Tíminn - 09.02.1964, Blaðsíða 6

llllliil "■■■' mi"n7" i; 1111 ck'PArAn O rv KM r MU
iliiil >••■•'' •'•'••• - :■ i .frt w —*_ — —* r , -
Ógreidd skuld
Benjamín Elríksson, banka-
stjóri, hefur nýlega skrifað i
Morgunblaðið langan og at-
hyglisverðan ritdóm um bók
Kristjáns Albertssonar um
Hannes Hafstein. Ritdómur
þessi ber vott um mikla
könnun heimilda og glögga
söguskynjun. Margt athyglis-
vert kemur þar fram, en
mesta umhugsun hlýtur það
að vekja, að höfundur dregur
vel í ljós, að hlutur Benedikts
Sveinssonar sýslumanns er
enn ekki metinn sem skyldi.
Hann tók upp baráttuna eftir
Jón Sigurðsson, þegar þjóðin
átti mun erfiðara hlutskipti
en i tíð Jóns. Heima fyrir
sóttu að óvenjuleg harðindi
og uppgjafarhugur greip um
sig, eins og vesturfarirnar
sýndu bezt. Út á við jukust
svo örðugleikarnir vegna
þess, að hatrömm ihalds-
stjórn kom til valda í Dan-
mörku og sýndi íslendingum
minnkandi skilning. Það var
ðrðugt hlutverk að vera for-
ingi íslendinga á þessum
tlma. Um þetta segir Benja-
mín réttilega í grein slnni:
„Benedikt Sveinsson berst á
tímum svartasta afturhalds-
lns í Danmörku. Hann berst
baráttu, sem flestir voru sam
mála um að gæti ekki borið
nelnn sjáanlegan árangur að
slnni. Hann þurftl að stappa
stáli í lið, sem var llla upp-
lýst, vonlítið, þróttlítið og
marghrakið. Hann er foring-
inn á vonleysis-og uppgjaf
artímum. En hann sá „stóru
málin“. Og honum og hans
mönnum var það fyrst og
fremst að þakka að uppgjafar
stemning, eins og sú sem við
kynnumst hjá Hannesi Haf-
stein 1885 og 1888, verður ekki
að allsherjar undanhaldi. En
hann liggur óbættur hjá
garði. Jóni Sigurðssyni og
Hannesi Hafstein hafa verið
reistir minnisvarðar. Það er
senn timi að greidd verði
skuldin vig Benedikt Sveins-
son“.
Það eru vissulega orð í tíma
töluð, að mál er til komið, að
þjóðin greiði skuldina við
Benedikt Sveinsson og viður-
kenni þátt hans í sjálfstæðis-
baráttunni.
Benedikt, Valtýr
o? Hannes
Það var Benedikt Sveins-
son sýslumaður, sem hóf bar-
áttuna fyrir heimastjórninni.
Það var raunverulega árang-
ur af hinni skeleggu baráttu
hans, að íslendingar fengu
heimastjórn, en hún var mik-
ill áfangi í sókn þjóðarinnar
til fulls sjálfstæðis. f sam-
bandi við þennan þátt sjálf-
stæðisbaráttunnar, gerir
Benjamin athyglisverðan sam
anburð á þeim Benedikt, Val-
tý Guðmundssyni og Hannesi
Hafstein. Benjamín segir:
>fNú getum við gert saman-
burð á foringjunum Benedikt
Sveinssyni, Valtý og Hannesi.
Valtýr og Hannes byggja á
afstöðu dönsku stjórnarinnar
og orðum danskra ráðherra.
Þeir vilja miða við vilja
dönsku stjórnarinnar — hvað
fáanlegt sé hverju sinni. Þeir
bíða ósigur að lokum — báð-
ir. Ósigurinn stafar af röngu
mati þeirra sem stjórnmála-
foringja. Gæfumunur þeirra
stafar aftur á móti af mis-
góðri mannþekkingu og mis-
sterkri trú á þjóðinni. Bene-
dikt grundvallar allt sitt á ís-
lenzku þjóðinni. — Hann virð
ist ekki einu sinni tala við
Danina, sem hefði þó þurft
að gera. Gengisleysi hans staf
ar samt fyrst og fremst af
velkleika þjóðarinnar. Laun
eins embættismanns eru rök
á Alþingi með eða móti —
ákveðinni lausn á stjómar-
skrármálinu, með eða móti
innlendri stjórn. En hans
stefna sigrar. Eftir því sem
þjóðinni vex fiskur um hrygg,
eftir þvi eflist stefna hans.
