Tíminn - 21.06.1964, Side 8

um yfir landamærin tíl Portú-
gal. Hann upplýsir þar, að
hann hafi verið í Portúgal, þeg
ar uppreisnin var gerð, en það
höfðu ýmsir dregið í efa. Del-
gado vísar til gestalista ýmissa
hótela máli sínu til sönnunar.
Hann dvaldist 13 daga í Portú
gal í þessari för og komst aftur
yfir landamærin til Spánar. -
Delgado segir um uppreisnina
í Beja. að hún hafi verið rr
þýðingarmikii. því hún sýndi,
að það voru komin á sarr
milli hersins og annarra and-
stöðuafla og sannaði fólkinu, að
Salazar og einræði hans yrði
ekki steypt nema með ofbe'
Enduiminningar Delgados eru
ekki athyglisverðar fyrir lýsing
ar hans á andstöðunni gegn
Salazar — heldur fyrir þá lýs
ingu, sem hún gefur á manni
sem árum saman hefur trúað á
Salazar og unnið fyrir hann,
gegnt æðstu trúnaðarstöðum
fyrir hann — en snýr skyndi-
lega við honum baki og steypir
sér út í fullkomna andstöðu
með byltingu í huga og teflir
þar á tæpustu vöð.
Fyrri hluti bókarinnar segir
frá hinum erfiðu árum í Portú
gal í byrjun þessarar aldar og
einnig gefur hann góða lýsingu
af ástandinu eins og það er nú
í síðan hluta bókarinnar. Hann
segir að portúgalska þjóðin lifi
við daglegan næringarskort.
Að méðaltali fái menn ekki
nema um 1700 kalóríur og það
er töluvert fyrir neðan það
mark, sem Matvæla- og land-
búnaðarstofnun SameinuBu
þjóðanna telur nægilegt. Kjöt
neyzia Portúgala er 15 kíló á
mann á ári á móti 69 kílóum í
Bandaríkjunum, 61 í Englandi
og 43 í Vestur-Þýzkalandi.
Portúgalar drekka að meðaltali
einn lítra af mjólk á mánuði,
en meðaltalið í öðrum löndum
eru 40—60 lítrar.
Laun landbúnaðarverka-
manna eru um tveir þriðju hlut
ar af meðallaunum iðnverka-
manna sem eru 24 escudos.
Þeir eru 7 klukkustundir að
vinna fyrir einu kílói af kjöti.
Englendingur er t.d. eina og
hálfa klukkustund að vinna fyr
ir einu kílói af kjöti. Englend
ingur er korter að vinna fyrir
lítra af mjólk, en portúgalskur
verkamaður 7 klukkustundir.
Portúgali er rúma klukkustund
að vinna fyrir einu kílói af kart
öflum, en Bandaríkjamaður
ekki nema 5 mínútur. Dánar-
prósentan á hverja 100 nýfædda
er 88 á móti 50 í 102 öðrum
löndurn. í Tékkóslóvakiu, Jap-
an og Singapore var dánarpró-
sentati árið 1925 tvisvar sinn
um hærri en i Portúgal, en nú
eftir 30 stjómarár Salazars, ein
ræðisnerra, er þetta öfugt. Dán
arprósentan er nú tvisvar sinn
um hærri í Portúgal en í þess
um umræddu löndum. Ástandið
er bagt á flestum sviðum eink
um í húsnæðismálunum og af
3.374 sveilarfélögum í Portúgal
hafa aðeins 1.251 rafmagn.
Meðaltekjur á íbúa eru 182
dollarar á móti 1.453 í Banda
Framhalo a 13. sfðu. ,
Er sérfræðingur í mis-
★
En muna menn eftir því,
er hið stóra portúgalska far-
þegaskip, Santa Maria, var tek-
ið hcrskildi og því siglt til
stranda Suður-Ameríku. Sá sem
stóð fyrir töku skipsins var
Henrique Galvao, höfuðsmaður
en sá sem skipulagði verkið,
átti hugmyndina og stóð á bak
við vai portúgalski hershöfðing
inn, Humberto Delgado. Taka
skipsins náði tilgangi sínum,
sem var sá, að beina athygli
heimsins að þeirri andstöðu.
sem er gegn einræði Salazars
í Portúgal. ,
Santa Maria í höfninni i Recife aS morgni htns 2. febrúar 1961.
heppnuðum byltingum
an komst hann til Suður-Amer
íku. Og þar er hann nú fullra
sjötíu ára og reynir að skipu-
leggja og samhæfa andstöðuna
gegn cinræði Salazars og er á
stöðugum ferðalögum til Norð-
ur-Afríku og Austur-Evrópu til
að hafa samband við portú-
galska flóttamenn með það í
huga að gera byltingu í Portú-
gal og steypa Salazar af stóli.
