Alþýðublaðið - 25.05.1952, Blaðsíða 5

mrnar
SÆNSKA ÞJÓÐIN telur síðan til sérstakrar þjálfunar í
írelsi einstaklingsins til þess
að hafa hverjar þær stjórnmála
skoðanir, s'em honum þóknast,
vera einn af hornsteinum lýð-
ræðisins. Sjálfri sér samkvæm
í þessu efni hefur hún til
skamms tíma verið mjög um-
fourðarlynd í garð sænskra
kommúnista, talið þá vera
meinlausan hóp pólitískra
skýjaglópa. í ljósi þessa skýr-
Ist sú staðreynd, að kommún-
istaleiðtoginn Hilding Hagberg
var af sænska ríkisdeginum
útnefndur í hina konunglegu
landvarna- og rannsóknar-
nefnd árið 1945, og kommúnist-
um þar með gefin aðstaða til
auðveldra gagnaaflana í hinum
þýðingarmestu stöðum í her-
varnakerfi landsins.
En njósnamál þeirra Ernst
Hilding Anderson og Frithiof
Enbom, sem nýlega hafa orðið
uppvísir að njósnum í Svíþjóð
á vegum sovétstjórnarinnar,
iiafa orðið völd að mjög breyttri
afstöðu, sænsks almennings til
kommúnista þar í landi.
NJÓSNIR ANDERSONS
Snemma morguns í s. 1. nóv-
embermánuði var Hilding An-
derson vakinn upp til að hlýða
á dóm þann, sem hann skyldi
hl^óta. Hann var fölur, en að
öðru leyti hinn brattasti. Nord-
ström dómari dæmdi hann til
lífstíðar fangelsisvistar fyrir að
hafa á kerfisbundinn hátt og að
yfirlögðu ráði svikið land sitt
í hlýðnisafstöðu vuð erlent
stórveldi. Þar með höfðu; náð
hámarki sínu þau málaferli,
sem mesta athygli hafa vakið
í Svíþjóð á síðari tímum, og um
leið þau sögulegustu, njósnamál,
sem nokkurn tíma hafa komið
fyrir rétt þar í landi.
Það, sem fyrst og fremst
einkennir þesar njósnir, er það,
hve þær voru í senn einfaldar
til úrlausnar og þó mikilvægar
frá hernaðarlegu sjónarmiði.
Það byrjaði árið 1928. Þá
gerðist Anderson meðlimur í
æskulýðsfélagsskap kommún-
ista í Stokkhólmi. Nokkrum ár-
um síðar gekk hann í sænska
flotann. Þar hóf hann fyrstu
undirróðursstörf sín, með því
að taka þátt í að rita og út-
foreiða kommúnistískt tímarit,
sem gekk undir nafninu „Tund
urskeytið“. Framferði Ander-
sons hið ytra var eins og bezt
varð á kosið. Hann var gáfaður
og fjörugur piltur. Hann var
kostaður af flotanum til sér-
stakrar þjálfunar og skóla-
göngu og varð liðsforingi árið
1940. 10 árum síðar hafði hann
lokið framhaldsnámi í meðferð
loftskeyta- og útvarpstækja,
svo og ýmiss konar siglinga-
tækja, m. a. radar.
Anderson virðist hafa hækk-
að í tigninni í kommúnista-
flokknum samtímis því sem
yegur hans óx í flotanum. Dag
nokku.rn árið 1946 kynnti
blaðamaður við ,,Ny dag“ (blað
sænska kommúnistaflokksins)
hann fyrir sendiráðsritara Sov
étríkjanna, Konstantin Vino-
gradov að nafni. Þeir urðu
fljótlega miklir mátar, borðuðu
oft saman úti og fengu sér tíð-
um neðan í því. Ári síðar mu.n
Vinogradov hafa verið búinn
að ganga úr skugga um, að An-
derson væri maður, sem mætti
treysta til allra hluta, og kom
foonum nú í kynni við Victor
Anizimov, starfsmann Tass-
fréttastofunnar rússnesku í
Stokkhólmi. Anizimov tók hann
hvers konar njósnastarfsemi.
