Tíminn - 10.04.1964, Blaðsíða 10

Landbúnáður og landbúnaðarlöggjöf á 20, öldinni:
er landstólpi
Á undanförnum mánuðum hafa
tveir mjög þekktir menn úr flokk-
um þeim, er standa að núverandi
ríkisstjórn, gerzt til þess að vekja
í landinu allmiklar umræður um
landbúnaðarmál. Annar þessara
manna er Gylfi Þ. Gislasori, ráð-
herra, hinn er Gunnar Bjarnason,
kennari og ráðunautur. Eðlilegt
er, að eftir orðum þessara manna
sé mjög tekið, bæði vegna mennt-
unar þeirra og aðstöðu í þjóð-
félaginu, þar sem annar er hag-
fræðingur og ráðherra, en hinn er
búfræðikandidat, og að því er virð
ist sérstakur skjólstæðingur land-
búnaðarráðherra, þar sem hann j
skipaði Gunnar skólastjóra bænda
vegna síaukinna afskipta vald-
hafanna ef ekki með beinum fyr-
irskipunum, þá með alls konar
ráðstöfunum, sem peningastofn-
anir eru látnar gera til að fram-
kvæma þá stefnu og þær aðgerð-
ir í efnahagsmálum, sem valdhaf-
arnir telja heppilegar hverju
•sinni. Efnahagsþróunin virðist
stefna óðfluga í þá átt að hlynna
að stórrekstri á sem flestum svið-
um atvinnulífsins. Slík þróun hef-
ur það í för með sér, að fólki er
smalað saman í hina stærri bæi
til vinnu í verksmiðjum og til
skrifstofu -, banka - og verzlun-
arstarfa.
Sjávarútvegur í bátaverstöðvum
Lokagrein Ágústs Þorvaldssonar,
alþingismanns.
skólans á Hólum, en síðan, eftir
athyglisverða stjórn þar sendi
ráðherrann þennan kunningja
sinn og flokksbróður til náms i
útlöndum í svína - og hænsna-
rækt og skipaði hann síðan aftur
í sitt fyrra starf á Hvanneyri og
ráðunaut í svína- og hænsna-
rækt með þe'im árangri, að ráðu
nauturinn sér ekki ísland síðan
betur til annarrar landbúnaðar-
framleiðslu fallið en svínakjöts
og þó einkum kjúklingaræktar.
Fyrir utan hina nýju kenningu
Gunnars um það, að íslendingar
taki upp . þessa nýju framleiðslu,
í stað þeirrar landbúnaðarfram-
leiðslu, sem hér er, þá hafa ræður
þessara manna tveggja snúizt
mest um það, að fækka þurfi
bændum mjög mikið og flytja þá
í iðnað og sjávárútveg.
Ekki er að efa að þessar um-
ræður eru til komnar af því, að
stjórnarfl. eru farnir að sjá, að
í óefni er komið með viðreisn-
ina þeirra, og et áf”am á að halda
með hið stórkaprcaliska hagkerfi
þeirra, þá þarf að gefa því á ein-
hvem hátt nýtt blóð, svo það geti
hjarað enn um stund.
En hvar er þá þetta blóð að
hafa, sem viðreisnarhagkerfið á
að nærast af? Auðséð er af ræð-
um þeirra manna, sem hér hafa
verið nefndir, að þeirra ætiun er
að taka hjá landbúnaðinum og
bændastéttinni það blóð, sem til
þarf að viðreisnin megi enn lifa.
Orsökin til þess, að bændastéttin
er talin hafa vinnuafl afgangs
handa viðreisnarkapitalinu í bæj-
unum, mun meðal annars vera sú,
að framleiðsla bændanna er ofur-
lítið fyrir ofan það mark, sem
þjóðin þarfnast til neyzlu eins og
stendur og flutt út nokkurt magn
landbúnaðarafurða með uppbót-
um úr ríkissjóði, sem þó er ekki j
nema hégómlegt brot af útgjöld-
um ríkisins.
Viðreisnarpostularnir halda, að
hægt muni að framlengja hin
pólitísku völd og gróða umbjóð-
enda sinna með því að sækja í
hina fornu sveitabyggðir fólk og
fjármagn.
