Alþýðublaðið - 07.11.1953, Qupperneq 7

Laugardagur 7. nóv. 1953,
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Valfýr á grænni treyju
Framhald af 4. síðu.
þannig stígandi heildarinnar
og lokalausn hennar. Þannig
lýkur til dæmis öðrum megin-
þætti sjónleiksins með dauða
Valtýs bónda við Gálgaás, en
síðan hefst annar kafli, sem lýs
ir eftirmálum og afleiðinum
þess, er gerðist í fyrri kaflan-
um, og lýkur á sjálfsmorði sýslu
mannsins. Hins vegar eru marg
ar persónurnar dregnar sterk-
úm dráttum, auk þess sem mörg
atriðin sýna ótvírætt, að höf-
undurinn hefur næma sjón á
þá möguleika, sem tjöld og leik
sviðstækni veita honum til að
skapa sterk, dramatísk áhrif.
Mestu ræður þó um þær frama-
vonir, sem hiklaust má binda
sterkri og fjölhæfri, lekirænni
frásagnargáfu, að hún mun
duga honum til mikilla afreka.
Svo fremi, sem honum tekst að
stilla henni í hóf, og marka
hermi fastan, kvistlausan far-
veg. Úr því fæst fyrst skorið,
hvort honum tekst það, þegar
hann tekur sér fyrir hendur að
frumsemja leikrit sem leikrit,
v— og þess verður vonandi ekki
langt að bíða.
• Þjóðleikhúsið hefur gert sitt
til þess. að flutningur þessa
nýja leikrits mætti sem bezt tak
ast. Leikstjórnin er í öruggum
höndum Lárusar Pálssonar, og
ber vitni smekkvísi hans, vand
virkni og hugkvæmni, enda
þótt mér þyki leiktjáningin full
sterk og hávaðasöm á köflum,
ög sumir leikendanna gera til
dæmis fuilmikið að því að slá
saman hnefum og lófum. Leik-
tjöld Lárusar Ingólfssonar eru
ýfirleitt vel gerð, og ljósum hag
lega beitt til aukinna áhrifa.
Gestur Pálsson leikur Valtý
bónda á Eyjólfsstööum. í fyrstu
atriðunum skortir hann nokk-
úð á hinn rólega virðuleik, sem
búast má við af slíkum bænda-
öðlrngi, það er þá þegar einhver
óró og kvíði í fasi hans og mái’.
Betur tekst honum þegar á leik
inn líður, og í nokkrurn atr’ð-
um, •— eins og í réttarsalnum,
er leikur hans mjög sannfær-
andi. í síðasta atriðinu undir
Gálgaási glatar hann hins
vegar tökum á viðfangsefninu
og áhorfendum. — í slíkum at-
riðum, þar sem leikfrásögnin er
þrung'in harmrænum óhugn-
aði. má svo örlítið út af bera-J.il
þess.
Þóra Borg leikur konu
Vaitýs, hina stórlyndu, en þó
viðkvæmu húsfreyju að Eyjólfs
stöðum. Þóra Borg lék þetta
hlutverk af skilningi og stillti
túikun sinni hvarvetna vel í
hóf. Það er eins og sumir leik.
eridur álfti. að veninlegt. fólk
fái æði og aepi og skelli.saman
lófum, þegar eitthvað válegt
ber að höndum. Slíkt er fnesti
misskilningur; flésta setur
hljóða í harmi, og leikur frú
I
skiptunum við sýslumann, —
þar er tigin bóndakona á ferð.
Vali Gíslasyni er mikill
vandi á höndum í hlutverki
Jóns sýslumanns. Jón sýslumað .
ur er sálsjúk persóna, veik-
geðja og viðkvæmur ofstækis-
maður, sem notar lagabókstaf-
inn að yfirskini, te’.ur það köll
un sína, að þjóna „réttlæti lag-
anna“, og gengur þar alltaf
feti skemmra. Að mögu leyti
er sýslumaðurinn vel gerð sál-
greiningarmynd. Þó finnst mér,
að sú mynd hefði orðið enn
ljósari, og um leið sterkari, ef
höfundur hefði ekki farið að
blanda Struemse í málið. Að svo
miklu leyti, sem af gangi leiks
ins á sviðinu sést, verður sú
.skýring á handtöku Valtýs
bónda og ofsókn sýslumanns á
hendur honum,.langsótt um of,
og virtist sem nægt hefði hin
brjáiunarkennda ofstækisútrás
þeirrar innibyrgðu veikleika-
og minnimáttarkenndar, sem
sýslumaðurinn þjáist af, til þess
að réttlæta athafnir hans um
se-nniiega afleiðingu innri or-
.saka. Manni finnst dálítið ein-
kennilegt að heyra og sjá
íslenzka afdalabændur á seytj-
ándu öld ræða stórpóltík og
valdsmenn hnika til dómum til
samræmis við hana. En höfund
urir.n leitast á þann hátt við
að spegla nútíðina í skuggsjá
fortíðarinnar, sem er vitarilega
á allan hátt réttlætanlegt, — ef
sú ádeila er greinileg þunga-
miðja leiksrás, en ekki hliðar-
stökk. Þess ber bó að geta, að
fyrir bragðið fá áhorfendur að
njóta eins snjallasta aíriðis í
leiknum, samtals þeirra Jóns
sýslumanns og Wíums stéttar-
bróður hans. Af'þéiirúhöfundi,
sem getur samið slíkt leikatriði,
má mikils vænta.