Honum var kennt að nota ó-
sýnilegt blek, að skipuleggja
leynifundi, gefa skýrslur um
legu og útbúnað hernaðarmann
virkja o. s. frv.
Það var í nóvembermánuði
1949, sem Anderson fékk fyrsta
viðfangsefnið. Hann átti að
gefa nákvæma skýrslu um legu
varnarmannvirkja í flotahöfn
Stokkhólmsborgar, með sér-
stöku tilliti til þess, hvaða ráð-
stafanir væru þar gerðar til
þess að koma í veg fyrir
skemmdarstarfsemi eða til þess
að hrinda hugsanlegri hernað-
arlegri árás. Það reyndist létt
verk og löðurmannlegt fyrir
Anderson, sem um þessar
mundir var starfsmaður Stokk
hólmsflotans, að skila þessu
verki.
Annað verkefnið, sem An-
derson fékk, var að afla sams
konar upplýsinga um flota-
stöðina í Karlskrona. Einnig
það varð honum, stöðu, sinnar
vegna, mjög auðvelt verk.
Njósnarinn dró upp nákvæma
mynd af vörnum virkisins,
skrifaði um það nákvæma
skýrslu og lét fylgja lósmynd-
ir af því, sem máli skipti. Gögn
sín flest geymdi hann í íbúð
sinni á skipi því, sem hann
þjónaði á, svo og fullkomin
ljósmynda- og framköllu.nar-
tæki. Þetta vakti þó ekki at-
hygli skipsfélaga hans.
Um þetta leyti urðu skipti á
yfirmönnum Andersons. í stað
Anizimovs kom 25 ára gamall
starfsmaður við hernaðarsendi-
nefnd Sovétríkjanna í Svíþjóð,
Orlov að nafni. Anizimov var
sendur heim til Rússlands eftir
dygga þjónustu. Að því er bezt
hefu.r verið vitað, munu Rúss-
ar hafa launað honum flugu-
mannsstarfið í Svíþjóð með
því að gera hann að hægri
hönd Beria, yfirmanns hinnar
rússnesku leyniþjónustu,.
Næsta verkefni Andersons
var sérstaklega valið með hlið-
sjón af atvinnu hans. Honum
var falið að gefa skýrslu um
hið hernaðarlega mikilvæga
hérað, Lappland, nyrzt í Sví-
þjóð, þar á meðal um flug- og
flotastöðina í Luleá, svo og um
Bodenvígið, sem er talið lang
mikilvægasti hlekkurinn í vörn
um Norður-Svíþjóðar. Grun-
lausir um tvöfeldni Andersons
gerðu yfirmenn Bodenvirkisins
þetta verkefni hans mjög auð-
velt með því að skipuleggja
sérstaka sýningui á virkinu
fyrir Anderson og skipsfélaga
hans!
Svo kom 21. sept. árið 1951.
Sænska lögreglan hafði fengið
veikan og óstaðfestan grun á
Anderson. Ástæðan var sú, að
hann hafði sézt á ferli í Karls-
krona, þegar hann átti að vera
í leyfi í Stokkhólmi. Lögreglu-
þjónar veittu honum eftirför,
þar sem hann ók á reiðhjóli og
stefndi að torgi nokkru í miðri
flotaborginni. Þar nam Ander-
son staðar, fór af hjólinu og
gekk á brott. Lögreglan beið.
Stuttu síðar kom Anderson til
baka, tók annað hjól, sem fé-
lagi hans, Orlov, hafði skilið
eftir -handa honum. Hann var
þegar gripinn, og nú skorti ekki
lengur sannanir gegn honum.
I baktöskum beggja hjólanna
voru skýrslur og Ijósmyndir.
Þegar í stað var gerð húsrann-
s<J-in hjá Anderson, og þar
fundust firnin öll af sams kon-
ar gögnum.
Samkvæmt álþjóðalögum
var ekki leyfilegt að handtaka
Orlov; en honum var þegar í
stað vísað úr landi. Enginn veit,
hvað af honum hefur orðið.
NJÓSNIR ENBOMS
Ofsi almennings gegn fram-
ferði Andersons hafði ekki
sljákkað neitt að ráði, þegar
annar Rússanjósnari var hand-
tekinn í Svíþjóð. Það var Fri-
thiof Enbom, 33 ára, sem hand-
tekinn var 21. febrúar í vetur.