Fyrii skömmu komu út hjá
Cassells-forlaginu í Lundúnum
endurminningar Humberto Del
gados. The Memoris of General
Delgado. Ágætlega skrifuð bók
sem skýrir vel, hvers vegna til
raunir hans og andspyrnuhreyf
ingannnar í Portúgal til að
steypa Salazar hafa allar mis-
heppnazt. Delgado er maður
með réttar hugsjónir og hug-
myndir, en aðferðir hans til að
hrinda þeim í framkvæmd eru
allvafasamar til árangurs And-
staða hans hefur mest ein-
kennzt af stórorðum yfirlýsing-
um — en Delgado er Portúgali
og Portúgalar eru almennt
stórorðir.
f bókinni kemur fram að
áætlanir um töku Santa María
voru gerðar meira en ári áður
en af framkvæmdinni varð og
þetta hefði aldrei orðið vegna
peningavandræða og alls kon-
ar mótbyrs, ef DRIL, spánska
frelsishreyfingin hefði ekki
hlaupið undir bagga og lagt
fram féð. Portúgalska andstað
an hefur nú hætt samvinnu við
þá spænsku.
Næsta byltingartilraun, sem
Delgado skipulagði, var upp-
reisn hersins í Beja á nýjárs
dag 1961. Uppreisn var brotin
Það var Delgado, sem bauð
sig fram í forsetaframboð gegn
Salazar á sínum tíma. Eftir
það ofsótti Salazar >ann og Del
gado fékk hæli í brasilíska
sendiráðinu i Lissabon og það
Delgado hylltiir, þegar hain
kemur í kiördciidlna 1959, þegar
hann gerði hlna „dauðadæmdu'
tilraun tll að verða kjörinn far
setl.
Delgado (til vinstri) og skipstjórlnn Galvao, myndaðir saman í Cara-
cas, Venezuela í október 1959.
á bak aftur a nokkrum klukku
stundum og mikið mannfall
varð j liði hinna hraustu her-
manna, sem reyndu að hrinda
áætlunum Delgados í fram-
kvæmd. Þessi uppreisnartil-
raun virtist eingöngu grund-
völluð á óskhyggju — án skyn
semi eða forsjálni. Frásögn
Delgados af þessari uppreisn
er mcst um hans eigin erfið-
leika við að komast á fölskum
passa frá Marokko til Spánar
og þaðan ásamt einkaritara sín
Rögnvaldur Sigurjónsson:
TÓNLEIKAR Á LISTAHÁTÍÐINNI
Þann 12. júní voru á vegum
Listahátíðarinnar haldin upp-
lestrar- og hljómleikakvöld í
Tónabíói. Undirritaður missti
því miður af tónverki Áma
Björnssonar, sem þar var flutt.
Mosaik eftir Leif Þórarinsson
heyrði aftur á móti undirritað-
ur og einnig Romansa eftir
Hallgrím Helgason. Bæði eru
þessi verk fyrir fiðlu og píanó.
Verk Leifs er nýkomið út á
nótum á vegum Menningar-
sjóðs. Það er ágætlega unnið
verk, hnitmiðað í byggingu en
vandmeðfarið. Einar G. Svein-
björnsson og Þorkell Sigur-
björnsson spiluðu verkið aðdá-
anlega vel. Romansa Hallgríms
er litið stykki og snoturt, en
ekki minnisstætt. Túlkunin var
hér einnig ágæt.
Musica Nova hélt tónleika að
Hótel Borg sunnudaginn 14.
júní. Þar kom fram Polyfónkór
inn undir stjórn Ingólfs Guð-
brandssonar. Söng kórinn m. a.
lagaflokk eftir Gunnar R.
Sveinsson, sjö lög við gamla
enska texta um ástina, lífið og
dauðann. Þessi lög voru mjög
áheyrileg og prýðilega skrifuð
fyrir blandaðan kór. Junnar R.
Sveinsson lofar góðu sem tón-
skáld í framtíðinni. Kórinn stóð
sig með mikilli prýði undir
öruggri stjórn Ingólfs Guð-
brandssonar. Tríó eftir Svein-
björn Sveinbjörnsson var spil-
að af þeim Ingvari Jónassyni,
Einari Vigfússyni og Þorkeli
Sigurbjörnssyni. Verk þetta
Framhalo ð 13 síöu.
8
T í M I N N, sunnudaginn 21. júni 1964