Tíminn - 12.04.1964, Side 8

í fangelsl fyrlr landráo. Hitler er þarna með vlnum sínum. Rudolf Hess (hægri) skrifaði Mein Kampf
eftir Hitler.
ónir marka jafngiltu einum
amerískum dollara, og skapaði
þetta ólgandi reiði meðal al-
mennings í Þýzkalandi. Allar
líkur bentu til þess, að ef Hitl-
er mætti takast .að ná Munchen
á sitt vald og héldi síðan göngu
sinni til Berlínar, mundi þjóð-
in rísa upp honum til stuðn-
ings. Árið 1920 var farin hlið-
stæð ganga til höfuðborgarinn
ar, Kappuppreisnin svonefnda,
og lá við að hún heppnaðist.
Og árið áður heppnaðist Musso-
lini gangan til Rómar.
Auk þess var Hitler hrædd-
ur um, að ef hann biði átekta,
gæti' svo farið, að Kahr, Lossow
og Seisser yfirgæfu hann og
lýstu sjálfir yfir eigin sjálf-
stjórn í Bæjaralandi. Það féll
ekki inn í áform Hitlers um
völdin yfir Þýzkalandi öllu, og
því ákvað hann að- verða fyrri
til að hlunnfara þá kumpánana
þrjá.
Að kvöldi dags 8. nóvember
var þremenningunum því boðið
á fund verzlunarmanna í Miin-
chen, sem halda skyldi í bjór-
kjallara þeim, er nefnist Biirg-
erbraukeller. Síðan umkringdu
stormsveitir Hitlers bygging-
una. Stundarfjórðungi fyrir kl.
níu skálmaði foringinn (der
Fór inn í
kom út frægur maður
„Þér getið dæmt okkur seka
þúsund sinnum, en gyðja hins
eilífa dóms sögunnar mun
brosa og rífa í tætlur skjöl
ríkissaksóknarans og dóma
þessa réttar. Því að hún sýkn-
ar okkurV
Þannig ávarpaði Adolf Hitler
dómarana, er hann var leiddur
fyrir rétt ákærður fyrir föður-
landssvik eftir bjórkjallaraupp
þotið í Miinchen 8. nóvember
1923. Gyðjan hefúr að vísu
fundið Hitler sekan um miklu
verri glæpi en föðurlandssvik,
en leit samt svo út sem hún
hefði sýknað hann, því að það
var einmitt bjórkjallaraupp-
þotið, sem lagði fyrir hann
veginn til valda.
í ringulreiðinni eftir heims-
styrjöldina fyrri var Munchen
mesta uppþotabæli. Jafnvel
áður en vopnahléssamningur-
inn var undirritaður hafði smá
hópur sósíaldemokrata, undir
forustu skeggjaðs rithöfundar
að nafni Kurt Eisner, náð þing
húsbyggingunni á sitt vald, án
þess að skoti væri hleypt af,
og lýst yfir bæjörsku „lýðríki“.
Þegar Eisner hafði svo verið
drepinn af hægrisinnuðum
morðvargi, gripu 'kommúnistar
völdin og lýstu yfir ráðstjórn-
arlýðveldi. Þeir misstu aftur
völd í hendur hersveita Ríkis-
varnarliðsins eftir nokkurt blóð
bað. Enn komust sósíaldemo-
kratar til valda, en var steypt
af stóli skömmu síðar af her-
foríngjaklíku, setn gerði upp-
reisn. Árið 1923 voru völdin
komin í hendur þriggja hægrh
manna, en þeir voru Georg von
Kahr ríkisráð, Otto von Loss-
ow yfirhershöfðingi fyrir Bæj
araland og Hans von Seisser
ríkislögreglustjóri.
Þannig var andrúmsloftið í
Miinchen, er liðþjálfinn Adolf
Hitler fór að hafa afskipti af
málum þar, en hann var þá
enn í bæjörsku herdeildinni,
sem hann hafði gerzt sjálfboða
liði í fimm árum áður. Hann
gegndi þar starfi sem Bildung
offizier, eða fræðslufulltrúi, og
sem slíkur sótti hann og gaf
skýrslu um fundi klofnings-
flokkanna, sem þá spruttu upp
eins og gorkúlur í borginni.
Hitler og aSrir, sem komust lífs af úr blórkjallara slagnum, Híttust
þar á ári hverju. Þessi mynd er frá afmælrnu 1937.
