka eftir. Var hún áminning
til manna um að gleyma ekki,
að það er eftir sem áður bann-
að að panta vörur nema gjald-
eyrir fyrir þeim sé tryggður.
Úr þessum viðjum var ekki
hægt að leysa frílistavörurnar,
og þær eru því raunverulega
jafn heftar og þær áður voru.
Er þetta önnur sönnun þess, að
útgáfa frílistans er ekkert nema
sýndarráðstöfun, sem engin á-
hrif hefur á verzlunina og gerir
hana engu frjálsari en bún áð-
ur var. Minnir þessi ráðstöfun
óþægilega á það, ef skömmtun
er afnumin, þegar ekkert er til
a& vörum til að skammta.
Það er því hverjum manni
Ijóst, að þessi ráðstöfun er ekk-
ert nema Ioddaraleikur, og líti
menn á skýrslur bankanna um
gjaldeyriseignina, verður hún
enn fufðulegri. Gréiðslubanda-
lag Evrópu er litlu nær og
og innflytjendur frílistavöru
einnig. Hins vegar mun Birni
Ólafssyni hafa þótt full þörf á
því að sýna einhvern lit á að
gera verzlunina frjálsari, svo
mjög sem hann hefur mælt
með slíkum ráðstöfunum. Hef-
ur honum þótt ógerningur að
sitja Iengi í stóli viðskiptamála-
ráðherra án þess að gera eitt-
hvað í þá átt, og hann hefur
heldur viljað gera þessa furðu-
legu sýndarráðstöfun en. ekk-
ert. En gjöfin, sem hann þykist
hafa fært verzlunarstéttinni
með þessum frílista, minnir ó-
þægilega á nýju fötin keisar-
ans.
Ástand gjaldeyrismálanna
nú gefur tilefni til alvarlegra
áhyggna og alls frekar en slíkra
sýndarráðstafana. Greiðsluhalli
er enn gífurlegur gagnvart
dollarasvæðinu, og ofan á hann
bætist nú mikill greiðsluhalli
við Evrópulöndin. Að vísu hef-
ur Marshallhjálpin bjargað
þjóðinni frá vandræðum, en
hennar mun ekki njóta til
lengdar. íslendingar verða þess
vegna að gera sér grein fyrir
bví, hvað tekur við hér á landi,
þegar hjálpinni sleppir.
Hugmynd Marshallhjálpar-
innár var að fleyta þjóðunum
yfir viðreisnarárin og efla
framleiðslu þeirra svo, að þær
gætu staðið á eigin fótum 1952.
Hér á landi birti Emil Jónsson
í ráðherratíð sinni veigamikla
áætlun um framkvæmdir, sem
hefðu getað aukið gjaldeyris-
öflun þjóðarinnar og sparað er-.
lendan gjaldeyri með nýjum
iðnaði í landinu. Af þessari á-
ætlun virðis aðeins brot verða
framkvæmt 1952, og verður þá
augsýnilega langt frá því, að
framleiðsla hafi aukizt eða
gialdeyrir sparazt með nýjum
Lðnaði, svo sem þörf er á.
Hrun ísfisks- og freðfisks-
markaðanna hefur að sjálfsögðu
‘kapaÁþjoðihní'^é^áíléga'éffið-
leika. Vig þetta þyngist róður-
inn enn að miklum mun. og er
bví ástæða til að krefjast raun-
iiæfrar forustu af hendi ríkis-
ctjórnarinnar, en ekki tilgangs
iausra sýndarráðstafana.
Telpa verður fyrir
bifreið í Vesimanna
eyjum og slasasf
ÞAÐ SLYS varð á þjóðhátíð
inni í Vestmannaeyjum á
sunnuinn að 9 ára telpa varð
undir vörubifreið og slasaðist
mjög alvarlega.
Slys þetta gerðist inrii í Her
jólfsdal. Um tildrög slyssins er
ekki fyllilega kunnugt, en, að
því er blaðið hefur fregnað
mun hún hafa fallið niður af
bifreiðinni og orðið fyrir öðru
afturhjólinu. Slasaðist telpan
mjög mikið og var flutt í sjúkra
hús. Telpan er dóttir Páls Þor
björnssonar fyrrverandi al-
þingismanns.
Drengur verður fyrir
bíl og lærbrotnar
FYRIR NOKKRUM DÖGUM
vildi það slys til í Vestmanna-
eyjum, að þriggja ára dreng-
ur varð fyrir bifreið og lær-
brotnaði.