Tækniþróunin hefur í för með j
sér síaukin afskipti ríkisvaldsins
af framleiðslu landsmanna á sviði
iðnaðar, sjávarútvegs og landbún-
aðar og af viðskiptum þeirra, sem
þessa atvinnu megi stunda. Sífellt
er verið að boða og tala um aukið
frelsi til aðhafna. Þó sækir hratt
í það horf að frelsið fari minnk-
andi fyrir allan fjölda manna
hefur fram til þessa verið rekinn
aðallega af mönnum, er sjálfir
hafa unnið vitj útgerðina bæði á
sjó og landi, en nú fækkar óð-
fluga þeim skipum og bátum, sem
gerðir eru út með slíkum hætti.
Stórkapitalið er að ná yfirtökum
í þessum atvinnurekstri, en smá-
útgerðarmenn láta undan síga og
ráðast sem venjulegir verkamenn
í víngarð þeirra, sem fjármagnið
fá hjá bönkunum til að reka at-
vinnutæki.
Landbúnaðurinn hefur fram á
þennan dag verið rekinn af mörg-
um bændum, sem hvort tveggja í
senn hafa stundað þetta starf til
þess að sjá með því fyrir þörfum
sínum og sinna og vegna þess
yndis, er þeir hafa haft af starf-
inu. Þessa eðlilegu skipan at-
vinnulífsins, að sem flestir séu
beinir og ábyrgir aðilar að rekstri
framlelðslutækja, hefur Fram-
sóknarflokkurinn stutt, eins og ég
hef hér að framan lýst, og það
er og hefur verið skilningur
flokksins, að án búskapar og sjálf-
stæðra bænda yrði landið ekki til
lengdar fært um að fóstra þjóð-
ina.
Efnahagsstefna þeirra, er nú
ráða, hefur, að því er virðist
annað sjónarmið varðandi at-
vinnurekstur landsmanna, þar
sem þeir stefna að stórrekstri
einnig á sviði landbúnaðar.
íslendingar er óvanir að starfa
undir slíku fyrirkomulagi, og
hvað landbúnaðinn snertir, þá er
mjög ólíklegt, að hér sé hægt,
beinlinis vegna náttúruskilyrða og
staðhátta, að reka landbúnað með
slíku formi, enda bendir sú
reynsla er við Íslendíngar höfum
af rekstri stórbúa á vegum hins
opinbera og einstaklinga til þess.
Mætti nefna allmörg dæmi því til
sönhunar, þótt þvi sé sleppt hér,
en verður síðar gert, ef til þarf
að taka. Þjóðfélagið hagnast á-
reiðanlega mest á því, að búin
séu ekki mjög stór og að eig-
endurnir vinni sjálfir að búskapn
um og beri ábyrgð á honum. Sú
stefna er því áreiðanlega rétt, að
styðja framkvæmdir bændanna á
jörðum þeirra með rífiegu fram-
lagi hins opinbera og efla hag-
sæld þeirra með viðeigandi félags-
málalöggjöf búriaðar-, fram-
leiðslu og verzlunarsamtökum
þeirra til stuðnings.
Bændurnir eiga nú eftir hina
miklu kjördæmabreytingu öið-
ugra en áður með að koma fram
á Alþingi þeim málum, er snerta
þeirra sérstöðu, jafnvel þótt þeir
stæðu allir saman um val fulltrúa
til þingsins við kosningar, hvað
þá þegar þeir eru allskiptir um
slíkt. Gera má að vísu ráð fyrir,
að viðhorf núverandi valdhafa til
landbúnaðarins breyti þar ein-
hyerju um og bændur þjappi sér
betur saman á hinum pólitíska
vettvangi en þeir hafa gert, og
þegar er að byrja að brydda á
slíku, sem betur fer. En ekki er
þá síður mikils um vert að þrátt
fyrir ólíkar stjórnmálaskoðanir
taki bændur nú upp öfluga sókn
í félagsmálum sínum, bæði á vett-
vangi Stéttarsambands bænda,
búnaðarfélaganna og samvinnu- (
félaganna.
Með öllum þessum félögum !
hafa bændur öflug tæki í þeirri
allsherjarsókn er þeir verða að
hefja fyrir bættri stöðu sinni ,íj
þjóðfélaginu
Bændastéttin hefur stúnduiri áð-
ur mátt berjast fyrir tilveru sinni
og með þrautseigjunni hefur
henni alltaf tekizt að sigrast á
erfileikunum.