Bezt tekst Val að sýna hroka
sýslumannsins, miður að túlka
sálarkvöl hans. En minnis-
stæður hlýtur sýsluriiaðurinn
að verða áhorfendum fvrir
margra hluta sakir, svo stór-
brotin persóna, sem . hann er
í veikleika sínum. Kegína Þórð
ardóttir leikur konu hans af
ríkri samúð og S'kilningi.
Búrik Haraldsson leikur
Valtý yngri af heilbrigðum
þrótti, þótt á stundum skorti
ofsa hans, þann innibyrgða
þungá. sern með þarf til að
gera hann sannfærandi. Og
Haraidur Björnsson bætir
barna enn við sig rnerkilegu
leikafreki, hlutverki flakkar-
ans. Þar hjálþast allt að, gervi,
framsögn og leikur svipbrigSa
ög hreyiinga, til að skapa þénn
an sérkennilega, umkomulausa
mann,. sem veit sig jafnsterk-
an valdsmanninum fyrir um-
kömuleysi sitt, sem ekki verð-
ur af iior.um dærnt.
Heilsteyptasta og sterkasta
persóna leiksins verður þó
séra Jón, leikinn af Jóni Að-
ils, og' mun Jóni sjaldan hafa
Þóru verður pannastur í s'ÍJvnH betur tekizt, enda er nú -loks
hljóðu. tjáningu hans. Eklci
skortir hana heldur festu í við
Hannes á horninu.
Frarnriaid af 3. síöu.
ur segull, sem allir hlutu að
dragast að. Enn hefur hann
þer.nan sjarrna. Ég sá það í
augum hans, þegar liann las
Ijóð og sagði sögur. ,,Hér kem
ur aldrei neinn, síðan böivað-
ur siiriinn kom“, sa-gði Páli.
' STUNDIN varð sll of stult.
farið að sýna hinum rniklu
llæfileikum hans þarin sjálf
sagða sóma. að sóa þeim ekki í
hlutverk bófa og misindis-
manna eingöngu. Mannlega
réttlæVskennd, titúarvissu óg
dirfsku prestsins ískst honum
að túlka með sannfærandi lát-
leysi og styrk, og einlægri inn
lifun.' Jón Aðils á sannarlega
skilið að hljóta fleiri slík hlút
verk.
Leikrit þetta er mannmargt,
en örinur hlutverk en þau, sem
framhjá að geta leiks Ævars'
Kvarans i hlutverki Wiums
sýslumanns, sem er með af-
brigðum hnitmiðaður og mark
viss og leiks Baldvins Halldórs
sonar í hlutverki Valtýs Halla-
sonar sakamanns, sem tekst
frábærlega að túlka umkomu-
leysi þessa örlagarekalds, sem
lent hefur á glæpabrautmni
vegna uppeldis og umhvei'fis.
í heiid verður sjónleikurinn
helzt til þunglamalegur og um
of skiptur. eins og fyrr er sagt.
Ég er þess fullviss, að þá hefði
hann orðið heilsteyptara og
betra leiksviðsvark, ef höfund
urinn hefði samið það eftir
þjóðsögunni. og iátíð það enda
á dauða Valtýs bónda undir
Gálgaási, en ekki rakið
skáldsöguna. En dramatískur
frásagnarþróttur höfundar gef-
ur hin glæsilegustu fyrirheit,
og það er von mín, að hann láti
nú skammt högga á milli. Enn
höfum við ekki séð þess dæmi,
að skanað hafi verið heilsteypt
leiksviðsverk úr skáldsögu. —
Gunnari B. Hansen tókst það
ekki og Kiljan ekki heldur, —
og þarf höi’undur því ekki að
láta slíkt á sig fá. Og þjóðleik-
húsið á þakkir skiiið fyrir að
hafa vandað svo vel sem raun
ber vitni til þessarar sýningar;
það er skylda þess, að hlúa sem
bezt að íslenzkri leikritun. og
enda nauðsynlegt fyrir það
sjálft, því að íslenzkt þjóðleik-
hús lifir ekki á erlendum ieik-
ritum eingöngu.
