Alþýðublaðið - 14.11.1952, Page 5

IN MEMORIAM
v
i Löngulíhu í Kaupmannahöfn. Það er oft margt um manmnn a Long!’;
” * línu í Kaupmannahöfn við stangarveioi
gér til skemmtunar. Myndin var tekin við eitt slíkt tækifæri. Veiðimennirnir standa á hafnar
foakkanum hlið við hlið, hver með sína veiði.töng og afia oft furðuvel, þótt uppi í land-
Steinum sé.
..Þeir fúnuðu alclrei í
Fróðárhirð.“
FLESTIR íslendingar munu
Lannast við Fróðárundrin, sem
Eyrbyggja lýsir svo snilldar-
lega, og Einar Benediktsson
orðin bónbjargarlýður erlenör
ar stóiiþjóðar. Atvinnuleysi
herjar fjölmarga bæi pg þorp
úti um land. Verzlunarólag er
í algleymingi. Atvinnuvegir
riða til falls. Kaupgeta almenr
gerði síðar í hinu spaksnjalla j ings er blóðsogin Hér er sem
Ivæði sínu, Fróðárhirð, að í-1 narikl 1 algleymingi, þar
rnynd íhalds og sálardreps. í
J>ví ljósi skoðað á hver kyn-
slóð sína Fróðárhirð og sín
Fróðárundur. Hirðin gengur
aftur og undrin gerast
se ofan- í æ. Þeir fúna aldrei
í Fróðárhirð, eins og Einar
Benediktsson orðaði það. Hiít
er annað mál, að draugagang-
gangur hennar í þjóðlífinu er
sem fólk er etið á fæti, ein.s
og Einar Benediktsson orðar
það.
Eymd silíkra sálna ejj vissu-
lega átakanleg.
Og á meðan heldur áfram ó-
stjórnin, sem Einar Benedikts
son lýsir svo snilldarlega. Þaö
er eins og hann hafi séð nú-
verandi ríkisstjórn Ijóslega
fyrir sér:
,.í blindandi fálr.\' týndist
hvert tak,
í tómt greip. hver einasti
kraftur.
Með hnakkana frammi, en
hökur á bak,
með hausa við gólf. og tær
upp við þak,
var öfugriðinn hver raftur.“
,,En kringum trogin var
óþrotleg ös,
þar átu þeir, supu og
drógu í nös.“
En þrátt fyrir þetta hörm-
ungarástand skal enginn halda
jtnismagnaður eftir ástandi og ! að draugagangurinn réni. Síð-
aldarhætti. Fólkinu á Fróðá ur en svo. Fróðárhirðin nýja
|>ykir misþungt að búa við hefir aldrei verið aðsópsmeiri
foann. Skreiðin — hinar dag- j við langelda Fróðár en í
legu neyzluvörur — eru í mis ■ dag. Nú er hennar eftirlætis-
Stórum stíl etnar innan úr j tími. Kringum kjöttrog henn- Kvernig hvert „bjargrað vi '
roðinu. Selshausinn skekuv I ar er óþrotleg ös, þar hrindast sjavarutvegmn hefu^ orðið tn
sig misforynjulega upp úr eld draugar um „horbein og mötu , bölvunar? Hvernig „Veiz un-
grófinni. Stundum er þessi ó- nautssæti", eta upp birgðir arfrelsið \arð okrarafrelsi.
sómi svo merglaus, að enginn Fróðárbúsins, drekka öl þess Í3ar beí'ur svo sannar cga. vcr-
foirðir um hann, stundum svo og draga sér í nös. Og önn- haus -við golf. en tær vi
djöfulmagnaður, að almenn- , legast af öllu ömurlegu er það,
anenningur er lostinn ótta og 1 að margur kvikur maður hef-
Er ekki bókstaflega eins og
skáldið sé að lýsa hér gengis-
féllingar-„bjargráðinu“, sem
snérist svo hörmulega í hendi,
Fróðárhirðarinnar nýju
skelfingu. Nú
þeir tímar.
eru einmitt j ur nú af vesaldóm hjarta síns
dáið í hirðina til þess að geta
„hrundizt þar um horbein og
mötunautssæti,“ unz haninn
„Svo ljóma'ði da/ir. Með
lúðurhljóm
var lostið á hurðir o>g
glugga.“
En sem betur fer, eiga aj/ar
hörmungar sér endi. Fróðár-
undur standa ekki til eilífðar.
„Náríkið hafði ei aftöku-
staj/ 1 galar. Selshausinn gægi.st
þvífólkiðvaretiðáfæti.“|hærra °g h^a upp úr eld- __
Með tilkomu ársins 1950 j grofmm; ÞV1 að honum vev^ Fróðárhirð á sinn dyradóm.
faófst eitt hatramasta Fróðár-. j U1 nu el ^ a ro a .or u ’ Hver selshaus á járndreps-
iundrið, sem a þessari old hef- , , sleggju Kjartans a Froða -yf-
^ hióð smiðar huskonu ernnar með . i,
íir dunið yfir ír.enzka þjóð.
