Tíminn - 10.01.1964, Blaðsíða 14

WILLIAM L. SHIRER
síðan sagt, að hans persónulega
skoðun væri, að það að Bretar
„treystu honum ekki né stjórn
hans, væri ástæöarr'.
„Hálfvitar!“ Dahlerus segir, að
Hitler hafi ætt aftur á bak, rétt
út handlegginn og barið á brjóst
sér með þeim vinstri. „Hef ég
nokkurn tíma í lífinu sagt ósatt?“
Að svo mæltu róaðist nazista-
einræðisherrann og talað var um
tillögur þær, sem Henderson hafði
flutt til London frá Hitler og að
síðustu var ákveðið að Dahlerus j
flygi aftur til London með frekari
tilboð til brezku stjórnarinnar.
Göring var því mótfallinn, að til-
boðið yrði flutt skriflega og hin-
um þjála Svía var sagt, að hann,
yrði að læra það utan að. Tilboð-
ið var í sox liðum:
1. Þýzkaland vildi gera banda-
lag við Bretland.
2. Bretland átti að hjálpa Þýzka
landi til þess að ná Danzig, til þess
að fá aftur Gdynia, höfnina við
Eystrasalt og leið til hennar.
3. Þýzkaland myndi tryggja ný
landamæri Póllands.
4. Þýzkalandi yrðu fengnar aft-
ur nýlendur þess eða það, sem
jafnaðist á við þær.
5. Trygging yrði gefin vegna
þýzka minnihlutans í Póllandi.
6. Þýzkaland skuldbindi sig til
þess að verja brezka heimsveldið. \
Dahlerus flaug aftur til Londonj
að morgni sunnudagsins 27. ágúst
með þetta tilboð prentað í hug sér
og rétt eftir hádegi var hann lát-
inn fara alls konar krókaleiðir til
þess að komast hjá því að snuðr-
andi blaðamenn sæju hann og hon
um síðan fylgt til fundar við
Chamberlain, Halifax lávarð, Sir
Horace Wilson og Sir Alexander
Cadogan. Brezka stjórnin tók nú
sænska sendiboðann greinilega
mjög alvarlega.
Hann hafði komið með fáeinar
athugasemdir, sem hann hafði
skrifað niður í flýti í flugvélinni
og lýstu fundi hans með þeim
Hitler og Göring kvöldið áður. í
þessum athugasemdum fullvissaði
hann tvo leiðtoga brezku stjórn-
arinnar, sem nú rannsökuðu
skýrslu hans, um, að Hitler hefði
verið „stilltur og rólegur". Enda
þótt engin skýrsla sé til í skjala-
safni utanríkisráðuneytisins um
þennan óvenjulega hvíldardags-
fund, hefur mynd verið dregin
upp af honum með fjöldanum öll-
um af ráðuneytisskjölum og sam-
kvæmt upplýsingum, sem Halifax
l'ávarður og Cadogan hafa látið í
té og eftir skýrslu sendiboðans.
Brezka útgáfan er allólík þeirri,
sem Dahlerus gaf í bók sinni, og
við réttarhöldin í Niirnberg, en
þegar öll atriði hafa verið tekin
með í reikninginn virðist eftirfar
andi lýsing á fundinum vera eins
nákvæm og nokkru sinni verður
hægt að fá.
Chamberlain og Halifax sáu
undir eins, að fyrir þeim lágu
tvenns konar tillögur frá Hitler.
í fyrsta l'agi þær, sem Henderson
hafði komið með og nú þær, sem
Dahlerus flutti, og þær voru öðru
vísi. í fyrri tillögunum hafði verið
stungið upp á tryggingu til handa
brezka heimsveldinu, eftir að Ilitl-
er hefði gert upp sakirnar við
| Pólland, en í síðari tillögunum virt
j ist allt benda til þess að foring-
inn væri tilbúinn að gera samn-
inga fyrir mil'ligöngu Breta um
afhendingu Danzig og Hliðsins, en
, að því loknu myndi hann gefa
j „tryggingu" fyrir hinum nýju
| landamærum Póllands. Þetta var
gömul saga fyrir Chamberlain, eft
ir reynslu hans af Hitler í viðskipt
unum út af Tékkóslóvakíu, sem
höfðu valdið honum svo miklum
vonbrigðum, og hann treysti ekki
fullkómlega tilboði foringjans,
eins og Dahlerus lýsti því. Hann
' sagði Svíanum, að hann sæi „eng-
j ar vonir til þess að samkomulag
j gæti náðst með þessum skilmál-
um. Pólverjar kynnu að láta af
j hendi Danzig, en þeir slepptu
j aldrei Hliðinu án þess að berjast
fyrir því fyrst“.