Mun drengurinn hafa verið
úti á túni, þar sem verið var
að taka hey á bifreið, og mun
hafa verið fyrir aftan bifreið-
ina er hún ók aftur á bak.
frá kl. 1—4 e. h. vegn.a jarðarfarar Felixar Guð-
mundssonar.
Verzlunin Lðgberg.
Frídagur verzlunarmanna. — Staðfest reynsla
— Gömul verzlun kemur heim úr útlegð rík af
góðum munum. — Nærgöngular spurningar við
heimkomuna.
ÞAÐ FÓR eins og margur
rpáði, að rosasamt mundi verða
am verzlunarmamiahelgina. —
Þetta fer ekki að verða einleik
ið. Gamanyrðin um rigninguna
þegar verzlunarmenn eiga frí-
dag, eru að verða að staðfestri
reynslu. í þurrkatíð, meðan
jörðina þyrstir eftir vökvun, á
að gefa verzlnnarmönnum
nokkra frídaga, en hanna þc-im
öll frí þegar rosatíð er í von um
þurrk handa bændunum.
EN ÞRÁTT FYRIR rosir.n fór
mikill fjöldi manna úr bænum
um þessa helgi. Á ílestum stöð-
um utan Reykjavíkur, þar sem
fólk safnast annars saman, var
fullskipað og allmikil þátttaka
var í öllum ferðum Ferðaskrif-
stofu ríkisins. Það var líka held-
ur fámennt í bænum á laugar-
dag og sunnudag. Ég gekk eftir
Austurstræti báða aagana og
mætti aðeins fáum sálum. Það
var bara þéttsetinn bekkur á
Austurvelli. A ðems sárafáir
mættu við Alþingishúsið undir
fána verzlunarmanna, enda
mun mönnum hafa hrosið við
því hugur að eiga að iabba alla
leiðina suður í Tivoii.
JÁ, ÞAÐ VAR FÁMENNT í
Austurstaæti. Það var helzt við
glugga Egils Jacobsen, sem
maður sá dálítinn hóp. Manni
þykir næstum því vænt um að
verzlunin skuli vera komin á
gamla staðinn. Þáð var gott að
koma til Jacobsen í gamla
daga, en svo týndist búðin í
mörg ár, en hefur nú skriðið úr
skotinu og inn á mitt gólf, og
ég efast ekki um að hún muni
sóma sér vel þar alveg eins og
hún gerði í gamla daga.
Rúsmeski pósturhi n kominn tíl skila
ÞJÓÐVILJINN á sunnudaginn
var frá fvrstu lesmálslínu
til hinnars íoustu fordæming
á kjarnorkusprengjunni, en
kommúnistum um gervallan
heim stendur mikill ótti af
henni, þar eð kunnugt er, að
Bandaríkjamenn ráða yfir
leyndardómi hennar, en hins
vegar óvíst, hvort Rússum
nefur enn heppnazt fram-
leiðsla hennar. Hafa skrif-
finnar Þjóðviljans í þessu
sambandi gripið til þess ráðs
að endurprerita áróður danska
kommúnistablaðsins „Land
og folk“, en það fær :,Iinuna“
beina leið austan frá Moskvu.
Þannig er rússneski póstur-
inn kominn til skila í rit-
stjórnarskrífstofur Þjóðvilj-
ans með viðkomu í Kaup-
mannahöfn. Tilgangurinn
með áróðri þessum er að
blekkja auðtrúa og saklausar
sálir til að undirrita Stokk-
hólmsávarpið svokailaða.
FRIÐARHUGSJÓNIN hlýtur
að grundvallast á því, að víg-
búnaði og hergagnafram-
Ieiðslu sé hætt og skilningur
og samvinna takist með þjóð-
unum. Hitt er ekkert íram-
lag í þágu friðarins að krefj-
ast banns við framleiðslu til-
tekinnar vopnategundar af
því, að ein þjóð ræður yfir
leyndardómi hennar en önn-
ur ekki. Þess vegna er friðar-
skraf kommúnista ekkert
annað en áróður og þjónkun
við húsbændurna austur í
Moskvu.
