Tíminn - 15.11.1964, Page 8

TÍMINN
SUNNUDAGUR 15. nóvember 1964
Flestir munu kannast við
myndir af kúrekum í villta
vestrinu, þeysandi í kring um
hjarðir ólmra nautgripa. Gufu-
strókar standa fram úr nösum
nautgripa og hesta og moldar-
klessur fljúga um loftin úr hóf-
um og klaufum. Kúrekarnír
eru skrýddir barðastórum hött-
um og sveifla óspart slöngvivað
sínum, loftið er þrungið æsingi
og ævintýrum.
Svipaða sjón bar fyrir augu
fréttamanna Tímans, sunnu-
daginn áður en prentarar villt-
ust í verkfallið sæla. Kúrekarn
ir sveifluðu að vísu ekki
slöngvivað, heldur íslenzkum
hestasvipum. Þeir báru heldur
ekki skrautlega og barðastóra
hatta, heldur voru þeir ýmist
berhöfðaðir eða með derhúfur
og þeir þeystu ekki eftir víð-
áttumiklum sléttum Texas,
heldur uppgræddum lendum
Rangárvalla. Hestarnir voru
minni en hestarnir á kúreka-
myndunum, en það stóðu gufu-
strókar úr nösum þeirra og
grönum nautgripanna, og við
og við tókst einstaka nauti að
sleppa úr herkvínni og kúrek-
arnir sveifluðu svipum sínum
og þeystu í veg fyrir það og
ráku það inn í hópinn að nýju.
Loks tókst að koma öllum
hópnum heim undir hús og þar
voru nautgripirnir reknir ínn.
Flestir fóru fúslega inn um
dyrnar, að undanskíldum
nokkrum kálfum og kvígum.
Kálfagreyin höfðu alarei fyrr
í hús komið og hlutu nokkurn
skilning kúrekanna, en kvíg-
urnar höfðu enga afsökun því
þær voru húsvanar. Enda voru
viðstaddir sammála um það, að
aldrei brygðist hún, ekki sen
þrjózkan í kvenþjóðinni.
Við vorum staddir í Gunnars
holti, höfuðbóli íslenzku sand-
græðslunnar og fyrir dyrum
stóð slátrun á vænni hjörð
holdanautgripa, sem eru marg-
ir í Gunnarsholti og hreinrækt
aðastir á landi hér. Kúrekarn-
ir voru starfsmenn búftnS og
aðstoðarmenn úr nágrenninu,
en „hernaðaraðgerðum" stjórn
aði Páll Sveinsson, sangræðslu-
stjóri, sjálfur. Hann gaf út þá
fyrirskipun, er útséð var um,
að ekki myndi unnt að koma
vitinu fyrir kvígur og kálfa, að
þau skyldu rekin í rétt skammt
frá bænum. Síðar um daginn
átti að flytja hjörðina á bíl-
um niður að Hellu, þar sem
dagar hennar yrðu allir næsta
dag í sláturhúsinu.
Að loknum hádegisverði innt
um við Pál eftir ræktun holda-
nautanna, þar eð við vissum
að fjöldi bænda hefur mikinn
áhuga á að auka fjölbreytni
búa sinna með því að eignast
þau.
— Hvenær hófst holdanauta
ræktin hérlendis, Páll?
— Hana má rekja aftur til
ársins 1933. Þá voru flutt
hingað inn nokkrir Galloway-
nautgripir, en þeir voru með
einhvern húðsjúkdóm og var
ákveðið að þeím skyldi öllum
lógað. Einum nautkálfi var
þó skotið undan og út af hon-
um eru öll þau holdanaut kom-
in, sem nú eru til hérlendis.
Afkomendur þessa nauts
dreifðust nokkuð og voru til
á Hvanneyri, Geldingalæk og
Laugardéélum árið 1948, þegar
við 'áöfnúðum þeim samari
hérna og höfum fjölgað þeim
eftir megni. Ætli við verðum
ekki með um 320 nautgripi í
vetur.
— Eru þessir gripir ekki létt
ir á fóðrum?
— Jú, ekki verður annað
sagt. Kálfarnir hérna fara með
þetta 8-9 heyhesta yfir vetur-
inn, vetrungar 14-15 og kýr
17-18 hesta. Að auki fær hver
gripur svo eina síld á dag. Og
þessír gripir eru ekki vandir
að mat sínum, og það má hik-
laust telja mikinn kost. Þetta
hefur greinilegast komið fram
hjá okkur eftir mikil óþurrka-
sumur, þegar hluti heyfengs-
ins var ruddi, sem ekki þýddi
að bjóða sauðfé, hvað þá ís-
lenzkum nautgripum. Þá átu
holdanautin allt, sem fyrir þau
var borið. Við höfðum það á
orði þá, að þau væru nokkurs
konar sorpeyðingarstöðvar.
