Alþýðublaðið - 12.01.1954, Qupperneq 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Þriðjudasfuc 12. janúár 1W51.
Útgefandi: Alþýðuflokkurimn. Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
Hantíibal Valdimarssou Meðritstjóri: Helgi Særnuhásson.
Fréttastjóri: Sigvaldi Hjálmarsson. Blaðamemn: Loítur Guð-
mundsson og Björgvin Guðmundsson. Auglýsingastjóri:
Emma Möller. Ritstjómarsímar: 4901 og 4902. Auglýsinga-
eimi: 4906. Afgreiðslusími: 4900. Alþýðuprentsmiðjan,
Hvg. 8—10. Áskriftarverð 15,00 á mán. í lausasölu: 1,00.
Jafnaðarmannasfjórn oq íhalds.
MORGUNBLAÐÍÐ var fyrir
nokkrum dögum að burðast við
að gera samanburð á stjórn Isa
fjarðar og Reyk.iavikur. Þar
sem saga Isafjarðar á seinustu
áratugum er lærdómsrík og
merkileg á margaa liátt, er Al-
þý’ðublaðinu þetta kærkomið
filefni til að athuga þann sam-
: anburð nokkru nánar.
íhaldið hafði stjórnað bæn-
um óslitið allt frarn til 1921.
Þar var fátækur verkalýður á
landi og sjó einskis ráðandi, og
nokkrir ríkir kaupmenn, sem
réðu lögum og lofum.
Á árunum 1916—20 stofnaði
albýðufólkið í bænum stéttar-
samtök sín og samvinnufélög
um verzlun. Móti þessari sam-
takaviðleitni hinna mörgu og
snauðu snerist íhaldið af æðis-
genginni hörku. Kúgunarsvip-
unni var sveiflað hart og títt
yfir höfðum fólksins. Sumir
létu bugast, en flestir hertust í
eldi ofsóknanna.
Þeir verkamenn, sem gengu
í Verklaýðsfélagið Baldur, voru
settir á svartan lista hjá at-
vinmirekendum og útilokaðir
frá vinnu. Forustumenn Sjó-
mannafélags Isfirðinga voru
reknir úr skiprúmum. Kaupfé-
lagsmeðlimir voru litnir mjög
óhýru auga af koupmönnum og
áttu lítillar fyrirgreiðslu von.
Og svo tapaði íhaldið meiri-
hlutavaldi sínu í bæjarstjórn.
Þá var vélbátaflotinn gerður
gjaldþrota og seldur úr bæn-
um. Ætlunin var sú, að bæjar-
félagið skyldi fara á hausinn,
þegar það væri kömið undir
stjórn jafnaðarmanna
Við þessu var snúizt á þami
hátt, að verkamena og sjómenn
stofnuðu útgerðarfélag á sam-
vinnugrundvelli og kom það
sér á nokkrum járum upp mynd
arlegum vélbátaflota — sjö
fjörutíu tonna bátum, sem
smíða'ðir voru í Noregi og Sví-
þjóð.
Forustumenn íhaldsins höm-
uðust eins og vitstola gegn
stofnun félagsins. En Sam-
vinnufélag Isfirðinga varð öfl-
vsg máttarstoð undir atvinnulífi
bæjarbúa, og íhaldskaupmenn-
iriiir gerðu sér að góðu að
verzla með svitadropa þess
fólks, sem vinnu l'ékk í kring-
um starfsemi þess.
En nú, hegar Samvinnufélag
ið hefur barizt fyrir lífi sínu í
8 aflaleysisár og bærinn hefur
fengið íhaldsþingmann, þá ger-
ist það, að tveir stærstu hátar
félagsins eru scldir úr bænúm.
Þegar jafnaðarmenn tóku við
síjórn bæjarins, áttu hálfdansk
ar selstöðuverzlanir nálega allt
þa'ð land, sem ísafjarðarkaup-
staður er byggður á.
Það varð eitt af fyrstu verk-
um jafnaðarmanna að kaupa
landið. Neðstakaupstaðar- og
Hæstakaupstaðar-eignirnar
voru keyptar. íhaldið hamaðist
á mótí. Taldi bæinn fara á haus
inn, ef þetta væri gert. En rétta
ástæðan var sú, að spekúlant-
arnir sáu fram á skerta mögu-
leika ti! lóðaokurs, ef bærinn
ætti sjálfur bæjarstæðið. Enda
er reynslan sú, að ló'ðaokur var
Jfyrirbyggt á ísafirði með þess-
um kaupum. Lóðirnar vom
metnar á normalverði og leiga^i
síðan ákveðin 5 eða 6% af því.