EF KOMMÚNISTUM væri
það alvara að vilja raunhæf-
an og varanlegan frið. myndu
þeir krefjast þess, að aliar
þjóðir hættu vígbúnaði og
vopnaíramleiðslu, landamær-
in milli ríkjanna yrðu opnuð
og samvinna þ'óðanna aukin
og efld. Þessa krefjast þeir
ekki af því, að vígbúnaður
Rússa er margfaldur á við
vígbúnað lýðræðisríkjanna,
iandamæri Rússlands lokuð
með járntjaldinu fræga og
samvinna þjóðanna farin út
um þúfur fyrir óbilgirni og
öfuguggahátt rússnesku vald-
' hafanna. Greinargerð norsku
rithöfundanna um Stokk-
hólmsávarp kommúnista er
því orð í tíma töluð. Þetta
plagg skiptir engu máii fyrir
varðveizlu og eflingu heims-
friðarins. Tilgangur þess er
sá einn, að kornmúnistar um
allan heim hefji nýja áróð-
ursherferð til að blekkja
fólk og villa heimildir á sér
og húsbændum sínum.
•
STOKKHÓLMSÁVARPIÐ
hefur þegar hlotið sinn dóm.
Leppríki Rússa í Norður-Kó-
reu hefur hafið árásarstríð,
sem teflir heimsfriðnum í
tvísýnu. Friðarpostular kom-
múnista fordæma ekkt þetta
gerræði við heimsfriðinn.
Þeir taka þvert á móti upp
hanzkann fyrir árásaraðilann
og staðhæfa, að hinn seki sé
saklaus en hinn saklausi sek-
ur. Þess vegna er friðartal
kommúnista í dag sama
blekkingin og skraf Hilers um
ást hans á friði árin fyrir síð-
ari heirrisstyrjöldina, þegar
nazistar unnu nótt og dag að
því að skipuleggja og undir-
búa hildarleikinn mikla.
ALLT MANNKYNIÐ þráir
frið. Og það er undir Rússum
og leppríkjum þeirra komið,
hvort friðurinn helzt eða nýr
hildarleikur fer í hönd. Fram-
lag þeirra til varðveizlu heims
friðarins á að vera það, að
Kóreustyrjöldin verði stöðv-
uð, undirokuðu þjóðunum
austan járntjaldsins fengið
frelsi og sjálfstæði og sam-
vinna þjóðanna endurnýjuð
á traustum grundvelli skiln-
ings og sámstarfs. Kommún-
istar ættu að leggja friðar-
hugsjóninni lið með þvi að
koma þessari stefnuskrá á
framfæri við húsbændur sína
í stað þess að eyða tíma í að
safna undirskriftum á jafn
■ lítilmótlegt plagg og Stokk-
hólmsávarp þeirra er.
ÞAR VAR tilkomumesta bið-
röð, sem nokkru sinni hefur
sézt í Reykjavík. Og svo mikil
var neyð fólksins, að það stóð
tiæstum því heila nótt áður en
opnað var til þess að fá vörur
fyrir 200 kr. Einhver sagði
,,neyð“, en ég efast um það. Það
munu ekki hafa verið þeir, sem
búa við reglulegan skort í vefn-
aðarvörum, sem þarna stóðu
fastast. Það mun fyrst og fremst
hafa verið fólkið, sem alltaf
tekur sér stöðu í biðröð, ef það
r.ér biðröð, sem alltaf þarf að
kaupa, ef eitthvað er á boðstól-
um.
EN SVO VAKNAR spurning-
in um það, hvernig verzlunin
gat opnað með svo mikið af
vörum, sem varla hefur verið
hægt að fá, og selt þær við
verði, sem þekktist fýrir löngu.
Er hér um skömmtunarvörur að
ræða? Vörur, sem verzlunum
var úthlutað á tímabili vefnað-
nrvöruskömmtunarinnár? Og ef
rvo er, hvernig getur það átt sér
ctað?
GÁTU VERZLANIR, sem
fengu leyfi, stungið vörunum
undir stól, sett þær niður í stór-
kistuna og geymt þær? Og ef
gvo er, hvað hvarf þá mikið af
ckömmtunarvörum yfirleitt?
Þessi verzlun virðist hafa
geymt vörurnar. En hvað voru
það margar verzlanir, sem ekki
geymdu vörurnar, heldur seldu
þær? Og fyrir hvaða verð voru
þá þær vörur seldar?
ÞESSARA SPURNINGA hafa
margir spurt síðan Jacobsen
Framhald á 7. síðu.