Hann var blaðamaður að at-
vinnu, og hefur gegnt starfi
fyrir kommúnistablaðið „Norr-
skensflamman'* frá árinu 1947.
Bráðabirgðayfirheyrslur hafa
leitt í ljós, að njósnir hans hafa
verið jafnvel enn þá skaðlegri
en Andresons. Ásamt tveim
félögum sínum, sem báðir hafa
verið handteknir, hefur hann
stjórnað njósnum á svæðinu
kringum Bodenvirkið og á
öðrum stöðum í Norður-Sví-
þjóð. Annars virðist flest líkt
með njósnum þeirra Andersons
og Enboms, annað en það, að
sá síðarnefndi er talinn hafa
tekið reglulega við greiðslum
fyrir störf sín, en Anderson
ekki. Báðir voru þeir hlýðnir
kommúnistar, og báðir voru í
þjónu.stu Sovét-Rússlands.
Enginn veit með vissu,
hversu mikilla hernaðarlegra
upplýsinga þeir hafa getað afl-
að húsbændum sínum.
1 f
:
SfR
> d y ■
Kosningaskrifsíofa
r r
sfuðningsmanna Asgeirs Asgeirssona
Austurstræti 17.
Opin kl. 10—12 og 13—22.
Símar 3246 og 7320.
KJÖRSKRÁ LIGGUR FRAMMI.
Áður en þér gerið kaup
á erlendum PRJÓNAFATNAÐI, gjörið svo vel að liía
inn á Skólavörðustíg 3. — Verð og gæði fyllilega sam-
bærileg við beztu erlendar prjónavörur..
Prjónavöruverzlun Önnu Þórðardóttur h.f.
Skólavörðustíg 3. — Sími 3472.
Að lokinnf vefrarvert
EINS OG VENJULEGA eru
mikil þáttaskil í atvinnulífi
þjóðarinnar, þegar vetrarver-
tíðinni lýkur. Þá eru tekir upp
aðrir veiðihættir eða skipun-
um lagt fram að síld. Hjá tog
urunum er samt engin stöðv-
un, þótt engu að síður sé þar
mikil breyting. Fiskurinn er
farinn af vetrarmiðunum, og
skýrslur um aflamagnið nema
fram að marzlokum. Þá var
heildaraflinn 80 þús. lestir á
móti rúmiim 70 þús. lestum ár
in 1951 og 1950. Fiskifélagið
ætti að birta aflaskýrslur viku
lega eins og Norðmenn ger*.
Með núverandi fyrirkomulagi
er það alltaf rúmum mánuði á
eftir (aflamagnið í marz er til
AFLEIÐINGAR
LÆRDÓMUR
OG
í stuttu máli mætti draga
saman beinar og óhjákvæmi-
legar afleiðingar af starfi
þeirra sem hér segir, svo og
ráðstafnir, sem gerðar hafa
verið af tilefni njósnanna:
1) Landvarnir Svíþjóðar hafa
beðið meira tjón en hægt er að
gera sér grein fyrir. Sérstak-
lega á þetta við u,m varnir aust
urstrandarinnar, sem fyrst og
fremst er ætlað það hlutverk
að mæta hugsanlegri árás yfir
Eystrasalt úr austri.
2) Sérstakar ráðstafanir hafa
verið gerðar til þess að koma í
veg fyrir að aðrir en þjóðhollir
menn verði hér eftir ráðnir í
störf, sem veita aðgang að
hernaðarleyndarmálum. Hins
vegar hafa enn engar ráðstaf-
anir verið gerðar til þess að
fjarlæga tortryggilega menn,
sem þegar hafa verið ráðnir
til slíkra starfa.