Hún hefur sigrað gersam-
lega“.
Ráð Halldórs
Snorrasonar
Dagur á Akureyri birtir ný-
lega viðtal við Bernharð Stef-
ánsson. Talið berst m. a. að
stjórnmálum. Bernharð seg-
ir aðspurður, að honum Utist
illa á þau. í framhaldi af því
spyr blaðið, hvað honum lítist
verst á. Bernharð svarar:
— Þetta sífellda hrun á ís-
lenzkum gjaldmiðli. Ég vann
við banka i 30 ár, eins og þú
veizt. Síðan er mér vel kunn-
ugt um, hverjir eiga spariféð.
Það eru ekki ríku mennirnir.
Þeir hafa ekki sína peninga í
bönkum, nema rétt I hlaupa-
reikningum, til daglegra nota.
Nei, það er sparsamt, bjarg-
álna fólk, sem er að safna sér
til einhvers ákveðins, svo sem
til elliáranna, eða til að
byggja hús. En peningarnir
rýrna og rýrna.
— Hvað er til ráða, Bern-
harð?
— Ég held, að þjóðin þyrfti
að fara að eitthvað svipað og
Halldór Snorrason. Það var
gengislækkun lika. þegar Har
aldur Sigurðsson blandaði
peningana með tini og var
kölluð Haraldsslátta. Þegar
Halldór fékk sinn mála, þá
kastaði hann málanum I hálm
inn og vildi ekki þiggja. Hann
kúgaði síðan hring af drottn-
ingunni, ekta gullhring.
Það. sem gerzt hefur hér á
landi, er beint rán á vissum
hluta landsmanna, og engir
aðrir verða fyrir. Fólkið. sem
lagði peninga í banka fyrir
nokkrum árum, í einhverju
sérstöku augnamiði, hefur ver
ið rænt stórkostlega. Þetta
llzt mér verst á. Núverandi

||g|f
BENEDIKT SVEINSSON, sýslumaSur.
stjórn stendur vitanlega fyrir
þessu, hvort sem hún hefur
ætlað að vinna svo illt verk
eða ekki“.
Tímabær aðvörun
Bernharðs
Bernharð víkur síðar í við-
talinu að þeirri óhugnanlegu
afleiðingu, sem hlotizt hefur
af frystingu sparifjárins i
Seðlabankanum. Hann segir:
„Nú er svo komið, að allt
bankakerfið er orðið að ein-
um banka, með útibúum, sem
verða að hlýða. Bankinn, sem
ræður, er Seðlabankinn. Lán
takendur fá neitun í peninga
stofnunum, en ganga í þess
stað fyrir dyr vina og ætt-
ingja, sem einhverjar krónur
eiga, til að fá þær lánaðar.
En það eru ekki allir svo gæfu
samir að geta fengið fé hjá
vinum og kunningjum. Þeir
fara þá, t. d, í Reykjavík, til
okraranna. Þar verða þeir að
skrifa undir skuldabréf á
miklu hærri upphæð en út er
greidd Ég held að liggi llfið
á að stöðva þessa þróun, og
það verður ekki gert með sölu
skatti. Því söluskattur á allar
vörur verkar eins og gengis-
felling".
Það er vissulega ekki ofsagt,
að frysting sparifjárins er að
verða ein mesta meinsemd ís-
lenzkra efnahagsmála. Hún
þrengir orðið svo að viðsklpta
bönkunum, að þeir geta ekki
lengur haldið uppi eðlilegri
lánastarfsemi. Menn leita þá
lánsfjár eftir öðrum leiðum,
eins og Bernharð bendir réttl
lega á. Þannig fer sparifég í
sívaxandi mæli á svartan
markað, en ekkert þykir aug-
ljósari sönnun um rotið og
spillt fjármálakerfi.
ym
Svo er nú komið, að stjórn-
arliðið játar, að illa hafi tek-
izt til í efnahagsmálum og þó
sé útlitið verra. Það treystir
sér ekki til að mótmæla
þessu lengur.
Afsökun þess er hins vegar
sú, ag það sé stjórnarandstöð
unni að kenna að svona sé
komið
Ef það væri rétt, að þetta
væri stjórnarandstöðunni að
kenna þá sannar það ekki
annað en það, að ríkisstjórn-
in er máttlaus og getulaus og
er ófær um að stjórna.