Framsóknarflokkurinn vill efla
frjálsa og óháða bændastétt og
halda landinu öllu byggðu, þar
sem lífvænlegt getur talizt. Fyrir !
Alþingi, það er nú situr, hefur |
flokkurinn lagt fjölda frumvarpa
og tillagna, er miða að því, að j
hefta frekari flótta úr sveitunum j
en orðinn er og byggja upp öfl- j
ugan landbúnað, er veitt geti lífs- !
kjör, sem ekki eru lakari en aðrir i
atvinnuvegir geta boðið. Bændum I
á ekki og má ekki fækka. Allir, I
sem vilja fækka bændunum í land-
inu, eru að ráða þjóðinni fjör.-áð,
vafalaust óviljandi og af vanþekk-
ingu. Boðberar slíkra breytinga í
þjóðfélaginu eru flestir haldnir af
óraunsærri trú á hið svokallaða
viðreisnarhagkerfi, sem krefst
fólksins til vinnu í þjónustu
stórra atvinnufyrirtækja, er hin-
um skriftlærðu marnmonshöfð-
ingjum þóknast að reka á grund-
velli viðreisnarhagsmuna sinna.
Viðreisnarsamtökin svara yfir-
leitt allri gagnrýni á landbúnað-
arpólitík þeirra með þeim fárán-
lega hætti, að aldrei hafi verið
eins gott og nú að vera bóndi á
íslandi.
Slíkar fullyrðingar fá ekki stað-
izt og enginn bóndi, sem ekki er
haldinn ofsatrú á valdhafana,
mun fást til að taka undir slíkt.
Hitt er annað mál, að kjölfestan
er svo miMl í landbúnaðinum og
margir bændur eru svo grónir
við jörð sína og starf sitt, að þeim
verður ekki haggað. Á slíkri kjöl-
festu eru þjóðfélögin yfir-
leitt grundvölluð, og þjóðerni og
þjóðmenning er sprottin af sam-
bandi fbúanna við landið sitt.
Þeir, sem moldina erja, leggja þar ,
til sinn skerf. Engin þjóð er svo ;
fávis, að hún viðurkenni þetta I
Jóhanna
Þorgrímsddttir
20. marz síðastl. hringdi Lands-
síminn til mín. Það var sjálfsagt
að hlýða kalli hans strax. í þetta
sinn flutti hann mér andlátsfregn
einnar beztu vinu minnar, Jó-
hönnu Þorgrímsdóttur. Mér kom
það ekki á óvart, dulræn öfl höfðu
áður flutt mér boð um, að ný
væri skammt þar til Jóa, en svo
nefndi ég hana ávallt, hvíldi í
íaðmi mildrar móðurmoldar. Frá
því ég man fyrst eftir mér, man
ég Jóu, sem einn hinn góða engil
i stórri og ólíkri fjölskyldu. Allt
var gott, sem hún gerði og sagði,
okkur öllum til handa, en þó var
hún ætíð mest. er erfiðast var
•fyrir fæti Minnist ég nú margs
frá samfylgd okkar og alls með
þakklæti Aldrei sá ég Jóu skipta
skapi og heimili hennar vermdist
af sálarvl hennar og myndarskap.
Þar var avallt gott að koma, eng-
inn greiði eftirtalinn og falleg
blóm baru húsfreyjunni þakklátt
vitni.
Gift var Jóhanna Páli Ó, Lár-
ussyni trésmíðameistara; var hann
föðurbróðii minn. Saman áttu
þau tvö börn, Lárus leikara og
Hólmfríði bankastarfskonu, sem
cinnig er lærð í leiklist. Ekki
spöruðu þau velgjörðir til barna
sinna, menntuðu þau svo sem
tramast ‘<ar hægt, og þökkuðu for-
sjóninni tyrir þá góðu hæfileika,
er börnurri þeirra var gefið til
leikstarfsrns.