S>á gekk sveit Þóris viðleggs
og Þorgrímu galdrakinnar al-
anolduð að stjórnareldinum
sneð sjórennandi flokki Þór-
odds skattkaupands^ öðru
nafni afturhaldsöfl Fram-
sóknar og Sjálfstæðis. Það er
Fróðárhirð hin nýja. Sá
draugagangur herjar nú þjóð-
ina með þeim fádæmum, að
jiær hver húskarl og grið-
kona á Fróðá þorir varla um
|>vert hús að ganga fyrir sels
foaus þeirra Bjarna Benedikts-
sonar og Eysteins Jónssonar,
sem gægist feiknsjónum upp
á efnahag og atvinnuöryggi
Kiaana. En í skreiðarbúri er
nær annar hver fiskur etinn úr
roði, þegar neytandi hvggst
leggja sér hann til munns, því
sð draugsrófur Hermanns og
Ólafs elta ólar um skreiðar-
folaðana. Þessi skefjalausi
draugagangur og óstjórn Fróð-
árhirðar hinnar nýju hefur
nú brátt staðið um tvö ár, og
verkin sýna merkin: Þjóðin er
ir höfði sér. Djúpsett ráð
Snorra goða stefna drauga-
gangi af höndum hverrar
þeirrar kvnslóðar, sem hefur
hug og djörfung til að rísa
gegn hræðslugæðum við
drauga. Að vori getur þjóðin
sett dyradóm yfir Fróðárhirð-
, „ . , , inni og stefnt henni úr hús-
dauðyfhð mjakast varla a j um Ag VQri ber henni heilög
hhö,
legSi af
Iónni.“
bvottavífl í hendi: Við hvert
vinnukonuhögg Tímans og
Dags í íhaldshausinn, hefur
hann færst upp, og er nú senn
kominn upp fyrir hreifa.
„Og fólkið tók drauganna
dám og sið,
þótt sviðaþef
skylda gagnvart sér og af-
komendum sínum að kveða
draugagang helstjórnarinnar
En þrátt fyrir allan þennan' niður. Kjartan á Fróðá er víg
draugagang, þrátt fyrir að búinn — Alþýðuflokkurinn
nær þver óbreyttur liðsmaður j og verkalýðshreyfingin —
Flramsóknar og Sjálfstæðis styðjum hann til þeirra stór-
sjái og viðurkennj^ hvílík dáða að reka selshausinn nið-
mara Fróðárhirðin nýja er á ur. Þá en ekki fyrr lýkur þeim
þjóðinni, vill fár eða helzt Fróðórundrum. er nú standa.
enginn úr þeim hópi leggja til Hér gildir ekki að fara und-
atlögu við hana. Það er skek- an á hræðsluhæli fremur en
inn úr þeim allur dugur. Þeir á Fróðá forðum. Hér eins og
hafa tekið dám og sið draug- 1 ætíð er það falsspeki að heiðra
anna og hafa.sig undan eld- skálk, svo að-hann skaði þig
gangi þeirra, þótt draugarnir I ekki.
hafi ekki einungis sviðið af Framsóknarmenn, sem
þeim fötin, heldur er nú, farið 1 sjáið bölvun Fróðárhirðar-
ENGINN þurfti að sjá og
iieyra Arna Pálsson nema
ginu sinni til að muna hann
>g þekkja. Hann var flestum
jamtíðarmönnum svipmeiri og
sérstæðari, stórbrotinn gáfu-
maður. orðsnjall og ritfær á
bo-rð við meistara bókmennta
okkar og þjóðlegra fræða. Þeg-
ar hann sótti eða varði mál aí
kappi, kvað að honum eins og
víkingi í höggorrustu. Undir-
ritaður heyrði hann einu sinni
flytja ræðu á stórum öpinber-
um fundi. Það var ógleyman-
legur viðburður. Persónuleiki
mannsips og snilli ræðunnar
flæddi saman eins og fljót og
haf. Sama gildir um ritgerðir
hans og blaðagreinar. Sumum
fannst hann of afkastalítill rit-
höfundur. En þess ber að gæta, !
að Arni Pálsson. mun. aldrei
' hafa látið frá sér fara á prer.t
vanhugsaða setningu, hvorj
heldur litið er á efni eða fram- 1
setningu. Því_ fór víðs ijarri, '
að hann væri hamhleypa til
ritstarfa. Hann var hæggeng-
ur, en þungstígur, enda urðu
spor hans djúp. ,,Á víð og
dreif“ er ekki mikil bók að
vöxtum. Eigí að síður liggur
henni til grundvallar merkileg
mannsævi.