Loftur Guðmundsson.
Við þutum gegnum kvöldið og þegar hafa verið talin, eru
ræddum um það, sem Páil haíði
sagt. Við sáum ekki til fjall-
anna, en við vissum af þeim.
Ekkert hæli á fjaUinu. Skíða-
skálinn lokaður og allt autt og
tórnt að-Kolviðarhóli.
fremur smá og viSalítil, en öll
eiga þau það sammerkt, að þau
bera vitni mikilli elju og' vand
virkni leikara og Ieikstjóra og
virðingu þeirra fyrir viðfangs-
eíninu. Þó verður ekki gengið
Kosningabandalög
(Frh. af 5. síðu.)
listarnir fá mann kjörinn.
6) Við úthlutun uppbótar
þingsæta milli floltka verð-
ur að sjálfsögðu að taka til-
lit til þess, ef flokki hafa
verié reiknuð atkvæði banda
lagsflokks og hinn fvrr-
nefndi hefur fengið kjörinn
þingmann vegna þess. Við
úthlutun uppbólarþingsæta
skulu flokki þess vegna ekki
reiknuð jþau atkvæðii, sem
honum bafa verið greidd,
heldur að viðbættum þeim,
sem líoiuim hafa vérið reikn
uð frá bandalagsflokknum,
eða að fráclregnum þeim,
sem bandalagsflokki hafa
verið reiknuð.
7) Nauðsynlegt er og að
ti’yggja kjósanda rétt til
þpss að neita því, að atkvæði
hans sé reiknað öðrum fram
bjóðanda eða framboðslista
en liann kýs. Er því gert
ráð fyrir því, að ltjörseðlar
séu þannig úr garði gerðir,
að kjosandi geti bannað
slíkt. Með því er útilokað,
að reglur þessar ver'ði hag-
nýítar af stjórnmálaflokk-
um fil brasks með atkvæði
gegn vilja kjósendanna. Ef
þeir kæra sig ekki um, að
frambjóðandi bandalags-
flokks nái kosnirigu fremur
en hvér annar andstæðing-
ur, geta þeir látið það í Ijós
með því að neita að íallast
á kosningabandalagið. Reikn
ast bá aíkvæði þeirra ávallt
þeirn frambjóðanda eða
flokki, sem kosinn er.
Lagaákvæði um kosninga-
bandcilö,^ eru. engan veginn ó-
i bekkt í öðrum löndum. í Sví-
þjóð hafa t. d. kosningabanda-
i lög lengi v.erið heimiluð og eru
i enn. Ilafa reglur-nar þótt gef-
ast vel þar í landi.
Vilhjálmur Finsen
Framhald af 5. síðu.
í ájrsbyrjun 1922 og gerðist
meðritstjóri blaðsins „Tidens
Te.gn“ í Osló og' starfaði hann
þar mörg ár og mað miklum
sóma. En síðar urðu þáttaskil
í lífi Vilhjálms Finsen. Hann
varð starfsmaður í íslenzkri ut-
anríkisþjónustu, fyrst sem að-
stoðarmaður við danska sendi-
ráðið í Osló. En þagar ísland
tók utanríkismál sín í eigin
hendur, var Finsen skipaður
sendifulltrúi íslauds í Stokk-
hólmi og hélt þaim starfa
nokkuð fram yfir stríðslok. En
nú um n.okkur ’ár hefur hann
verið aðalræðismaður íslands í
Hamborg cg á síðustu tímum
einnig sendiherra í vestur-
þýzka lvðveldinu.
Vilhjálmur Finsen hefur
þannig um tvo tugi ára starf-
að ,í íslerrakri utanrík,isbjón-
ustu. Hefur hann þar unnið
mörg góð og merktleg störf.