Að lokum var samþykkt, að
i Dahlerus færi aftur til Berlínar
þegar í stað með byrjunarsvar,
ekki opinbert, handa Hitler, en
síðan skyldi hann skýra stjórninni
í London frá því, hvernig Hitler
257
teeki svarinu, áður en opinbert
svar yrði gefið og sent til Berlín-
ar með Henderson næsta kvöld.
Eins og Halifax sagði (samkværnt
brezku lýsingunni á fundinum):
„Málið yrði ef til vill dálítið rugl-
ingslegt vegna hinna óformlegu
og leynilegu orðsendinga með
Dahlerus. Því væri æskilegt að
láta það koma greinilega fram,
þegar Dahlerus kæmi aftur til
Berlínar um kvöldið, að hann
færi ekki þangað til þess að flytja
svar stjórnar hans hátignar, held-
ur fremur til þess að undirbúa
jarðveginn fyrir aðalorðsending-
una“, sem Henderson myndi
flytja.
Svo mikilvægur var þessi
óþekkti sænski kaupsýslumaður
orðinn við að flytja orðsendingar
milli tveggja valdamestu stjórna
Evrópu, að hann samkvæmt eigin
frásögn sagði forsætisráðherran-
um og utanríkisráðherranum á
þessurp alvarlegu tímamótum, að
„þeir skyldu halda Henderson í
London fram á mánudag (næsta
dag), svo að hægt yrði að gefa
svarið, eftir að þeir höfðu fengið
fregnir af því, hvernig Hitler liti
á afstöðu Englendinganna"
Og hver var svo afstaða Englend
inganna, sem Dahlerus átti að
skýra Hitler frá? Það ríkir nokk-
ur óvissa um það. Samkvæmt laus
legum athugasemdum um samtal
hans við Dahlerus var afstaða
Breta einungis þessi:
1. Hátíðlegar fullyrðingar um
löngun til þess að góður skilning-
ur ríkti milli Þ. og S-B. (Halifax
notaði þessa skammstöfun). Ekki
einn einasti stjórnarmeðlimur er
á annarri skoðun. II. S-B. verður
að standa við skul'dbindingar sín-
ar við Pólland. III. Skera verður
úr ágreiningsatriðum Pólverja og
| Þjóðverja á friðsamlegan hátt.
Að sögn Dahlerus yar hið óopin
bera svár Breta, sem honum var
falið að flytja, miklu yfirgrips-
meira
— Auðvitað var 6. greininni,
: sem fjallaði um varnir brezka
i heimsveldisins, hafnað. Sömuleið-
is vildu þei ekki láta ræða um
nýlendurnar, á meðan Þýzkaland
væri að búa sig undir styrjöld.
Hvað við kom pólsku landamær-
unum, þá óskuðu þeir eftir, að
þau yrði tryggð af fimrn stórveld-
um. Varðandi Hliðið stungu þeir
! upp á. að viðræður yrðu þegar
jteknar upp við Pólland. Og varð-
andi fyrstu greinina (í tillögum
j Hitlers) var England fúst í aðal-
atriðum að gera samkomulag við
! Þýzkaland
Dahlerus flaug aftur til Berlín-
j ar á sunnudagskvöld og hitti Gör-
j ing rétt fyrir miðnætti. Marskálk-
| urinn áleit ekki, að svar Breta
væri „mjög hagkvæmt". En eftir
að hafa hitt Hitler um miðnætti,
hringdi Göring í Dahlerus klukk-
an 1 um nóttina á hótel hans og
sagði, að kanslarinn „gengi að skil-
yrðum Breta“, svo framarlega
sem opinbera útgáfan, sem Hend-
erson átti að koma með á mánu-
dagskvöldið, yrði samhljóða þeirri,
sem Dahlerus hafði flutt með sér.
Göring var ánægður, og Dahler-
us jafnvel enn þá ánægðari. Sví-
inn vakti Sir George Ogilvie For-
bes, ráðgjafa í brezka sendiráð-
inu, klukkan 2 (<m nóttina til þess
að flytja honam þessi gleðilegu
tíðindi. Ekki einungis til þess —
heldur var aðstaða hans orðin slík,
að minnsta kosti í hans eigin
huga — heldur til þess að ráð-
leggja brezku stjórninni, hvað
segja skyldi í hinu opinbera svari.