Árni Páls'son var snillingur
mannlýsinganna. Ritgerðir
hans um Jóhann Sigurjónsson,
Andrés Björnsson og Georg
Brandes eru og verða óræk
vitni þéirrar fullyrðirigar. En
þær erú aðeins fá dæmi af
mörgum. Árni lýsti í hvers-
dagslegri samræðu mönnum,
er í tal bárust, af sömu and-
legu íþrótt. Oft var hann dóm-
harður, en álit hans byggðist
ávallt á rökum, þekkingu og
hreinskilni. Þess vegna varð
9 honum sjaldan þokað frá af-
stöðu eða ályktun. Umburðar-
lyndur var ‘hann ekki, en
samt. leitaði hann fróðleiks um
menn og málefni af frábærrí
kostgæfni og undraverðu lítil-
læti. Honum var og Ijúft að
skipta um skoðun, ef hann
sannfærðist um nýjan sann-
leik, Þetta kom skýrt fram í
afstöðu hans til þjóðmála.
Hann var víðsýnn og frjáls-
lyndur og rakst illa í flokki.
Árni kaus jafnan frejnur oð
fara ferða sinna einn og frjáls
en aka í annarra vagni. Og
(honum var ekki villugjarnt,
þó að breytti um átt. Hann
var eins og foldgnátt fjall,
sem stendur djúpum rótum og
jyftir háum tindi.
Árni Pálsson var rammís-
lenzkur, enda lágu til þess öll
rök uppruna hans, skaplyndis
og menntunar. En jafnframt
var hann heimsborgari, fylgd-
ist með mönnum og málefnum
Víðrar veraldar og jhugði að
flestum öldum, sem risu á
stórasjó samtíðarinnar. Hann
var mikill aðdáandi brezkra
blaða og íaldi síg í ærinni
þakkarskpld við þau. Þar gafst
honum kostur á veraldar-
speglij sem hann vissi sér ó-
hætt að treysta. Sjálfsagt hef-
ur þeim stundum skjátlazt,
Árni Pálsson.
enda mannaverk, en Arni. var
þess fuTviss, að þau hefðu
aldrei að • honum logið vitandi
vits, og éfni þeirra, annað 'en
fr'éttir. var honum líka rnjög
að skapi. Mest mat hann
„Manehester Guardian“, sem
gefur sjálfu sér vitnisburðmn
„wise and witty,“ án þess :að
nokkur dirfist móti að mæla.
Árni Pálsson hlaut að hafa vel-
þóknun á slíku blaði. Fróð-
leikur og fyndni voru honum
Ijós á vegi lí/jins frá æsku tii
elli.
Öllum. sem höfðu af Árna
Pálssyni einhver kynni, mun
fyndni hans ógleymanleg. Á
honum sannaðist daglega þao,
sem Guttormur J. Guttorms-
ron kvað um Káin. Hann var
„Geysir gamanyrðr)“ Árni
reyndist öllum oðrum hnytti-
legri í orðum, hvort heldur um
var að .ræða marga eða íáa,
unga eða gamla. Tilsvör hans
voru eins og örvar a£ stréng
beinskeytts bogmanns. Orð-
heppni hans og snilli í sam-
líkingum skaut upp eins 03
kafbát í lógnsævi hversdags-
legasta umræðuefnis. Það var
unaðslegt að vera samvistúm
við Árna, sjá hann og heyra.
Hann var í samræðu eins og
góðhestur, sem reisir makkann
og sprettir úr spori á hverjum
grónum velli.
Árni Pálsson fékk naúmast
notið sín, þrátt fyrir allt það,
sem honum var til lista lagt.
Islenzk örlög sniðu honum of
þröngan stakk. Erlendis hefði
hann orðið víðfrægur ritsnill-
ingur og mælskumaður. hauk-
ur meðal hauka, en hér var
hann löngum sem örn í kríu-
hópi. Hins vegar setti hann
slíkan svip á bæinn og land-
ið, að hans verður minnzt um
langa franatíð. Hann kveður
heiminn á vi/sjálum tímúm,
þegar margt af því, sem honum
var hjartíólgnast, virðist í vá-
legri hættu. Hann lifði ekki
sigur siðmenningarinnar yfir
villimennskunni, lýðræðisins
yfir einræðinu og árvekninnar
yfir ,i advaraleysinu. „Man-
chesíer Guardian" flutti hon-
um aldrei sumar þær fréttir,
sem hefðu glatt hann mest. Em
spor hans sjást á veginum, og
þau vísa rétta leið.
Helgi Sæmundsson.
að leggja „sviðaþef af loani11.

Framhald a 7. síðu.
aiiundiir
verður haldinn í 1. kennslustofu háskólans í kvöld
klukkan 20.
Venjuleg aðalfuhdarstörf.
Önnur mál.
íþróttakvikmynd. Stjóm í. S.
AB5