En þó að Finsen hafi á und-
anförnum áratugum horfið frá
beinni blaðamennsku, hefur
áhuginn fyrir ritstörfum hvergi
nærri horfið ur huga hans né
atihöfnum. Enn bá ólgar í æð-
um hans ævintýraþrá hins al-
þióðlega, en um leið íslenzka
blaðamanns. Þó að hann hafi
verið eins konar útlagi sam-
fleytt rúm 30 síðustu ár, og þar
á undan einnig um árabil, áð-
ur en hann dvaldi rúm 10 ár
hér heima, er ísland alltaf efst
j huga hans, og mun hann geta
með sanni sagt, eins og Step-
han G. Stephanssoir
„Til framandi landa ég bróður-
hug ber,
þar brestur á viðkvæmnin ein,
en ættjarðarböndum mig gríp-
ur hver grein,
sem grær krir.gum fslendings-
bein“.
Ekkert piun leíða betur í
ljós þessa hugsun, eða réttara
sagt ástríðu íslendingsins, en
sú minninganna bók eftir Fin-
sen. sem kemur á bókamark-
aðinn í dag, á sjötíu ára af-
mæli 'hans. sem ber titilinn
„Alltaf á bpimleið“-
lí þeirr; bók mun koma í
i liós höfuðeinkenni Vilhjálms
j Finsen, blaðamennsku- og rit-
I höfundarhæíni hans og fölskva
laus ást hans'á ættlandi og
þjóð.
Vilhiálmur Finsen dvelur í
dag á heimili sínu í Haroborg,
störfum hlaðinn við þjónustu
íyrir íslánd. í æskji sinni átti
hann einnig okkur ár heimili
í Hamborg, og þar er annað
barna ihans fætt. og frá þeim
mikla pg gi'.esta siglingastað
ferðaðist hann um heimsiná
höf, en þó alltaf á heimleiðL
Veri hann velkominn, þegarí
lagar- eða loftsins fley bera
hann heim. Hér á hann mörg-
um og góðum vinum að fagna.
Þeir óska honum allír í dag
innilega til hamingju sjötug-
um og þakka honum fyrir óteli
andi ánægjustundir, vináttu og
hjálpfýsi.
Stefán Jóh. Síefánsson.
manni
Framhald af 8. síðu.
mannsins, en datt í hug, aS
þarna kynni að vera einhver
sem gengið hefði inn á öræfi
og orðið villtur, og mundi
hann ekki hafa liomið auga
á þá Geir 05: Þorstein.
LEITAÐ TIL
SÝSLUMANNSINS
Ragnar átti síðan tal við
sýslumanninn, Jón Kjartans-
son alþingismann, og bað
hann ná í Geir og fá hjá hon-
um sanna og greiniíega fregu
af manninum, sem þeir félag-
ar höfðu séð. Sýslumaður tók
vel tilinælum Ragnars. Hann
talaði við Geir, tók af honum
skýrslu og átti siðan tal við
Ragnar og bað hann gera ráð
stafanir til þess að hugað yrði
frekar að liinum ókunna
manni.
LEIT HAFIN
Morguninn eftir var
vonzkuveður, en á öðrum
degi hélt Ragnar af stað inn
á afrétt við fjórða mann.
Voru þeir með honum Geir
og Andrés og auk þeirra Sig-
urjón bóndi á Bólstað, sem
er þaulvanur göngum á Kerl
ingardalsafrétt og þekkir þar
eins og Andrés svo að segja
hvern królc og kima. Þennan
dag var sunnankaldi og rign
ing, en veður þó sæmilegt,
SKYGGNDUST INN í
SKÚTA OG HELLA
Þeir félagar leituðu sem
vandlegast á þeim stöðvum,
sem maðurinn ókunni hafði
sézt, og á allstóru svæði í
nándinni, skyggndust inn í
skúta og bella og hvers kon
ar fylgsni. en urðu einskis
vísari. Þeir leituðu og að
sporum, fimdu för Andrésar
um Kambsheiði, en ekki
neinna annarra, enda var
ekki sperrækí bar, sem þeir
Geir osr Þorsteiim sáu mann
inn. Fjórmenningarnir fóru
allt inn að iökli, en ur'ðu þar
einskis varir og héldu heim
við svo búið.

AUGLYSIÐ I
ALÞÝÐUBLAÐINU.
Söfnsamljaíids ísi. FiskframSei^ðnda
verður haldinn að Hafnarhvoli þriðjudaginn 24.
nóvember og liefst fundurinn klukkan 11 árdegis.
ÐAGSKEÁ:
1. Formaður stjórnarinnar setur fundinn.
2. Kosningar fundarstjóra, ritara og kjörbréfanefnd-
ar.
3. Skýrsla félagsstjórnarinnar fyrir árið 1952.
4. Reikningar sambandsins.
5. Önnur mál.
6. Kosning stjórnar og endurskoðenda.
STJÓRN SÖLUSAMBANDS ÍSL.
FISKFRAMLEIÐENDA.