Orðsendingin, sem Henderson
46
sem ég hafði alltaf reynt að koma
í veg fyrir. Phil og Min höfðu
unnið að því saman að mála eitt
af búningsherbergjunum að tjalda
baki, og þau urðu síðust til að
ljúka sínu ætlunarverki, þannig
að allir aðrir voru farnir, þegar
þau loks gátu haldið heim. Þegar
þau höfðu slökkt öll ljósin að
tjaldabaki og komu fram á sviðið,
glóði þar aðeins á daufri týru,
sem varpaði draugalegum blæ á
salinn. Druslur héngu í loftinu
fyrir ofan þau eins og dauðir
líkamir í gálgatré, gamla trégólf-
ið brakaði hátt undir fótum þeirra.
Hrollur fór um Min, og Phil
spurði, hvað væri að.
— Draugar, auðvitað, svaraði
hún alvarleg í bragði. Draugar
alls þess, sem ég hef gert, en ósk-
að að hafa ekki gert.
— Þú talar eins og áttrætt
gamalmenni, sagði hann glettnis-
lega. Hann opnaði útidyrahurðina,
slökkti síðasta ljósið og læsti á
eftir þeim. Þau gengu út í bílinn,
og þegar þau voru setzt inn í
hann, sá hann, að hún var enn
alvarleg á svipinn. — Eigum við
að skreppa eitthvað og fá okkur
drykk? spurði hann.
— Nei. Eg vil fara heim.
„Heim“ var til litla snotra húss-
ins, sem foreldrar Min höfðu
byggt skömmu eftir að þau giftu
sig. Það var ekki nýtízkulegt eða
samkeppnisfært við smáskrýtnu
og hugmyndaauðugu húsin, sem
arkitektarnir kepptust nú um að
teikna, en það var heimilislegt og
notalegt í þeirra orða fyllstu merk
ingu. Min bauð Phil inn upp á
kaffisopa. Hún bar kaffi og sam-
lokur inn í setustofuna, setti Phil
í ihúsbóndastólinn, en hringaði sig
sjálf upp á mottunni fyrir framan
arininn, því að nóttin var köld.
Phil hreiðraði vel um sig í stóln-
um og naut kaffisins í ríkum mælí,
það var heitt og sterkt, ekki eins
og rótarkaffið, sem hann fékk á
sjúkrahúsinu, né líkt og skólpið,
sem vesalings Page bar á borð fyr
ir hann heima. Min var í rauðum,
þröngum síðbuxum og rauð- og
hvítflikróttum peysujakka. Á fót-
unum hafði hún rauða bandaskó.
Hún var hrífandi, þar sem hún
sat á hvítri arinmottunni í flökt-
andi skini eldsins.
Phil drakk þriðja kaffibollann
og borðaði fjórðu samlokuna —
og talaði Hann talaði um starf
sitt. Min spurði, hvort honum
fyndist nú — sex mánuðum eftir
heimkomuna — að hann hefði
gert rétt í því að snúa aftur til
Berilo.
— Já, og meira en það. Eg er
einnig sannfærður um, að ég gerði
rétt í því að fara héðan um stund-
arsakir.
Hún spennti greipar um hnén
og horfði spyrjandi upp til hans.
El'dglampinn dýpkaði og mildaði
brúna litinn í augum hennar og
hári.
— Eg varð að komast að raun
um, hvort draumur minn um að
uppgötva eitthvað merkilegt ogj
gagnlegt fyrir mannkynið ætti ein
hvern rétt á sér, Min. Og til þess
varð ég að fara til St. Louis.
— Eg skil, sagði Min.
Já, hún var mjög skilningsgóð. I
Phil talaði látlaust í allt að klukku
tíma um sérfræðileg til'felli, sem
komið höfðu í hans hlut á sjúkra-
húsinu, og Min hlustaði þolinmóð
og eftirtektarsöm, skaut inn orði
við og við, en þagði þó mest og
hlustaði.
Phil talaði um Kóreustríðið.
Mestan hluta síðari heimsstyrjald-
arinnar hafði Phil verið að ljúka
sínu námi og aðeins starfað sem
herlæknir í tæpt ár eftir lokapróf-:
ið. Þetta sumar var mjög að brjót
ast í honum, hvort hann skuldaði
ekki fósturjörðinni starf og hvortj
honum bæri ekki að bjóða 6ig|
ELIZABETH SEIFERT
fram til þjónustu nú, þegar Kór-
eustríðið geisaði. Hann hafði rætt
þetta við mig og einnig við Page.
Min tók mál'inu af meiri skilningi
en Page. Page hafði aðeins sagt
í gamansömum tón, að sér virtist
læknir með fæðingarhjálp og kven
sjúkdóma sem sérgrein ekki hafa
sitt rétta starfssvið á vígvöllum.
— Styrkti stjórnin þig til náms?
spurði Min.
— Nei. En ég var á undanþágu
frá herþjónustu, meðan ég var við,
nám.
— Og síðah starfaðirðu í tæpt
ár sem herlæknir?
— Já.