Þetta hefur Hka tryggt það, að
þeir, sem vildu hyggja, hafa
( viðstöðulaust getað fengið lóð-
ir án þess að lenda í sífelldum
áreksturm við einkaeign
manna á byggingalóðum.
Ef þetta hefði gerzt hér, væri
J Reykjavík allt önnur borg.
( Ekki þanin út um öll holt og
(móa vegna einkahagsmuna-
manna, sem halda löndum sín-
| um óbyggðum til að láta þau
. hækka í verði. Og þá væru lóð-
| ir Miðbæjarins ekki seldar fyr-
ir milljónafúlgur og Reykjavík
ekki dýrasta borg í heimi.
Næstu verkefnin voru þau að !
koma upp elliheimili, sem. var
það fyrsta á landinu, og byggja j
stórt og vandað sjúkrahús. —
: Morgunblaðið sagði um helg-
ina, að undirbúningur bæjar-
sjúkrahúss hefði nú staðið yfir
í fjögur ár og væri nú verið að
grafa fyrir nokkru af kjallaran-
um. Myndarleg höfuðborg
slíkt, enda undir íhaldsstjórn!
j Þessu næst var illræktanlegt
Iand í nágrenni bæjarins lagt
| undir plóginn og ræktað. Stofn
I a'ð var kúabú til að tryggja a.
m. k. börnúrn og sjúklingum
j fyrsta flokks mjólk. Og verk-
j efnin, sem biðu, voru Ieyst
I hvert af öðru. Hafskipahryggja
var hyggS. Bæjarbókasafn auk
ið og eflt, skólaskyldan færð
niður í 7 ár á vudan öðrum
kaupstöðum. Barnaskólinn -var
stækkaður, gagnfræðaskóli
stofnaður og byggt myndarlega
yfir hann löngu'áður en Reykja
vík gat byggt yfir sína gagn-
fræðaskóla. Kaupfélagið byggði
stærsta verzlunarhús á Vest-
fjörðum, verkalýðsfélögin
byggðu stórt og vandað sam-
komuhús án ríkisstyrks, örugg
bátahöfn var byggð, yfirbyggð
sundhöll, bókasafnshygging og
íþróttahús voru reist. Útgerðar
félagið Njörður, er smám sam-
an eignaðist 8 báta, var stofnað
af' fátæklingunum. Þessa dag-
ana vill íhaldið láta selja tvo
stærstu báta þess á nauðungar-'
Þjóðviljinn og Tí~inn æpa í kór
UNDANFARIN ÁR hefur
Þjóðviljinn l'agt mikla á-
herzlu á að rægja og níða
Jón Axel Pétursson í frá-
sögnum sínum af bæjar-
stjórnarfundum og umræð-
um uim bæjarmál. Hefur
kommúnistablaðið lagt ólíkt
meiri rækt við bá iðju en
rökstudda gagnrýni á starf
og stefnu bæjarstjórnarmeiri
hlutans, enda ekki gefin
andleg spektin. Hér hefur
ekki aðeins verið um að
ræða pólitískar skammir á
íslenzkan mælikvarða, held-
ur sér í lagi persónulegt níð
um Jón Axel. Tilgangurinn
hefur auðvitað verið sá að
reyna að rógbera hann og
Alþýðuflokkinn um leið.
KOR NIÐSINS.
Þjóðviljinn heldur þessari
iðju áfram við í hönd far-
andi bæjarstjórnarkosning-
ar, þó að Jón Axel víki nú
úr bæjarstjórn Reykjavíkur
eftir tuttugu ára starf. Og
það, sem furðulegra er: Tím
inn burðast við að taka und:
ir með kommúnistunum, þeg
ar þeir gera hrópin að Jóni
Axel Péturssyni. Þetta er
orðinn kór níðsins og rógs-
ins. Kórinn minnist aldrei á
málefni í þessu sambandi
Hann æpir aðeins, að Jón
Axel hafi verið hjálparkokk
ur íhaldsins og önn.ur því-
lík skammaryrði. Þetta eru
hróp pólitóskra auðnuleys-
ingja að manni, sem starfað
hefur fyrir reykvíska alþýðu
í bæjarstjórninni í tuttugu
ár og lætur eftir sig meira
og farsælla starf en nokkur
annar bæjaríulltrúi að öll-
um öðrum ólöstuðum.