Einn þeirra nefndist Þýzki
verkamannaflokkurinp „ seim,
hafði mnan við eit,t liunurpð
meðlimi og sex manna mið-
stjórn. Hægrisinnaður þjóðern-
isrembingur einkenndi þennan
flokk, það átti við Hitler, svo
að hann gekk í flokkinn. Hitler
var þegar gerður að sjöunda
miðstjórnarmanni. Árið 1920
var flokkurinn Þjóðernissinn-
aði, sósíaliski þýzki verka-
mannaflokkurinn, öðru nafni
Nazistaflokkurinn.
Hitler hafði nú verið leyst-
ur frá herþjónustu og gaf sig
allan að því að efla flokkinn.
Hann kom sér í mjúkinn hjá
vel fjáðum borgarbúum í
Miinchen, einkum átti hann
vingott við Ernst (Putzi)
Hanfstaengl, Harvard-menntað-
an son forríks útgefanda í borg
inni. Hann festi kaup á blað-
inu Völkischer Beobachter,
stofnaði og þjálfaði svonefnd-
ár stormsveitir, hélt æsinga-
fundi, og félagatala flokksins
fór sívaxandi. Hitler gerði sér
lítið fyrir og velti félögum
sínum sex úr miðstjórninni,
endursamdi lög flokksins, þar
sem svo var kveðið á, að hann
einn skyldi vera Fiihrer, for-
ingi.
Haustið 1923 var hann bú-
inn að treysta lið sitt með
bandalagi við önnur suðurþýzk
„baráttusamtök" annars vegar,
og hins vegar við Kahr-Lossow-
Seisser klíkuna, sem hafði
stjórn Bæjaralands í sinni
hendi. Það, sem hnappaði þess-
um öflum saman, var hatur á
lýðveldisstjórninni í Berlín og
á Versalasamningnum.
Nokkrar ástæður lágu fyrir
því, að Hitler tók þá ákvörð-
un, að komið væri rétta augna-
blikið til að gera uppreisn. í
fyrsta lagi var fall þýzka marks
ins, fyrir nóvemberbyrjun
hafði það hrapað svo niður fyr
ir allar hellur, að fjórar millj-
Fiihrer) inn í salinn, stökk
upp á borð og hleypti af
sj?ammbyssuskpti upp í loftið
og æpti: „Þjóðbyltingin er haf-
in!“
Fyrir augunum á þrjú þús-
und áhorfendum, sem sátu yf-
ir bjórkollunum sínum og
gláptu agndofa, otaði hann
byssukjaftinum að þeim Kahr,
Lossow og Seisser og ýtti þeim
á undan sér inn í bakherbergi.
Þar lét hann þá vita af því, að
hann væri að mynda nýja
stjórn og þeir yrðu að ganga
í lið með honum. Þeir þver-
neituðu. Þá öskraði Hitler: „Ég
er með fjögur skot í skamm-
Hitler á hátindi veldis sins.
byssunni, þrjú hánda samherj-
um mínum, ef þeir svíkja mig,
og síðustu kúluna handa sjálf-
um mér“. Enn neituðu þeir.
Þá tók Hitler það til bragðs
að þjóta aftur inn í veitinga-
salinn og tilkynna, að þeir
hefðu gefið samþykki sitt,
sagði síðan: „Ný ríkisstjórn
verður mynduð hér í Miinchen
í dag. Ég sting upp á, að mér
verði falið að móta stefnuna.
Ludendorff tekur við forustu
þýzka ríkishersins".
Erich Ludendorff yfirhers-
höfðingi Þýzkalands í stjórnar-
tíð Hindenburgs í stríðinu, var
voldugt nafn í Miinchen. Þeg-
ar vopnahléð var gert, gufaði
gamli hermaðurinn upp og
hvarf yfir til Svíþjóðar með
dökk gleráugu og gerviskegg,
tók þátt í ýmiss konar samsær-
um. Honum var alls ókunnugt
um samsæri Hitlers, en nú
var hann sóttur af nazista-
sendli og skaut innan skamms
upp kollinum í Biirgerbrau-
. keller. Honm gramdist það í
meira lagi, að Hitler átti að
taka forustuna í hinni nýju
stjórn en ekki hann, en samt
sætti hann sig við, að einhvers
konar gagnbylting væri betri
en engin. Hann fékk þremenn-
ingana til að standa með sér
og sverja- Hitler hollustu.
Hrifning fór eins og móður-
sýkiskast um bjórkjallarann.
í ringulreiðinni laumuðust
þeir Kahr, Lossow og Seisser
á brott með nokkrum bjór-
drykkjukörlum. Nú fannst
Framhald á 13. síSu.
Hitler í regnfrakkanum sínum stjórnar kröfugöngu skömmu fyrir
bjórkjallarauppsteitinn i nóvember 1923.
8
T í M I N N, laugarcíagur 11. april 1964.