— Það þýðir það, að stjórnin
veit, hvar þig er áð finna, ef þín
gerist þörf.
Hún hló. — Eg held að þú getir
verið alveg rólegur. Þeir eru van-
ir að hafa upp á sínum mönnum,
ef þeirra er þörf.
Hann sagði henni, hvað Page
hafði sagt.
— Það gerir endahnútinn, hlá
Min. Eða gaztu nokkuö starfað I
þihni sérgrein þetta ár sem her-
læknir?
— Nei, ég var í sjóhernum. En
ég hefði eins getað lent í slíku.
Eg vissi um einn nuddlækni, sem
gerði ekki annað mánuðum sam-
an en taka á móti börnum her-
manna.
— Ja-há, svona á það að vera!
Öllu snúið við, tísti Min.
Phil kom sér enn betur fyrir í
húsbóndastólnum. — Eg held að
ég reyni að hafa hemil á ættjarð
arástinni og reyni heldur að gera
mitt til þess, að það verði til næg
ur mannskapur til að berjast í
næstu styrjöld, sagði hann.
— Þar kom hugmyndin! Ef til
vill nokkuð háði blandin, en raun-
sæ engu að síður.
Næsta klukkutímanum eyddi
Phil í að segja henni frá öll'um
sínum hugmyndum um að bæta
læknishjálp við fólkið í afskekkt-
ustu héruðunum, hugmyndum sín-
um um að koma upp nokkurs kon-
ar heilsuverndarstöðvum, a. m. k.
þremur á því svæði, sem heyrði
undir Berilo-umdæmið. Á hverj-
um stað ætlaði hann að hafa eina
hjúkrunarkonu og heimsækja svo
staðina á frídögum sínum. Á vet-
urna mundi hann þurfa að ferðast
flugleiðis, og það mundi vissulega
spara mikinn tíma að ferðast einn
ig þannig á sumrin. í rauninni
hafði timburfélagið boðizt til að
lána flugvél sína í þessu skyni
— Þetta hljómar vel, Phil.
— Eg mundi samt ráðleggja
konunum að koma á sjúkrahúsið
til að eignast börnin. En það er
svo mikilvægt að geta veitt þeim
nauðsynlega læknishjálp, meðan á
meðgöngutímanum stendur, og
þær mega ekki vera að því að
koma alltaf hingað til skoðunar.
Þær verða að vera heima og hugsa
um heimilið og eiginmennina, sem
vinna daga og nætur og þurfa svo
mikils við. Timburfélagið skilur,
að það heldur ekki í sína menn,
ef þeir geta ekki verið öruggir um,
að heilsu kvenna þeirra sé ekki
stefnt í voða. Þess vegna vill það
gera allt, sem það getur, til að
styðja framfarir á þessu sviði.
— Þetta er dásamlegt, Phil. Mig
undrar ekki, að þú skulir vera
svo gagntekinn af starfi þínu.
Hann virti hana fyrir sér með
hlýju í augnaráðinu. Hvað hún
var skilningsgóð og áhugasömi
Hann hafði vonazt eftir slíku hjá
Page, en hún virtist aldrei skilja
það mannlega við læknisstarfið.
Hún skildi allt hið vísindalega, en
þegar hann talaði um sjúklinga
sína sem einstaklinga og mannleg
ar verur með tilfinningar, virtist
hennar skilningi lokið. Phil var
þakklátur fyrir að geta nú loks tal-
að um starf sitt við konu, sem
skildi hann svo vel og sýndi hug-
myndum hans svo lifandi áhuga.
Hann sagði henni nokkra brand
ara af fólkinu, fólkinu, sem þau
bæði þekktu svo vel og Min hló
dátt að sögum hans. Phil leið svo
vel, að hann gleymdi að líta á
klukkuna fyrr en hún var farin
að ganga þrjú. Þá stökk hann á
fætur og greip báðar hendur Min.
— Þú ert indæl. Min. Þú hefur
alltaf verið indæl
Hann dró hana hægt og blíðlega
að sér og kyssti hana. — Þakka
þér fyrir kvöidið. sagði hann lágt
og mjúklega — og kyssti hana aft
ur. lengi og innilega. Svo sneri
hann sér snöggt. við og gekk á
brott.
Og Min stóð lengi fyrir íraman
kulnandi glæðurnar. þrýsti lófun-
um að brennandi vöngum sínum
og hugsaði um þennan koss, hún
lifði hann upp aftur og aftur, hún
fann hrjúfa höku Phils gegn sinni,
harða bringu hans, þegar hann dró
hana þétt að sér, ylinn, ástríðuna
Að lokum gekk hún til her-
14
TÍMINN, föstudaginn 10. janúar 1964 —