STOLT REYKVÍKINGA.
Kórinn gengur svo langt
að svívirða Jón Axel fyrir
að hafa tekizt á hendur for-
stjórn bæjarútgerðarinnar.
Þetta er skiljanlegt, þegar
kommúnistar eiga í hlut.
Þeir hatast í raun og veru
við bæjarútgerðina af því að
hún og ijnnur siík fyrirtæki
torvelda þeim áróðurinn, og
ábyrgðarleysið. Hitt er
furðulegra, að Tíminn skuli
taka undir þennan söng
kommúnista, því að Fram-
sóknarflokkurinn þyki’st vera
ábyrgur aðili í íslenzkum
stjórnmálum. En hvernig
'horfir svo þetta mál við í
Ijósi staðreyndanna? Jón
Axel hefur starfað með þeim
hætti fyrir bæjarútgerðina,
að hún er stolt Reykvíkinga
og eitt,öflugasta tæki alþýð
unnar í lífsbaráttunni. Hann
varð forstjóri bæjarútgerðar
innar vegna þess eins, að
allir töldu hann hæfasta
manninn til að rækja þetta
mikilvæga hlutverk, hvað
sem stjórnmálaskoðunum
leið. Þessi ráðstöfun var með
al ananrs gerS til þess að
skapa einhug um bæjarút-
gerðina. Það hefur tekiz’t
góðu heilli.
HVER ER SKÝ.RINGIN.
Þúsundir eldri og yngri
Reykvíkinga þekkja störf
Jóns Axels Péturssonar sem
bæjarfulltrúa ' Oig telja sig
eiga honum miklar þakkir
að gjalda. Þeir munu svara
níði og rógi Þjóðviljans og
Tímans um Jón Axel á við-
eigandi hátt. Og hvers vegna
er rógurinn til kominn?
Vegna þess, að Jón Axel
hefur ekki látið við það eitt
sitja, að tala eða skrifa e.ins
og kommúnistaDÍltarnir og
Þórður Björnss.on. Hann hef
ur iag.t megináherzluna á
verkin og.orðið öllum bæj-
arfulltrúum gagnkunnugri
Reykjavík og Reykvíking-
um. Reynsla hans í futtugu
ára stárfi hefur orðið trl
þess, að hann nýtur álits og
trausts samherja sinna og
ábyrgra andstæðinga sem
heilsteyptur maður. Sjálf-
sagt má deila um einstök
verk hans eins og allra ann-
árra. Mennirnir eru aldrei
nema menn. En Jón Axel
hefur ávallt reynt að gera
skyldu sína og líta á aðal-
atriðin og haga störfum sín
um með hliðsjón af þeim.
Hann hefur afkastað miklu f
tuttugu ár. Kommúnistap’lt
arnir við Þjóðviíjann og
Þórður Björnsson myndu
þurfa að öfunda hann, ,þó að
þeir yrðu jafngamlir Metú-
salem, .og ættu sæti í bæjar
stjórn til dauðadags,. hvað
ekki kæmi til. Ætli þetta
sé ekki sú mannlega skýring
á níðinu og róginum um Jón
Axel? Mennirnir eru aldrei
nema menn.
Herjólfur.
aounnn i
I uppboði. Fyrstu rækjuverk-
smiju ó landinu var komið á
fót, og á þessu tímabili voru
líka byggðar yfir 40 verka-
mannaíbúðir og margar sam-
. vinnubyggingar, og svarar það
| til ca. 909 verkamannaíbúða í
Reykjavík.
En þrátt fyrir þessar miklu
framkvæmdir unclir stjórn
jafnaðarmanna, var fjárbagur
bæjarins samt góður, en þegar
sú ógæfa skeði, að íhaldið náðá
völdunum með aðsíoð kommún
ista, fór allt á kaf í órejðufen,
og gáfust kempurnar upp á
miðju kjörtímabili.
Á fyrsta ári eftir óstjórnar-
tímabilið varð að leggja dráps-
klyfjar útsvara á bæjarbúa. En
á þessu ári var hægt að
LÆKKA útsvörm á Ísafirði
verulega þráít fyrir útsvars-
HÆKRUN í flesíum öðrum
kaupstöðum.