3) 6 .marz voru samþykkt
lög, sem styrkja aðstöðu ör-
yggislögreglunnar. Henni eru
leyfðar símanjósnir og enn-
fremur er nú heimilt að hand-
taka hvern sem er fyrirvara-
laust, þótt sannanir skorti, og
Framh. á 7. síðu.
nú verður að leita á ný mið og i^mnt 9. maí). en þetta er baga
þá oft fjarlægari. Þá er líka ]ee-t við afurðasöluna og gcf.tf
farið á aðrar veiðar eins og minni bendinvu um, hvernig
karfa og meira veitt í salt. j hagkvæmast sé að haga veiðun
Að þessu sinni verður meíri, um.
röskun í þessum efnu,m vegna | Við hagnvtingu aflans í vet-
breyttrar aðstöðu til veiða með ur er það eftirtektarverl,
botnvörpu og dragnót vegna hversu hagkvæmast sé að haga
víkkunar landhelginnar, og er ( veiðunum.
allt enn óráðið, inn á hvaða Við hapnvtingu aflans í vet-
nýjar leiðir verður lagt. | ur er bað eftirtektarw'ft,
Aðkomufólkið streymir úr hversu sala á ísvörðum fiski á
verstöðvunum til síns heima. I erlendum markaði liefur dreg-
þar sem ótal verkefni bíða við izt saman (minnkar um 10%
óskyld störf við plóg og herfi ^ frá árinu áður) á sama tíma og
í sveitinni. Það þarf kartöflur. meira er frvst (60% aukninp.)
með fiskinum og mjólk í graut 1 0g saltað 10% au.knipg). MiMu
inn. Eða lagt er upp í nýja'meira fór einnig í herzlu í vet-
leit að atvinnu, til þess svo aít Ur en áður, en veiðar fyrir fiski
ur að leita í verið á ný í bvrj-
un næstu vertíðar.
Fiskveiðarnar voru stundað-
ar af miklu kappi í vetur og
sjálfsagt víðast hvar hverri sjó
færri fleytu haldið til fiskj-
ar. Hafa skipverjar vafalaust
um
mjölsverksmiðjur voru sem eng
ar í vetur. en rniklar á sama
tíma í fyrra.
Við veiðarnar í vetur var
tvennt eftirtektan'ert. Annað
var, hve vel aflaðist í borskn-.
netin. Er miög sennilegt, a'ð
sér

MOTID
verið um 5000. Ekki þarf. margir bafi hug á að fá
færri til að vinna að hagnýt-, nPf ’hér syðra fyrir næstu ver-
ingu aflans í landi. Meiri þátc- j p-g j- von um jaf ngóðan afla
taka í fiskveiðunum og vaxandi ( nr-ct Hitt var hinn nukli áfli
áhugi fyrir útgerð á. tvímæla- f v,jnu nýju flotr'.'örou síðari
laust rót sína að rekja trl Hluta. vertíðarinnar. Það vei5
bættra starfsskilyrða hjá út- arfæri, sem sópar þannig fisk-
bættra starfsskilyrða hjá ét-Jjnum af braununum, þar sera
gerðinni, sem fengizt hafa. fyr hann er ag hrygna og hefur átt
griðland hingað til, getur jafn
vel orðið þroskstofninum ba>ttu
legt, en hann er bó ekki við
kvæmur fvrir mikilli veiði,
eins mikil og viðkoman er,
Gegndarlaus netaveiði á hrann
unum getur líka verið hættu-
leg.
En það er hætt við, að precl
ikanir komi að li$iu haldi í
þessum efnum. Það hefur aldrei
heyrzt, að hætt hafi verið að
nota veiðarfæri fyrir það eitt,
að það hafi náð betri árangri
en annað, sem fyrir var. Þvert
á móti hefur verið revnt aS
fullkomna það til þess að vera
enn stórvirkara.
í byrjun vertíðar urðu sorg-
leg sjóslys, er bátar fórust frá
.. Akranesi og Grindavík með
'I Framhald á 7. síðui.
ir hinn svonefnda bátagjald
eyri. Og mikilvæg er hin aukna
útgerð og atvinna, sem skapast
í kring um hana, fyrir utan
gjaldeyristekjurnar, og mættu
þeir gjarnan minnast þess, sem
láta ekkert tækifæri ónotað til
þess að ráðast að þessu fvrir-
komulagi án þess að benda á
annað, sem gerði sama gagn.
Enn eru ekki fyrir hendi
heldur áfram í dag klukkan 2. Spennandi keppni
í 10 íþróttagreinum. Aðgöngumiðar fyrir kepp-
endur og starfsmenn afhentir við innganginn. —
AB 3