— Og hvað um beitina?
— Þar má sömu sögu segja.
Það er hægt að beita holda-
nautum á jörð, sem þolir ekki
sauðfé. Nautin ganga ekki líkt
því eins nærri gróðrinum og
sauðféð, og hérna á sandgræðsl
unni getum við beitt nautun-
um á flæmi, sem ekki væri við-
lit að setja sauðfé á, án þess
að á þeim sæi. Þá fer einnig
mjög vel saman að beita naut-
unum og sauðfé á sömu blett-
ina til skiptis. Til dæmis er til,
að gras spretti of ört fyrir
sauðféð svo það hættir að líta
vlð ffrasinu. Þá er tilvalið að
setja nautin á blettinn, þau
nýta hann fullkomlega.
— Er hirðing gripanna ekki
fremur létt?
— Jú, það er ekki hægt
að segja annað. Eíns og ég
sagði áðan, verðum við með
um 320 nautgripi í vetur og
einum manni er ætlað að hirða
alla þá hjörð. Við tökum grip-
ina yfirleitt inn fyrri hluta
desembermánaðar, en fyrir
keinur, að það dregst fram um
áramót. Um sama leyti tökum
við kálfana undan kúnum.
— Og hvernig eru svo afurð-
irnar?
— Því verður nú ekki svar-
að með einu orði. Satt bezt
að segja er ástandið í þeim
málum hvergi nógú gott. Af-
urðirnar hafa farið minnkandi
ár frá ári að undanförnu, mið
að við tölu nautgripanna, því
skyldleiki gripanna er orðinn
allt of mikill. Eins og ég sagði
þér áðan, eru allir gripimir
komnir út af einum og sama
ættföðurnum, og síðan hefur
hvorki fengizt flutt inn sæði
né grípir. Við höfum hvað eft-
ir annað reynt að fá flutt inn
sæði, en því hefur jafnan ver-
ið neitað og við borið, að
hætta sé á, að búfjársjúkdóm-
ar geti borizt með því.
Það er yfirdýralæknir, sem
hefur úrskurðarvald í þessum
málum, og gagnvart hans úr-
skurði stöndum við varnarlaus-
ir. Annars tel ég, að unnt
hljóti að vera að ganga þann-
ig frá málum, að ekki sé sýk-
ingarhætta, og óhætt væri að
leggja í töluverðan kostnað til
þess að fá hingað hreint Gallo-
way-sæði. Gripirnir hérna eru
orðnir mjög blandaðir inn-
lendum nautgripum, obbinn af
þeim er 5/8 og einstaka allt
niður í 1/4. Og skyldleikinn
er farinn að segja íllilega til
sín. Meðalþungi gripanna hef-
ur minnkað um 20 kíló síðustu
sjö til átta árin. Ég álít, að
við verðum að gera eitthvað í
þessum málum, ef þessi litli
hópur á ekki algerlega að úr-
kynjast.
— Hver er annars meðal-
vigtin hjá þér?
— f fyrra mun hún hafa ver
ið um 180 kíló.
— Er ekki áhugi meðal
bænda að fá gripi hjá ykkur?
— Jú, við höfum látið
nokkur naut, ég man í svip-
inn eftir gripum, sem farið
hafa að Egilsstöðum, Geithell-
um, Miklholtshelli og til sæð-
ingarstöðvanna í Laugardælum
og við Akureyri. Þarna þynn
ist kynið auðvítað enn að mun.
Sumir munu halda öllum sín-
um kúm undir holdanautið og
kaupa svo kálfa til að endur-
nýja mjólkurkynið.
Er við höfðum rabbað drjúg-
langa stund saman um holda-
nautin gengum við út á hlað.
— Fleira gerið þið hér en að
stjana í kringum holdanaut,
Páll.
Já, hér er mikið bú. Við er-
um hér með um 1500
fjár og nú setjum við 250
gimbrar á. Svo erum við með
mikla kornrækt og grasrækt og
hér er starfrækt fyrirtækið
Fóður og fræ, sem framleiðir
korn og grasmjöl. Kornræktin
gekk satt bezt að segja ekki
nógu vel hérna í sumar, við
fengum ekki útsæðishæft korn,
Páll Svelnsson, sandgræðslustjóri, virðir fyrir sér melöx austan úr Meðallandl. Yfir honum hanga
fullir pokar af melfræi. Melurinn reynist betur en nokkuð annað til að hefta uppfok.