Sannleikurinn er sá, að bæj-
arstjórnaríhaldið í Reykjavík
ÞAÐ blaðið hér í Reykjavík,
sem lagzt hefur nálega eins
lágt og sjálft Mánudagsblaðið
í málflutningi sínum, nefnilega
' „Frj'áls þjóð“, segir í síðasta
tölublaði sínu, að Alþýðuflokk
urinn hafi sett „lítt kunnan
mann í þriðja sæti listans“ hér
í Reykjavík. Þeir „þjóðvarnar
menn“ geta með öðrum orðum
ekki komið Óskari Hallgr'íms-
syni fýrir sig, og af þeim ástæð
um ein.um á hann ekki að fá
það fylgi, sem að þeirra dómi
annars hefði getað orðið.
Sá, sem þetta ritar, er þess
fulliviss, að þessi ókunnugleiki
..bióðvarnarnianna" á Óskari
Hallgrím^'m er ekkert eins-
dæmi hvað hann snertir per-
sónulega, heldur mun það eiga
við um flest það fólk, er helg-
að hefur starfskrafta sína ís-
le-nzkri alþýðu almennt — að
ekki sé nú talað um menn úr
verkalýðsstétt.
Þessi ókunnugleiki á vinn-
andi fólki lýsir sér m. a. ,í full
trúavali þeirra sjálfra. Og
heildarsvipur í'ramboðslista
þeirra hér í Reykjavík er stað
resting þessa alls. En að því
ætti aS skammast sín og varast
eins og heitan eldinn að gera
samanbufð á smábænum fsa-
firði — eftir langvarandi afla-
Ieysishörmungar — og Reykja-
ivík með sinni höfuðborgarað-
stöðu hins vegar. — En ef til
vill kann það ekki einu sinni
að skmamasí sín.
er ráða má af grein „Frjálsrar
þjóðar“, þá vilja þeir gjarna
fræðast um fulltrúa Alþýðu-
I flokksins, og þá sérstaklega
fulltrúa okkar í baráttusætinu,
| og er því rétt að rifja þetta
'stuttlega upp, sem flestu-m er
;þó kunnugt, nema „þjóðvarn-
j armönnum“.
j Óskar Hallgrímsson er verka
'mannssonur, fæddur og uppal-
inn hér í Reykjavík. Tók hann
snemma þátt í félagsKfi bæjar-
ins, því að á námsárum sínum
í iðnskólan.um var hann þeg-
ar kosinn til forustu og var
formaður skólafélags iðnskól-
ans um tveggja ára skeið.
Árið 1945 gerðist hann aðal-
hvatamaður að stofnun Iðn-
nemasambands íslands og fjöi-
j margra iðnnemafélaga, er starfa
enn í dag. Á fyrsta þingi sam
j bandsins var hann .kjörinn for
seti þess. Og undir forustu hans
; í 2 ár brutu þessi ungu sam-
tök í-s' byrjunarörðugleikanna.
Gætti strax áhrifa þeirra várð
andi setningu iðnfræðslulag-
anna t. d. Þegar að loknu iðn-
námí var Óskari falið ritara-
starf í stéttaffélagi sínu, Félagi
íslenzkra rafvirkja, og gegndi
hann því starfi um tve,ggja ára
skeið, eða þar til hann var kjör
inn formaður þess fyrir nær
fimrn árum jsíðan. Á síðasta að-
'alfundi var stjórn hans kjörin
með miklum muii meira at-
kvæðamagni en listi íhalds og
kommúnista samtals. Síðan iðn
fræðsluráð tók til starfa, árið
11948, hefur hann átt þar sæti.
Þrjú ár hefur har.n verið for-
(maður Iðnsveinaráðs Alþýð'u-
í sambands íslands. —'Og á s. 1.
ári var hann svo kjörinn for-
t maður full trúaráðs verkalýðs-
félaganna í Reykjavík.
j Á síðasta þingi. Alþýðusam-
. bands fslands var hann kjör-
j in.n í miðstjórn þess, og er nú
j gjíaldkeri sambandsins.
J Á^námsárum sínum skipáði
! Óskar sér í raðir Alþýðuflokks
. ins og reyndist einnig snemma
’góður Iiðsmaður þar. í tvö ár
j var hann varaforseti Sambands
,'ungra jafnaðarmanna, í fjögur
I ár ritari fulltrúaráðs Alþýðu-
Jflokksins og á nú sæti í mið-
stjórn hans.
Hér hefur lítillega verið
Framhaid á 6. tiðu.