Ríkisstjórn sem viðurkenn
ir slíkt, hefur raunverulega
gefizt upp. Hún hrekst eins
og strá fyrir vindi. Hún hefur
auðsláanlega ekki lengur ann
að áhugamál en að hanga i
stjórnarstólunum, meðan
þjóðarskútan hrekst stjórn
laus fyrir sjó og vindi.
Slík stjórn hefur hreinlega
játað uppgjöf sína. Hún getur
ekkert heiðarlegt gert annað
en að segja af sér Það eltt er
heiðarlegt af stjórn. sem seg-
ist ekki geta ráðið og fylgt
því fram, er hún telur rétt.
4lmennur
,ífevrissióður
Eitt mesta stórmálið. sem
lagt hefur verið fram á Al-
þingi að bessu sinni, er án efa
tillaga Ólafs Jóhannessonar
og fleiri Framsóknarmanna
um stofnun almenns lifeyris-
sjóðs. Ólafur Jóhannesson og
fleiri Framsóknarmenn fengu
samþykkta um það tillögu á
þingi 1957, að athugun færi
fram á því, hvort stofnun
slíks lífeyrissjóðs þætti tiltæki
leg. Sérstök nefnd fjallaði síð
an um málið og skilaði já-
kvæðu áliti til ríkisstjórnar-
innar í nóvember 1960. Þótt
síðan séu liðin þrjú ár. hefur
ríkisstjórnin ekkert gert í
málinu. Því er þetta mál tek
ið upp að nyju.
Almennur lífeyrissjóður
myndi stuðla að mjög mikil-
vægri fjársöfnun, sem gæti
haft þýðingarmikil áhrif til
bóta á efnahagslífið. Hann
myndi stuðla að stórauknu
öryggi þar sem hann veitti
viðbótartryggingu með al-
mannatryggingunum. Þá
myndi hann stuðla ag auknu
jafnvægi milli stéttanna, þar
sem sumar þeirra hafa komið
sér upp slíkum sjóðum en aðr-
ar ekki.
Svissneskt
vandamál
UM MENN OG MÁLEFNI
Svissneska stjórnin hefur
nýlega gripið til víðtækra
efnahagsráðstafana, sem
stafa af sérstökum ástæðum.
Erlendir fjáraflamenn hafa
mjög sótzt eftir því seinustu
árin að koma upp fyrirtækj-
um þar eða festa fé í fyrir-
tækjum þar, því að þetta hef-
ur verið hömlulítið. Svissnesk
Ir atvinnuvegir hafa ekkj ver
ið aflögufærir um vinnuafl og
því hefur orðið að flytja inn
vinnuafl. Um 800 þús útlend-
ingar vinna nú i Sviss og eru
sumir búnir að vera þar lengi.
Svisslendingum er ag verða
ljóst, að þetta fólk munl
ílengjast I landinu, ef sama
þensla helzt á vinnumarkað-
inum, og fleira sennilega bæt
ast við. Fyrr eða síðar yrði
vart komandi hjá því að veita
því þegnréttindi með ófyrir-
sjáanlegum afleiðingum fyrir
Sviss, bar sem svissneska þjóð
in er ekki fjölmenn. TIl þess
aö koma í veg fyrir áframhald
þessarar þróunar og þenslu,
sem var talin ógna svissneska
gjaldmiðlinum. hefur sviss-
neska stjórnin ákveðið að
banna sérhverja erlenda fjár-
festingu í landinu tvö næstu
árin og banna jafnframt ýms
ar framkvæmdir aðrar. sem
ekki eru taidar aðkallandi. t.
d byggingu skemmtistaða.
Þannig hyggst stjórnin draga
úr fjölda erlends vérkafólks
og verja g.ialdmiðilinn verð-
rýrnun af völdum óeðlilegrar
benslu.
Þetta sýnir, að lítil þjóð,
sem hefur takmarkað vinnu-
afl, verður mjög að gæta sín
í sambanr’/ :dð erlenda fjár-
festingu. Hún á þvi aðeins rétt
á sér, að henni sé haldið inn-
an hæfiiegra takmarka. Jafn-
framt svnir bett.a a.ð ofbensla
verður ekki stöðvug með
neinu káki, heldur með bein-
um takmörkunum eða tíma-
bundnu banni á þeim fram-
kvæmdum. sem helzt geta
beðið. Framhald á 13. sí8u.
TÍMINN, sunnudaginn 9. febrúar 1964 —
6