Aílá tíð áttú Páll frændi og Jóa,
góð hús tii að búa í, og var það
meira en margur gat notið í þá
daga, eða fyrir svo sem rúmum
þrjátíu arum. en samheldni til
allra verka og nýtni i fjárhag, var
þeim baöum blóð borin Þau
kunnu sannarlega að gæta fengins
fjár
Um nokkurt skeið bjuggu þau
að Sjónarhóli í Sogamýri. reistu
þar býli. sem tandnemar á órækt-
arlegum melum — en sjá, þar var
fljótt grænni grund að mæta,
stórum bænsnahóp og búsældar-
legum kúm. allt ávaxtaðist í hönd-
um þeirra Brosandi horfðu þau
að kvöldi yfir lokið dagsverk og
mættu nyjum degi á sama hátt. j
Ég, persónulega, á Jóu mikið
að þakka hún sýndi mér sem
barni strax traust og Vináttu. Þó
aldursmunur okkar væri mikill.
ekki, og flestar þjóðir eru stoltar
af því að rekja uppruna sinn og
þjóðmenningu til þess sambands,
er kynslóðirnar hafa öld eftir öld
átt við landið og náttúru þess í
blíðu og stríðu.
Eitt greinilegasta dæmi um
tryggð við ættarbyggðir og óðul
eru mörg þeirra ættarnafna, sem
upp voru tekin hér um skeið,
þegar sá siður var í tízku. Fjöl-
margir íslendingar eru þannig
með nafni sínu tengdir bæjum,
bólstöðum og átthögum sínum og
forfeðranna og þykir víst flestum
sómi að slíku, annars myndu þeir
ekki bera þessi ættarnöfn. Átt-
hagafélögin, sem stofnuð hafa ver
ið bæði í Reykjavík og fleiri
bæjum, eru glöggt vitni um þann
hug, sem gott fólk ber til æsku-
stöðva sinna og sýna ótvírætt, að
hinir brottfluttu synir og dætur
héraðanna vilja veg þeirpa, sem
mestan og bera gott gengi þeirra
fyrir brjósti.
Framhald á 11 síðu.
hélzt sú vinátta meðan báðar lífð-
um.
Að vísu fækkaði fundum okkar
er ég flutti norður í Þingeyjar-
sýslu, en hún kom nokkrum sinri-
um að vitja æskustöðvanna, og
sneiddi þá ekki hjá garði cnínum.
Síðast kom hún hér sumarið 1962,
og dvaldi hjá mér um sex vikna
skeð. Var okkur báðum sá tími
til mikillar ánægju.
Á björtum kvöldum stóð hún
oft hér vrð gluggann og virti fyrir
sér hina tignu fegurð og töfra,
er þeir einir þekkja, er búa við
fögur stöðuvötn og á annan hátt
blæbrigðaríku umhverfi. Þá kall-
aði hún í börnin mín og bað þau
að njóta þessara stunda með sér.
Þeim var hún hin góða Jóa. Nú
fann ég samt að aldurinn færðist
órt yfir bessa vinkonu mína Heils-
an var„farin að bila mikið, og hún
sætti sig naumast við að eldast —
en mest var það þó fyrir bilaða
heyrn, sem um langt skeið hafði
verið henni erfitt og annasamt
Þó minntist hún aldrei á það.
enda ekki vön að bera harma sína
á torg út Jóhanna var líka á
margan hátt hamingjukona
þessu lífi, hún ólst upp að Orm-
arslóni í N.-Þing. Var það fyrir
myndarheimili og bjó hún að því
alla tíð. Enda var föðurbróðir
minn oft stoltur, þegar hann
ræddi um Þingeyinga og marg-
háttaða xenningu þeirra, er hann
kynntist við trésmíðastörf sín
þar upp úr aldamótum. Hafði
hann líka konu sína með heim úr
þeirri för okkur öllum í fjölskyld
unni til blessunar. Þeir kveðja
margir vinir mínir á Suðurlandi,
er ég, sem barn batt tryggð við.
Ég sakna þeirra líka einlæglega.
En forsjóninni er ég þakklát fyrir
hve góða vini hún valdi mér á
vegferðinni, og einn er ekki var
sá sízti, var Jóa, sem ég kveð nú
þakklátum huga fyrir allt Ég
veit, að brosandi hefur hún mætt
frelsara sinum Á þann hátt fagn-
aði hún nýjum degi meðan starfs-
kraftar entust — en taldi lífið
sigur og guðlega gjöf.
Frændsystkinum mínum sendi
ég kæra kveðju og votta þeim
samúð mína.
Guðrún Jakobsdóttir.
Víkingavatni.(
10
T í M I N N, föstudagur 10. apríl 1964. —